Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Το εμβόλιο Sputnik-V έχει, από την ημέρα που ανακοινώθηκε, προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις και προσέλκυσε κριτική. Μπορεί όμως να βοηθήσει τη Ρωσία να ενισχύσει την παγκόσμια επιρροή της;
Στα μέσα Ιανουαρίου, ο Kirill Dmitriev -ο 45χρονος διευθύνων σύμβουλος του κρατικού ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων (RDIF) ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολ.- έλαβε ένα τηλεφώνημα από έναν στενό φίλο στην Κίνα. Ήταν ο επιχειρηματίας Wang Jian.
Ο Jian, ο πρόεδρος και συνιδρυτής του Ομίλου BGI, μιας από τις κορυφαίες εταιρείες στον κόσμο στην αλληλουχία ανθρώπινων γονιδιωμάτων, βρισκόταν στη Wuhan προσπαθώντας να χρησιμοποιήσει τις γενετικές πληροφορίες που συλλέχθηκαν από δείγματα του ιού SARS-CoV-2, για να αναπτύξει το πρώτο διαγνωστικό τεστ για αυτό που σύντομα θα γινόταν γνωστό ως κορωνοϊός. Ο Jian προειδοποίησε ότι η κατάσταση στη Wuhan ήταν σοβαρή και θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε παγκόσμια κρίση. «Μετά από αυτή τη συνομιλία, έγινα ειλικρινά ένας από τους πιο παρανοϊκούς ανθρώπους για τον κορωνοϊό στους κορυφαίους ρωσικούς κύκλους» λέει ο Dimitriev.
Οι ανησυχίες του Dimitriev, ενός από τα καλύτερα συνδεδεμένα άτομα στη ρωσική πολιτική, είχαν σημαντική επιρροή. Πρώην τραπεζίτης επενδύσεων, απόφοιτος Harvard, παντρεμένος με μια φίλη της κόρης του προέδρου Putin, ο Dimitriev διορίστηκε επικεφαλής της RDIF το 2011, με στόχο να κάνει τη ρωσική οικονομία λιγότερο εξαρτημένη από το πετρέλαιο.
Μέσα σε λίγες ημέρες από τη συνομιλία του με τον Jian, ο Dimitriev άρχισε να εστιάζει τις επενδυτικές στρατηγικές της RDIF σε ιδέες θεραπείας και συγκεκριμένα σε πιθανά εμβόλια για τον ιό. Αφού αξιολόγησε περισσότερα από 20 υποψήφια εμβόλια εντός και εκτός της Ρωσίας, αποφάσισε να υποστηρίξει μια στρατηγική που ακολουθούν οι ιολόγοι στο Ινστιτούτο Ερευνών Gamaleya με έδρα τη Μόσχα.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, οι επιστήμονες της Gamaleya άρχισαν να μελετούν τον τρόπο με τον οποίο τα βακτήρια και οι ιοί αλληλοεπιδρούν με το ανθρώπινο σώμα, ως μέρος ενός προγράμματος που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση πιθανών επιθέσεων βιολογικών όπλων. Ενώ αυτό το πρόγραμμα έπαυσε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ινστιτούτο άρχισε να χρησιμοποιεί πλέον τις ιολογικές γνώσεις που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής εποχής, για την ανάπτυξη εμβολίων. Ειδικότερα, οι επιστήμονες της Gamaleya δημιούργησαν μια πλατφόρμα εμβολίων χρησιμοποιώντας ανθρώπινους αδενοϊούς -κοινούς ιούς στους οποίους οι περισσότεροι από εμάς εκτίθενται- ως φορείς για τη μεταφορά γονιδίων από έναν νέο ιό, όπως το SARS-CoV-2 στο σώμα, ωθώντας το να παραγάγει αντισώματα εναντίον αυτών των ιικών πρωτεϊνών.
Ενώ άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, όπως η Johnson & Johnson και η CanSino, αναπτύσσουν επίσης εμβόλια κατά του κορωνοϊού, χρησιμοποιώντας ανθρώπινους αδενοϊούς, οι επιστήμονες της Gamaleya χρησιμοποιούν δύο αδενοϊούς (rAd26 και rAd5) αντί για έναν – μια τεχνική που ισχυρίζονται ότι προκαλεί ισχυρότερη ανοσοαπόκριση. Κατά τα τελευταία 39 χρόνια, το ινστιτούτο έχει χρησιμοποιήσει αυτήν την πλατφόρμα για να αναπτύξει διάφορα εμβόλια, πιο πρόσφατα για τον Ebola και το MERS. Η μετατροπή του υπάρχοντος εμβολίου MERS σε εμβόλιο για το κορωνοϊό, απαιτούσε την αντικατάσταση ενός γονιδίου που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ακίδα MERS με ένα για το SARS-Co-V-2. «Δεν ήταν σαν να ανακαλύψαμε κάποιο τρελό εμβόλιο από την αρχή» λέει ο Dmitriev. «Οι επιστήμονες της Gamaleya είχαν ήδη ένα προϊόν για το MERS, το οποίο είχε επικυρωθεί και δοκιμαστεί για έξι χρόνια. Και αυτή η ανθρώπινη αδενοϊική πλατφόρμα έχει μελετηθεί πραγματικά επί δεκαετίες και έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλής σε 250 δοκιμές» συμπλήρωσε.
Ονομάστηκε Sputnik-V από το διαστημικό πρόγραμμα της Σοβιετικής εποχής. Το εμβόλιο υποβλήθηκε σε κλινικές δοκιμές για το κορωνοϊό την άνοιξη. Τον περασμένο μήνα, όπως συγχρόνως με τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech, Moderna και Oxford/AstraZeneca, ανέφερε επιτυχημένα αποτελέσματα από μια τρέχουσα δοκιμή Φάσης III. Ένα δελτίο τύπου στις 24 Νοεμβρίου -οκτώ ημέρες μετά την ανακοίνωση της Moderna- τοποθέτησε την αποτελεσματικότητά του στο 91,4% σε μια ενδιάμεση ανάλυση 18.794 συμμετεχόντων. Σύμφωνα με το RDIF, υπάρχουν τώρα 1,2 δισεκατομμύρια επιβεβαιωμένες παραγγελίες Sputnik-V σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Αλλά το Sputnik-V υπήρξε επίσης πηγή διαμάχης. Τον Αύγουστο, οι ρυθμιστικοί φορείς της Ρωσίας χορήγησαν άδεια στο εμβόλιο για περιορισμένη διάθεση, πριν ακόμη δημοσιευτούν τα δεδομένα ασφαλείας της Φάσης Ι/ΙΙ. Ενώ αυτά τα δεδομένα έγιναν διαθέσιμα μόνο στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Putin είχε ήδη κυκλοφορήσει μια δήλωση στις 11 Αυγούστου, αναφέροντας το Sputnik V ως το πρώτο εγκεκριμένο εμβόλιο κορωνοϊού στον κόσμο και κάνοντας το διαθέσιμο στο ρωσικό κοινό από τον Νοέμβριο. Μέχρι στιγμής 100.000 άτομα, θεωρούμενα υψηλού κινδύνου, έχουν εμβολιαστεί. Αν και δεν έχουν αναφερθεί επίσημα ανησυχίες για ανεπιθύμητες παρενέργειες σε αυτούς τους εθελοντές, αυτή ήταν μια αμφιλεγόμενη κίνηση, καθώς καμία άλλη ρυθμιστική αρχή στον κόσμο δεν έχει εγκρίνει εμβόλιο, πριν από την κοινοποίηση των δεδομένων αποτελεσματικότητας της Φάσης III.
Ο Dimitriev επιμένει ότι η Ρωσία ένιωθε ικανή να εκδώσει έγκαιρη έγκριση για το Sputnik V, επειδή ήταν ήδη σίγουρη ότι η πλατφόρμα αδενοϊού ήταν ασφαλής, αλλά πολλοί επιστήμονες θεώρησαν την απόφαση ως απερίσκεπτη. Ο Ayfer Ali, ερευνητής φαρμακευτικής και βιοτεχνολογίας στο Warwick Business School περιέγραψε την ενέργεια ως: «ουσιαστικά, διεξαγωγή ενός μεγάλου πειράματος σε επίπεδο πληθυσμού». Για άλλους, πρόκειται για εθνικισμό εμβολίων.
Πρώτον, λέγοντας ότι «ήμουν γρηγορότερη από όλους τους άλλους, η Ρωσία κάνει βασικά μια πολιτική δήλωση μέσω της επιστημονικής μηχανικής», λέει ο Mathieu Boulègue, ο οποίος ερευνά τη ρωσική εγχώρια και εξωτερική πολιτική, στο think tank διεθνών υποθέσεων του Chatham House. Δηλώνουν: «έχουμε κερδίσει σε αυτόν τον αγώνα, τις ΗΠΑ, και τα καλύτερα μυαλά του κόσμου».
Ο Boulègue επισημαίνει πώς το RDIF έχει προωθήσει επιθετικά το Sputnik V. Μέχρι στιγμής, είναι το μοναδικό εμβόλιο κορωνοϊού με αποκλειστικό ιστότοπο και λογαριασμό Twitter, δέχεται κριτικές στα μέσα ενημέρωσης για αναφορά ψευδών ειδήσεων (και απαντά) και συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό του με άλλα ανταγωνιστικά εμβόλια, σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την τιμή.
Ο Dmitriev -που δέχθηκε κριτική νωρίτερα αυτό το έτος για την επανειλημμένη περιγραφή του εμβολίου AstraZeneca- το οποίο χρησιμοποιεί μια παρόμοια πλατφόρμα αλλά με έναν αδενοϊό χιμπατζή -ως το «εμβόλιο πιθήκου»- δεν ντρέπεται για αυτή τη βομβιστική προσέγγιση, αντί αυτού κατηγορεί άλλες φαρμακευτικές εταιρείες για επιθέσεις στο Sputnik. «Υπάρχουν πολλές επιθέσεις στο ρωσικό εμβόλιο» λέει. «Είμαστε ένας παίκτης που είναι καινούργιος στη φαρμακοβιομηχανία, έχοντας ένα καλό προϊόν, αλλά πρέπει να ξεπεράσουμε αυτήν την πραγματικά αρνητική αντίληψη για τη Ρωσία, που ειλικρινά τροφοδοτείται από ανταγωνιστικά πνεύματα άλλων παικτών του κλάδου» συμπλήρωσε.
Αλλά για ορισμένους επιστήμονες, τα ρωσικά ακροβατικά δημοσίων σχέσεων έχουν πυροδοτήσει φόβους για το αν το εμβόλιο είναι πραγματικά τόσο αποτελεσματικό όσο διατείνεται το δελτίο τύπου. «Ανησυχώ για την προφανή έλλειψη διαφάνειας όσον αφορά τα δεδομένα» λέει η Sheena Cruickshank, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο του Manchester. «Από όσα γνωρίζω, τα προσωρινά δεδομένα της Φάσης III δεν έχουν κοινοποιηθεί πέρα από κάτι που είδα σε μια εφημερίδα. Είναι δύσκολο να πούμε πόσο αποτελεσματικό είναι χωρίς να δούμε ένα μεγαλύτερο σύνολο δεδομένων, ειδικά, δεδομένα από ασθενείς που ανέπτυξαν κορωνοϊό μετά από εμβολιασμό με εικονικό φάρμακο, έναντι ομάδων εμβολιασμένων με το πραγματικό εμβόλιο» συνέχισε.
Άλλοι πιστεύουν ότι η έγκαιρη έγκριση επισκίασε αυτό που φαίνεται να είναι η καλή επιστημονική μέθοδος εμβολίων. «Η έγκαιρη έγκρισή του δεν βοήθησε την εικόνα» λέει ο Brendan Wren, μικροβιολόγος στο London School of Hygiene and Tropical Medicine. «Αλλά δεν καταλαβαίνω πολλά από τα ανεπιθύμητα σχόλια για το Sputnik V. Το εμβόλιο μοιάζει πολύ με αυτό της Oxford/Zeneca, δεδομένου ότι χρησιμοποιεί έναν αδενοϊό ως φορέα της πρωτεΐνης spike. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό» ολοκλήρωσε.
Ο δυτικός σκεπτικισμός, ωστόσο, μπορεί να μην έχει σημασία όταν πρόκειται για τον καθορισμό της εμπορικής επιτυχίας του Sputnik. Ενώ η RDIF έχει δηλώσει ότι είναι ανοιχτή σε συνεργασία με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες όπως η AstraZeneca, κάτι που η τελευταία αποδέχτηκε (ως μέρος προγραμμάτων συνεργασίας των εμβολίων τους στα οποία οι ασθενείς θα λαμβάνουν διαφορετικά εμβόλια την πρώτη και τη δεύτερη δόση) η Δύση δεν ήταν ποτέ η κύρια αγορά-στόχος για το πρόγραμμα εμβολίων της Ρωσίας.
Αντίθετα, όπως υποδηλώνεται και από την τιμή του Sputnik-V -στα 18 δολ. για δύο δόσεις και είναι φθηνότερο από αυτά της Pfizer και της Moderna, αν και όχι της AstraZeneca, το οποίο σε τιμή 5 δολ. περίπου ανά δόση, παράγεται σε μη κερδοσκοπική βάση- ο σχεδιασμός, απευθύνεται κυρίως σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Ενώ τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna πρέπει να αποθηκευτούν σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, το Sputnik V διατίθεται σε αποξηραμένη, με κατάψυξη μορφή, με σταθερό εύρος θερμοκρασιών από 2° C έως 8° C, καθιστώντας πολύ πιο εύκολη τη μεταφορά του σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι κλινικές δοκιμές φάσης III του Sputnik-V βρίσκονται σε εξέλιξη στη Λευκορωσία, τη Βραζιλία, τη Βενεζουέλα και άλλα κράτη, με παραγγελίες που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο Statista, μέχρι στιγμής η Βραζιλία έχει παραγγείλει 50 εκατομμύρια δόσεις Sputnik-V, το Ουζμπεκιστάν 35 εκατομμύρια δόσεις και το Μεξικό 32 εκατομμύρια δόσεις. Άλλες χώρες, όπως η Τουρκία, εξακολουθούν να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά.
Ο Boulègue πιστεύει ότι αυτό δεν είναι τυχαίο. «Η Ρωσία έχει μάθει με την πάροδο των ετών, ότι δεν υπάρχει μικρή νίκη όταν πρόκειται να σκοράρει πολιτικά» λέει. «Στέλνουν το μήνυμα σε αυτές τις χώρες ότι η Ρωσία είναι εδώ για να βοηθήσει, γιατί πρόκειται να διανείμουμε πολύ φθηνά, αποτελεσματικά εμβόλια. Αυτό έχει νόημα γιατί όταν ένα κράτος είναι χαμηλού εισοδήματος, θέλει να αγοράσει φτηνά και να αγοράσει πολλά. Έτσι, η Ρωσία θα τους στείλει όλα αυτά τα εμβόλια με μεγάλες ρωσικές σημαίες πάνω τους, λέγοντας “Είμαστε οι φίλοι σας”» συνέχισε.
Αυτό συνδυάζεται όμορφα με την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας τα τελευταία δέκα χρόνια. Από τότε που ο Dmitriev διορίστηκε Διευθύνων Σύμβουλος της RDIF, η Ρωσία ξεκίνησε μια προσπάθεια διαφοροποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων της, μακριά από τα παραδοσιακά προπύργια εξαγωγών όπλων και πετρελαίου. Αυτή η αλλαγή στρατηγικής ξεκίνησε από τον κρατικό τεχνολογικό όμιλο της Ρωσίας Rostec, έναν οργανισμό με επικεφαλής τον πρώην αξιωματικό της KGB Sergei Chemezov, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Putin στην Ανατολική Γερμανία τη δεκαετία του 1980.
Μετά την επιβολή των δυτικών κυρώσεων το 2014 λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, η Rostec άρχισε να επενδύει περισσότερο στην ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών όπως ιατρικών συσκευών και φαρμακευτικών προϊόντων. Αυτό ικανοποίησε δύο ανάγκες: να καταστήσει τη Ρωσία λιγότερο εξαρτημένη από τις εισαγωγές και να δημιουργήσει νέα θέση παραγωγής για τον ρωσικό στρατό, τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας. «Είναι η κινεζική λογική ότι μια στρατιωτική αλυσίδα παραγωγής μπορεί να παράγει επίσης, μια δεξαμενή ή ένα τραπέζι πινγκ πονγκ» λέει ο Boulègue. «Η Ρωσία άρχισε να κοιτάζει αυτό το μοντέλο δηλώνοντας ότι, στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο δύσκολο» συνέχισε.
Η εξαγωγή φθηνών αλλά αποτελεσματικών φαρμακευτικών προϊόντων, αποτέλεσε επίσης έναν νέο τρόπο για να φτάσει η Ρωσία σε μέρη του κόσμου όπου υπάρχει χαμηλή εγχώρια φαρμακευτική παραγωγή και μια ταχέως αναπτυσσόμενη καταναλωτική αγορά, όπως τμήματα της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, η ρωσική επιχειρηματική ελίτ στρέφει ολοένα και περισσότερο την προσοχή της στις εμπορικές συμφωνίες με την Αφρική. Τον Οκτώβριο του 2019, 43 Αφρικανοί ηγέτες προσκλήθηκαν στην πρώτη Διάσκεψη Κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στο Sochi πολύ πριν από το κορωνοϊό. Εκεί ξεκίνησαν τα σχέδια για διπλασιασμό του όγκου του ρωσικού εξωτερικού εμπορίου με αφρικανικά κράτη, σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα τρία έως τέσσερα χρόνια.
Τώρα, ο αγώνας εμβολίων και ο Sputnik V έδωσαν στη Ρωσία μια χρυσή ευκαιρία να δημιουργήσει νέους δεσμούς στην Αφρική. Με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση να αγοράζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις εμβολίου και το πρόγραμμα Covax του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας να παρέχει επαρκείς προμήθειες μόνο για το 20% του αφρικανικού πληθυσμού, υπάρχει ένα κενό στις απαιτήσεις εμβολίου κορωνοϊού της ηπείρου. Ενώ ο Dimitriev λέει πως η Ρωσία είναι καθαρά επικεντρωμένη στην προσπάθεια αντιμετώπισης της παγκόσμιας κρίσης στον τομέα της υγείας και στην παροχή βοήθειας ώστε να επανέλθει η παγκόσμια οικονομία στο φυσιολογικό (χωρίς να αναζητά μελλοντικές εμπορικές ευκαιρίες), οι Ρώσοι σχολιαστές το βλέπουν ως μέρος των στρατηγικών στόχων του RDIF και του Κρεμλίνου.
«Εδώ υπάρχει μια λαμπρή ευκαιρία που παρουσιάζεται για τη Ρωσία να τοποθετηθεί σε αυτές τις χώρες ως ένα μεγάλο επιστημονικό έθνος» λέει ο Alexander Gabuev, ερευνητής στο Carnegie Moscow Center. «Εάν το ρωσικό εμβόλιο αποδειχθεί αποτελεσματικό, αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για περισσότερες εμπορικές συμφωνίες και συμβόλαια» συνέχισε.
Αλλά η Ρωσία δεν θα έχει τα πράγματα εντελώς με το μέρος της. Η Κίνα έχει παρόμοια σχέδια για τη στόχευση χωρών χαμηλού εισοδήματος σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική με τα δικά της κρατικά εμβόλια. Αυτό τοποθετεί τη Ρωσία σε μια κάπως αδέξια θέση, καθώς εξαρτάται εν μέρει από τα κινεζικά εργοστάσια για την παραγωγή των 1,2 δισεκατομμυρίων δόσεων Sputnik-V που έχει δεσμευτεί να προμηθεύσει. Ως αποτέλεσμα, η Μόσχα στρέφεται επίσης στην Ινδία, που διαθέτει μια ουσιαστική και καθιερωμένη αλυσίδα παραγωγής εμβολίων.
Τον Οκτώβριο, η RDIF υπέγραψε συμφωνίες με τις ινδικές φαρμακευτικές εταιρείες Dr Reddy’s και Hetero για την παρασκευή και διανομή 200 εκατομμυρίων δόσεων Sputnik V. Αυτό αντικατοπτρίζει τους αυξανόμενους πολιτικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίοι προέκυψαν μετά την αύξηση των εντάσεων μεταξύ Ινδίας και Κίνας. «Είναι μια περίπλοκη κατάσταση για τη Ρωσία, επειδή χρειάζεται μεν την κατασκευαστική βοήθεια από την Κίνα, αλλά υπάρχει επίσης περισσότερος ανταγωνισμός από ότι συνεργασία, μια και η Κίνα επιδιώκει επίσης να πουλήσει εμβόλια σε πολλές από τις ίδιες χώρες» λέει ο Boulègue.
«Η Ρωσία πρέπει να είναι προσεκτική με την κινεζική εταιρική κατασκοπεία και ακόμη με την πιθανότητα να λάβει αλλοιωμένες παρτίδες εμβολίων, έτσι αποφάσισε να ενισχύσει την προσέγγιση της με την Ινδία. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν μπορούν να ταυτιστούν με την Ινδία, επειδή η Κίνα είναι πολύτιμος συνεργάτης τους για τις εξαγωγές ενέργειας. Είναι ένα θέμα πολύ ευαίσθητο πολιτικά για το Κρεμλίνο» συνέχισε ο ίδιος. Η Ινδία και η Κίνα βρίσκονται επί του παρόντος σε στρατιωτικό αδιέξοδο χαμηλού επιπέδου κατά μήκος των κοινών συνόρων τους.
Η ανάγκη για εμβόλια σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι τόσο μεγάλη, ώστε τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία θα επιτύχουν τελικά στην εξαγωγή πολλών εκατομμυρίων δόσεων εμβολίων, σε χώρες με χαμηλό εισόδημα σε όλο τον κόσμο, προβλέπει ο Buleque. «Όλα θα είναι πολύ πολιτικά. Δεν υπάρχει ελεύθερος επιχειρηματικός ανταγωνισμός, επειδή αντιμετωπίζεται στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο», σύμφωνα με τον ίδιο. «Για παράδειγμα, επειδή η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία αναπτύσσει μεγάλη συνεργασία με την Ρωσία , πιθανότατα θα λάβει πρώτα το Sputnik V, ενώ η Κίνα θα έχει περιορισμένα μερίδια. Θα μοιραστούν πιθανώς την αγορά σε μια χώρα όπως η Ινδονησία όπου υπάρχει χώρος και για τις δύο, και η Κίνα θα κερδίσει μεγαλύτερο μερίδιο σε άλλες αφρικανικές χώρες τις οποίες διαθέτει συμβόλαια και παρέχει δάνεια».
Μια τέτοια διπλωματία εμβολίων θα μπορούσε να διαμορφώσει πολλές από τις δυναμικές ισχύος μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας και της Αφρικής για πολλά ακόμη χρόνια. Ο Boulègue επισημαίνει ότι μόλις η Ρωσία και η Κίνα εδραιωθούν στην Αφρική, μπορούν αργά αργά να αυξήσουν τη μόχλευσή τους για να εξάγουν περισσότερα αγαθά και να εξασφαλίσουν καλύτερες προσφορές για τους εαυτούς τους. «Μόλις αναπτύξουν αυτή τη σχέση, μπορούν να έχουν ότι θέλουν» συμπληρώνει.
Πηγή: Wired
