Σε μια χώρα που παρακολουθεί την εξάπλωση των παραλλαγών του κορωνοϊού τόσο στενά όσο οποιαδήποτε άλλη στον κόσμο, τα σήματα δεν ήταν ποτέ πιο ανησυχητικά. Τα θετικά – στην Όμικρον – κρούσματα, διπλασιάζονται σχεδόν κάθε δύο ημέρες. Η χώρα σημειώνει το ένα καθημερινό ρεκόρ κρουσμάτων μετά το άλλο. Το εργαστήριο που αναλύει τα θετικά τεστ πρόσθεσε πρόσφατα μια ολονύκτια βάρδια για να συνεχίσει την λειτουργία.
Δυστυχώς, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το κύμα μόλις αρχίζει.
Καθώς η Ομικρον οδηγεί μια νέα φάση της πανδημίας, πολλοί αναζητούν στη Δανία – και ιδιαίτερα το κυβερνητικό ινστιτούτο που είναι αφιερωμένο στα τεστ, την επιτήρηση και τη μοντελοποίηση – προειδοποιήσεις σχετικά με το τι μπορούν να περιμένουν.
Η αναδυόμενη απάντηση – ακόμη και σε αυτήν την εξαιρετικά εμβολιασμένη, πλούσια βόρεια ευρωπαϊκή χώρα – είναι πολύ ανησυχητική. Παρόλες τις άμυνες που αναπτύχθηκαν τον τελευταίο χρόνο, ο ιός πρόκειται να βγει εκτος ελέγχου και οι επιστήμονες αναμένουν παρόμοιο μοτίβο σε μεγάλο μέρος του κόσμου. «Ο επόμενος μήνας θα είναι η πιο δύσκολη περίοδος της πανδημίας», λεει η Tyra Grove Krause, επικεφαλής επιδημιολόγος στο State Serum Institute της Δανίας.
Από τότε που εμφανίστηκε η παραλλαγή Ομικρον τον Νοέμβριο, η μεγάλη ελπίδα ήταν ότι θα μπορούσε να προκαλέσει λιγότερο σοβαρή ασθένεια από την αυτην της Δέλτα (που ανταγωνίζεται), κάτι που με τη σειρά του θα μπορούσε να κάνει αυτό το κύμα πιο διαχειρίσιμο και να βοηθήσει τη μετάβαση του κορονοϊού σε ενδημική νόσο. Όμως, οι προβλέψεις της Δανίας δείχνουν ότι το κύμα θα πλημμυρίσει τόσο εκτεταμένα τη χώρα που ακόμη και μια μειωμένη πίεση στο σύστημα υγείας θα συνιστούσε ένα άνευ προηγουμένου πλήγμα.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η γνώση σχετικά με την Ομικρον παραμένει ατελής. Οι μοντελιστές ιώσεων της Δανίας εξετάζουν πολλά σενάρια – ακόμη και σε ένα σενάριο μέσης πορείας, τα νοσοκομεία της Δανίας θα αντιμετωπίσουν σύντομα μια καθημερινή ροή ασθενών πολλές φορές πέρα από αυτή που είχαν δει στο παρελθόν. «Η Ομικρον θα κατακλύσει τα νοσοκομεία», λέει η Krause. «Δεν έχω καμία αμφιβολία για αυτό».
Στο κτίριο των γραφείων της, όπου εργάζεται με μια ομάδα έξι μοντελιστών, προσπαθεί να εξηγήσει γιατί η Ομικρον ισοδυναμεί με μια τέτοια οπισθοδρόμηση στον αγώνα κατά της πανδημίας. Παρομοίασε τον ιό με μια πλημμύρα και περιέγραψε με ποιο τρόπο τα εμβόλια, έχουν λειτουργήσει – σαν δύο τείχη φραγμού προστασίας του συστήματος υγείας. Το πρώτο εμπόδιο προέκυψε από την ικανότητα των εμβολίων να μειώνουν την πιθανότητα μόλυνσης, διατηρώντας χαμηλά την εξάπλωση. Το άλλο εμπόδιο προήλθε από τη μειωμένη πιθανότητα σοβαρής νόσου και θανάτου. Και τα δύο εμπόδια είχαν κάποιες τρύπες, αλλά μαζί, εξασφάλιζαν ότι τα νερά της πλημμύρας δεν θα έφταναν ποτέ πολύ ψηλά.
Τώρα όμως, το πρώτο εμπόδιο έχει αφαιρεθεί σε μεγάλο βαθμό. Τα δεδομένα της Δανίας δείχνουν ότι τα άτομα με δύο δόσεις εμβολιου είναι εξίσου ευάλωτα στη μόλυνση από Όμικρον, με τα μη εμβολιασμένα. Όσοι έχουν λάβει ενισχυτική δόση έχουν καλύτερη προστασία – ένα σημάδι ελπίδας – αλλά εν τω μεταξύ, περίπου 3 στους 4 Δανούς δεν έχουν λάβει ακόμη τρίτη δόση, καθιστώντας την πλειονότητα της χώρας ευάλωτη. Αυτή η δυναμική, σε συνδυασμό με μια παραλλαγή πολύ πιο μεταδοτική από αυτή του περασμένου χειμώνα, σημαίνει ότι οποιοσδήποτε Δανός είναι πλέον δραματικά πιο πιθανό να έρθει σε επαφή με τον ιό – συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων και των αδύναμων, καθώς τα δημογραφικά στοιχεία της Δανίας παρεκκλίνουν προς μεγαλύτερες ηλικίες, όπως και σε πολλες αλλες χωρες της Δύσης.
Το Σάββατο η Krause ανέβασε στον υπολογιστή της τις τελευταίες προβλέψεις του ινστιτούτου, τις οποίες οι επιστήμονες εξακολουθούσαν να τροποποιούν πριν τις δημοσιοποιήσουν. Το φάσμα των πιθανοτήτων είναι ευρύ, αλλά το καλύτερο σενάριο – που είναι απίθανο, σημειώνει – δείχνει καθημερινές νοσηλείες που ταιριάζουν με την κορύφωση του περασμένου έτους. Στα περισσότερα από τα άλλα σενάρια, οι αριθμοί εκτοξεύονται στη στρατόσφαιρα.
Τα νοσοκομεία της Δανίας δεν αντιμετώπισαν ποτέ περισσότερους από 1.000 ασθενείς σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή στην κορύφωση του περασμένου χειμώνα. Όμως, στις αρχές Ιανουαρίου, σε ένα μέτριο σενάριο, τα νοσοκομεία θα μπορούσαν να βλέπουν 500 νέους ασθενείς με κορονοϊό να καταφθάνουν κάθε μέρα. Εάν η μεταδοτικότητα της Ομικρον φτάσει στο υψηλότερο άκρο και αποδειχθεί εξίσου σοβαρή με την παραλλαγή Δέλτα – με ισχυρή ικανότητα αποφυγής εμβολίων – τότε οι ημερήσιες εισαγωγές θα μπορούσαν να φτάσουν τις 800.
Και μετά υπάρχει το θέμα του αριθμού των λοιμώξεων. Πριν από αυτό το κύμα, η Δανία δεν είχε δει ποτέ περισσότερα από 5.000 κρούσματα σε μια μέρα. Την Παρασκευή, κατέγραψε περισσότερα από 11.000 νέα κρούσματα. Μέσα σε μια εβδομάδα, σε ένα μέτριο σενάριο, οι αριθμοί των κρουσμάτων θα μπορούσαν να φτάσουν τις 27.000. Και μέσα στον Ιανουάριο; Οι εκτιμήσεις του ινστιτούτου ανεβαίνουν ακόμα ψηλότερα.
Ενόψει της αύξησης, η Δανία μείωσε αυτό το μήνα τις ώρες λειτουργίας για τα μπαρ και τα εστιατόρια, προέτρεψε τους πολίτες να εργάζονται από το σπίτι και έκλεισε τα σχολεία επτά ημέρες νωρίτερα από το προγραμματισμένο για τις διακοπές των Χριστουγέννων. Η Krause παραδέχτηκε ότι οι προβλέψεις της δεν έλαβαν υπόψη τις περαιτέρω κινήσεις της κυβέρνησης που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή, οι οποίες περιλαμβάνουν το κλείσιμο των κινηματογράφων και των θεάτρων. «Αλλά ακόμη και ένα πλήρες lockdown», είπε, «δεν θα εμποδίσει την Όμικρον να βγει εκτός ελέγχου».
Οι προβλέψεις της Δανίας λαμβάνονται σοβαρά υπόψη σε όλο τον κόσμο, επειδή ενημερώνονται από ένα ολοκληρωμένο σύστημα επιτήρησης του κορονοϊού που έχει σχεδιαστεί ειδικά για στιγμές όπως αυτή – όταν η φύση του ιού αλλάζει γρήγορα.
Το σύστημα ξεκινά με τα τεστ: η Δανία ελέγχει περισσότερους ανθρώπους από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη χώρα – με κατά κεφαλήν ρυθμό επταπλάσιο από αυτόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι εξετάσεις, οι οποίες είναι δωρεάν τόσο για τους πολίτες όσο και τους ταξιδιώτες, στη συνέχεια φτάνουν στο State Serum Institute, καθώς και σε μια αδελφή εγκατάσταση στην άλλη άκρη της χώρας. Οι τεχνικοί του εργαστηρίου εντοπίζουν τα θετικά τεστ μέσα σε 24 ώρες. Μέχρι την επόμενη μέρα, ξέρουν ποια παραλλαγή είναι υπεύθυνη για κάθε περίπτωση.
Στη συνέχεια, ενα μέρος των θετικών αναλύεται πλήρως γενετικά, παρέχοντας ένα επιπλέον επίπεδο γνώσης – επιτρέποντας στους ερευνητές όχι μόνο να δουν τις μεταλλάξεις, αλλά και να καταλάβουν δυνητικά ποιος μόλυνε ποιόν.
«Βλέπουμε τα πράγματα σχεδόν σε πραγματικό χρόνο», δήλωσε ο Arieh Cohen, επικεφαλής ανάπτυξης στο εργαστήριο που επεξεργάζεται τα αποτελέσματα των τεστ και διεξάγει την αρχική ανάλυση της παραλλαγής. Αυτό που έχουν δείξει τα δεδομένα, μέχρι στιγμής, είναι ότι το ποσοστό νοσηλείας είναι ελαφρώς χαμηλότερο για την Ομικρον από ότι για την Δέλτα – αν και λόγω του ότι οι νοσηλείες ακολουθούν με σχετική καθυστέρηση τις λοιμώξεις και επειδή οι λοιμώξεις από την Ομικρον εμφανίστηκαν μόλις πρόσφατα, οι επιστήμονες λένε ότι τα αποτελέσματα θα είναι πιο αντιπροσωπευτικα σε δύο εβδομάδες.
Οι ειδικοί έχουν επίσης εντοπίσει πώς η Ομικρον επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα, πρώτα από ταξιδιώτες που προέρχονταν από την Αφρική και στη συνέχεια μέσω πολλών γεγονότων υπερ μετάδοσης. Ένα επιστημονικό άρθρο που μόλις δημοσιεύτηκε από το ινστιτούτο και άλλους ερευνητές, περιέγραφε ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι στο οποίο συμμετείχαν περίπου 150 άτομα. Οι περισσότεροι ήταν διπλά εμβολιασμένοι. Και όμως 71 βρέθηκαν θετικοί στην νέα παραλλαγή.
Τα αρχικά κρούσματα στη Δανία έχουν συγκεντρωθεί δυσανάλογα σε άτομα γύρω από τα 20 – μια ηλικιακή ομάδα που συνήθως έχει ήπια συμπτώματα και της οποίας οι λοιμώξεις ενδέχεται να μην ανιχνευτούν σε χώρες που κάνουν λιγότερα τεστ. Ορισμένοι επιστήμονες στο ινστιτούτο πιστεύουν ότι το κύμα της Δανίας είναι μία ή δύο εβδομάδες μπροστά από άλλες δυτικές χώρες. Άλλοι, όμως, λένε ότι πολλές χώρες θα μπορούσαν ήδη να βιώνουν το ίδιο μοτίβο, με τους νέους – που είναι πιο πιθανό να ταξιδέψουν και να έχουν κοινωνικες επαφες – να διασπείρουν τον ιο στην κοινότητα με άλματα.
«Υπάρχει μια πιθανότητα η Δανία να συλλαμβάνει την εξάπλωση που διαφεύγει από άλλες χώρες», δήλωσε ο Marc Stegger, η ομάδα του οποίου αναλύει γονιδιωματικά δεδομένα. Οι επιστήμονες εδώ λένε ότι η διεξοδική έρευνα έχει νόημα μόνο εάν η γνώση παρέχει έναν τρόπο για να προστατεύσουμε τη χώρα – όπως και στο παρελθόν». Πριν από ένα χρόνο, όταν η παραλλαγή άλφα άρχιζε να επικρατεί, η Δανία αύξησε γρήγορα το lockdown της, αμβλύνοντας σημαντικά το κύμα.
Η κυβέρνηση δεν έχει εφαρμόσει ολοκληρωμένο lockdown αυτή τη φορά, αλλά προσπάθησε να ανταποκριθεί στις αναδυόμενες πληροφορίες της επιστήμης. Ωστόσο, η εξάπλωση συνεχίστηκε με γοργούς ρυθμούς. Μολις εμφανίστηκαν οι πρώτες περιπτώσεις Ομικρον, η Δανία προσπάθησε να βάλει σε καραντίνα όχι μόνο στενές επαφές, αλλά και επαφές των επαφών. Η στρατηγική εγκαταλείφθηκε μετά από εννέα ημέρες επειδή κατέστη αβάσιμη.
Στο State Serum Institute, πολλοί επιστήμονες μιλούν για τις προ – Όμικρον ημέρες σαν να στοχάζονται σε μια άλλη εποχή, όταν η πανδημία ήταν διαχειρίσιμη και κατανοητή. Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, το εργαστήριο των τέστ προσέλαβε 100 νέα άτομα. Αγόρασε 20 νέα μηχανήματα PCR. Άρχισε να χρησιμοποιεί το αποθεματικό πλαστικών εργαστηριακών εξαρτημάτων και να ανταγωνίζεται άλλες χώρες για προμήθειες. Το χριστουγεννιάτικο πάρτι του ινστιτούτου, που είχε προγραμματιστεί για την περασμένη εβδομάδα, ακυρώθηκε.
Οι επιστήμονες λένε ότι νιώθουν ανησυχία – και επίσης λίγο δέος – για αυτό που βλέπουν: έναν απίστευτα ικανό ιό, που κερδίζει τον πόλεμο ενάντια στην παραλλαγή Δέλτα. Από την προηγούμενη Δευτέρα – την πιο πρόσφατη ημέρα με πλήρη, δημόσια δημοσιευμένα δεδομένα – η Όμικρον αντιπροσώπευε το 26,8% των περιπτώσεων. Μια εβδομάδα νωρίτερα, το μερίδιο της Ομικρον ήταν μόλις 4,9%.
«Κινείται πολύ γρήγορα», λεει ο Cohen, καθώς περισσότερα επιχρίσματα έφταναν στο εργαστήριο κάτω από το γραφείο του, στον δεύτερο όροφο. Το κύριο μέλημά του, προσθέτει, είναι να συνεχίσουν να λειτουργούν. Ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του «τύπο εργαστηρίου» και θεωρεί ότι η περιγραφή της μεγαλύτερης εικόνας είναι για τους επιδημιολόγους. Όμως τολμά να πει: «Δεν μπορώ να αποφύγω μια μοιρολατρική άποψη: θα μολυνθούμε όλοι».
Προς το παρόν, οι πλήρεις συνέπειες της παραλλαγής Ομικρον εξακολουθούν να είναι στον ορίζοντα – εβδομάδες μακριά, σε οθόνη υπολογιστή ή μέρος των κυβερνητικών προειδοποιήσεων. Στη Βρετανία, τη μόνη χώρα που μπορεί να συγκριθεί με την Δανία στην παρακολούθηση της πορείας της παραλλαγής, ο πρωθυπουργός Boris Johnson μίλησε για ένα «παλιρροϊκό κύμα» εισερχόμενων κρουσμάτων. Η παραλλαγή είναι ήδη κυρίαρχη στο Λονδίνο και το ευρωπαϊκό κέντρο ελέγχου ασθενειών λέει ότι είναι πιθανό να γίνει κυρίαρχη στην ήπειρο συνολικά τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, προετοιμάζονται για ένα μεγάλο κύμα και κατακλυσμό των νοσοκομείων ήδη από τον επόμενο μήνα.
Αλλά τα μοντέλα προβάλλονται μόνο για λίγες εβδομάδες στο μέλλον, και ότι βρίσκεται στο απώτερο μέλλον - αφού το κύμα Ομικρον κορυφωθεί και εξαφανιστεί – αφήνεται στην επιστημονική φαντασία. Στο State Serum Institute, ο άνθρωπος με αυτή την φαντασία είναι ο Anders Fomsgaard, ένας από τους πιο γνωστούς ιολόγους της Δανίας. Οι συνάδελφοί του τον αποκαλούν «άνθρωπο των ιδεών». Εργάζεται σε σε ένα μικρό κίτρινο κτίριο όπου οι ερευνητές αναπτύσσουν καλλιέργειες Όμικρον. Στην είσοδο του κτιρίου και κάτω από φώτα νέον, υπάρχει ενα σχήμα γεωμετρικών θραυσμάτων. Ο Fomsgaard εξηγει ότι παριστάνουν τον ιό HIV. «Άλλη μια επιδημία», λεει. «Ακόμα συνεχίζεται, παρεμπιπτόντως».
«Ίσως η προέλευση της Ομικρον συνδέεται με τον ιό HIV, καθώς ο ιός θα μπορούσε να προέρχεται από ένα ανοσοκατεσταλμένο άτομο του οποίου το σώμα δεν μπόρεσε να εξοντώσει τον ιό, και έτσι κατάφερε να αναπτυχθεί και να μεταλλαχθεί», εξηγεί. Ακόμη και στα νοσοκομεία της Δανίας, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν τον κορονοϊό για επτά ή οκτώ μήνες.
«Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους δημιουργείται ενας τόσο ανθεκτικός ιος», συνεχίζει.
Στόχος του Fomsgaard, είναι να βοηθήσει την ανθρωπότητα να προλάβει τον κορονοϊό. Και για αυτόν τον σκοπό, ηγείται κάθε είδους πειραματων. Μεταξύ αυτών είναι η έρευνα για ένα εμβόλιο που στοχεύει τα Τ κύτταρα. Ένα τέτοιο εμβόλιο δεν θα προστατεύει από τη μόλυνση, αλλά θα επιδιώκει να σταματήσει την σοβαρή νόσηση. Το πλεονέκτημα αυτου του εμβολιου θα ήταν ότι στοχεύει τμήματα του κορονοϊού που δεν φαίνεται να μεταλλάσσονται.
«Απαντάμε συνεχώς», λέει. «Αλλα είμαστε πίσω. Είμαστε πέντε βήματα πίσω». Πιστεύει ότι ο επόμενος μήνας θα είναι βάναυσος, αλλά μετά από αυτό; «Είναι δύσκολο να πω. Τα μολυσμένα άτομα – και θα υπάρχουν πολλά – θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια βαθύτερη προστασία, ωθώντας τον κορονοϊό σε κάτι λιγότερο απειλητικό», προσθέτει.
«Ο ιός είναι αδύνατο να εξαλειφθεί πλήρως. Ίσως θα μπορούσε να μεταπηδήσει σε τρωκτικά. Και ίσως πάλι πίσω στους ανθρώπους – με νέα μορφή. Ο κορονοϊός είναι «κύριος μεταλλάκτης» και σαφώς, με τον εμβολιασμό, οι άνθρωποι τον οδηγούν σε μια γωνία, όπου μπορεί είτε να εξασθενήσει είτε να αλλάξει. Θα μπορούσε να εμφανιστει στο άλλο άκρο ακόμα πιο αδύναμος. Αλλά, όλο αυτό είναι μια επικίνδυνη επιχείρηση. Μπορεί να χτυπήσει ένα άλλο μετάλλακτικό τζάκποτ», καταλήγει ο Fomsgaard.
Πηγή: The Washington Post
