Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Από το μειωμένο κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως τις νέες θεραπείες για μια σειρά από ασθένειες, το 2023 δεν ήταν όλα κατήφεια και καταστροφή.
Επι του παρόντος, είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς οτιδήποτε άλλο εκτός από τους πολέμους και τις ανθρωπιστικές κρίσεις που μαίνονται σε όλο τον κόσμο. Η κλιματική αλλαγή έχει αφήσει το σημάδι της σε αυτό που ήταν αναμφισβήτητα το πιο ζεστό έτος στην ανθρώπινη ιστορία – υπήρξαν πρωτοφανή κύματα καύσωνα, τεράστιες δασικές πυρκαγιές, καταρρακτώδεις βροχές και πλημμύρες όπως αυτές στη Λιβύη που προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές και απώλειες.
Όμως αυτό δεν εμπόδισε τους επιστήμονες, τους καινοτόμους και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων από το να εργάζονται για επιτυχείς λύσεις στις μεγαλύτερες κοινωνικές προκλήσεις. Παρακάτω παρατίθεται ένα σύνολο από ενθαρρυντικες ειδήσεις που έφερε το 2023.
Ένα χτύπημα λέιζερ που εκτρέπει ισχυρούς κεραυνούς από την πορεία τους
Σε μια στιγμή, εκατομμύρια βολτ μπορούν να βλάψουν κτίρια, να πυροδοτήσουν πυρκαγιές και να βλάψουν ανθρώπους – εκτός εάν ο κεραυνός μπορεί να εκτραπεί. Ένα πείραμα με ακτίνα λέιζερ υποδηλώνει ότι αυτό είναι εφικτο. Οι επιστήμονες πίσω από την ανακάλυψη πρέπει τώρα να αποδείξουν ότι το λέιζερ (πολλών εκατομμυρίων δολαρίων) θα λειτουργούσε πραγματικά καλύτερα σε κρίσιμες περιοχες όπως τα αεροδρόμια και οι βάσεις εκτόξευσης πυραύλων – από τα ευρέως χρησιμοποιούμενα, φθηνά αλεξικέραυνα.
Αστεροειδείς βράχοι και σκόνη μεταφέρθηκαν στη γη
Η πρώτη αμερικανική αποστολή για τη συλλογή δείγματος αστεροειδούς, το OSIRIS-REx, επέστρεψε με επιτυχία μια κάψουλα που περιείχε κόκκους και σκόνη από τον αστεροειδή Bennu. Οι πρώτες αναλύσεις στο εργαστήριο της NASA υποδηλώνουν ότι το δείγμα είναι πλούσιο σε άνθρακα και μέταλλα συνδεδεμενα με νερό, τα δομικά στοιχεία της ζωής στη Γη.
Οι επιστήμονες ανέπτυξαν για πρώτη φορά έμβρυα ποντικιού στο διάστημα
Τι θα έκανε τους ανθρώπους ένα πραγματικά διαστημικό είδος; Αν μπορούσαμε να αναπαραχθουμε και να αναπτυχθούμε έξω από την ατμόσφαιρα της Γης. Ίσως αυτό να είναι δυνατό, υποδηλώνει ένα πρόσφατο πείραμα με ποντίκια. Οι επιστήμονες κατάφεραν να αναπτύξουν έμβρυα ποντικιών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και να τα επιστρέψουν με ασφάλεια στη Γη. Η αρχική τους ανάπτυξη φάνηκε να μην επηρεάζεται από τη χαμηλή βαρύτητα και την υψηλή ακτινοβολία.
Ενα σπάνιο θηλαστικό που γεννά αυγά ανακαλύφθηκε ξανά, μετά από δεκαετίες
Ένα είδος με αγκάθια σκαντζόχοιρου, ρύγχος μυρμηγκοφάγου και πόδια τυφλοπόντικα φαίνεται δύσκολο να περάσει απαρατήρητο. Όμως η μακρόστενη έχιδνα Zaglossus attenboroughi – που πήρε το όνομά της από τον Βρετανό φυσιοδίφη David Attenborough – παρέμεινε κρυμμένη μέχρι να καταγραφεί στην κάμερα για πρώτη φορά από τότε που περιγράφηκε επιστημονικά το 1961. Το συγκεκριμένο θηλαστικό που γεννά αυγά είναι γνωστό ότι ζει μόνο στα βουνά Κύκλωπες στην ινδονησιακή επαρχία της Παπούα.
Οι χώρες υπέγραψαν μια συνθήκη ορόσημο για την προστασία της ανοιχτής θάλασσας
Μετά από σχεδόν 20 χρόνια διαπραγματεύσεων, τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν να προστατεύσουν τη θαλάσσια ζωή στα διεθνή ύδατα – τα δύο τρίτα των ωκεανών του κόσμου που βρίσκονται εκτός των εθνικών συνόρων. Αυτό το νομικό πλαίσιο επιτρέπει, για παράδειγμα, τη δημιουργία τεράστιων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (MPA). Δηλώνει επίσης ότι οι «γενετικοί πόροι», όπως υλικά από ζώα και φυτά που ανακαλύφθηκαν για χρήση σε φαρμακευτικά προϊόντα ή τρόφιμα, θα πρέπει να ωφελήσουν την κοινωνία, στο σύνολο της.
Το εθνικό πάρκο της Καλιφορνια επανέρχεται μετά από τις πυρκαγιές
Δύο χρόνια αφότου η μεγαλύτερη πυρκαγιά της Καλιφόρνια έκαψε σχεδόν το 70% του ηφαιστειακού εθνικού πάρκου Lassen, το οικοσύστημα παραμένει βιώσιμο. Θάμνοι και χόρτα αναπτύσσονται σε καμένες περιοχές ενώ μύκητες και έντομα αποσυνθέτουν νεκρούς κορμούς δέντρων, οδηγώντας σε αργή ανάκαμψη.
Το ανώτατο δικαστήριο της Βραζιλίας αποφαίνεται για τα δικαιώματα των ιθαγενών σε υπόθεση ορόσημο
Ένα ισχυρό λόμπι αγροτικών επιχειρήσεων προσπάθησε να θέσει χρονικά όρια στο δικαίωμα των αυτόχθονων πληθυσμών στη γη. Θα έπρεπε να αποδείξουν ότι ζούσαν στη γη το 1988, όταν επικυρώθηκε το σημερινό σύνταγμα της Βραζιλίας. Όμως πολλοί αυτόχθονες πληθυσμοί εκδιώχθηκαν από τα προγονικά τους εδάφη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας της χώρας, η οποία διήρκεσε από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1980. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας ακύρωσε το προτεινόμενο χρονικό όριο για αξιώσεις γης.
Θα μπορούσε να υπάρχει ένα μεγάλο απόθεμα υδρογόνου βαθιά κάτω από το γαλλικό εδαφος;
Το υδρογόνο θα μπορούσε να τροφοδοτήσει εργοστάσια, φορτηγά, πλοία και αεροπλάνα στο μέλλον – αλλά η παραγωγή του απαιτεί πολλή ενέργεια και παραμένει ακριβή. Το αέριο εμφανίζεται επίσης φυσικά βαθιά στον φλοιό της Γης και ερευνητές στη Γαλλία έχουν (κατά λάθος) σκοντάψει σε ένα δυνητικά μεγάλο κοίτασμα. Το επόμενο έτος σχεδιάζουν να ξεκινήσουν γεωτρήσεις για τη συλλογή δειγμάτων αερίου από βάθη έως και 2,5 χλμ.
Ο κόσμος μπορεί να έχει περάσει ένα οριακό σημείο χρήσης ηλιακής ενέργειας
Μια νέα μελέτη υποδηλώνει ότι η ηλιακή ενέργεια βρίσκεται σε καλό δρόμο για να γίνει η κύρια πηγή ενέργειας στον κόσμο έως το 2050, ακόμη και χωρίς να εισαχθούν πιο φιλόδοξες πολιτικές για το κλίμα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ήδη φθηνότερες από τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, στην περίπτωση της ηλιακής ενέργειας, εμπόδια όπως η ενσωμάτωση στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και η χρηματοδότηση στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να ξεπεραστούν, προκειμένου να συνεχίσει να αναπτύσσεται όπως τα τελευταία χρόνια.
Ένας νέος τύπος γεωθερμικής μονάδας παραγωγής ενέργειας κάνει το διαδικτυο λίγο πιο πράσινο
Ένα πιλοτικό εργοστάσιο βοηθά τώρα στην τροφοδοσία των κέντρων δεδομένων της Google στη Νεβάδα, αξιοποιώντας τη θερμότητα της Γης βαθιά κάτω από αυτό. Οι μηχανικοί προχώρησαν σε 2 γεωτρήσεις βάθους 2.200 μετρων και στη συνέχεια τις συνέδεσαν με fracking, μια τεχνική που χρησιμοποιείται συμβατικά στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το νερό που διοχετεύεται στη μία γεώτρηση κινείται ανάμεσα στους σπασμένους βράχους βαθιά κάτω από την επιφάνεια της γης και επιστρέφει θερμό στην επιφάνεια μέσω της άλλης γεώτρησης.
Το πρώτο πλοίο container στον κόσμο που κινείται με αιθανόλη, ολοκλήρωσε το παρθενικό του ταξίδι
Το Laura Maersk, το πρώτο πλοίο στον κόσμο που τροφοδοτείται με μεθανόλη, έφτασε στην Αγγλία τον Σεπτέμβριο – ορόσημο για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, η οποία είναι υπεύθυνη για περίπου το 2% των παγκόσμιων εκπομπών και αρχίζει να απελευθερώνεται από τον άνθρακα. Η μεθανόλη μπορεί να παραχθεί από υπολείμματα τροφίμων σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Ενα φθηνό και αποτελεσματικό εμβόλιο κατα της ελονοσίας έλαβε έγκριση
Υπάρχει τώρα ένα δεύτερο εμβόλιο ελονοσίας που θα μπορούσε να παραχθεί ακόμα πιο γρήγορα από το πρώτο και να χορηγηθεί σε περισσότερα παιδιά στο κόσμο. Έλαβε την έγκριση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Οκτώβριο, δύο χρόνια μετά το πρώτο. Η ελονοσία είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των παιδιών στην υποσαχάρια Αφρική.
Η μεγαλύτερη μελέτη για πάσχοντες από ημικρανια υπόσχεται νέα θεραπευτικά μονοπάτια
Στη μεγαλύτερη γενετική μελέτη για τις ημικρανίες μέχρι σήμερα, ερευνητές έχουν εντοπίσει περισσότερο από τριπλάσιο αριθμό γενετικών παραγόντων κινδύνου από αυτούς που ήταν προηγουμένως γνωστοί. Αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της βιολογικής βάσης των ημικρανιών και των υποτύπων τους και θα μπορούσε να επιταχύνει την αναζήτηση νέων θεραπειών.
Επιστήμονες έκαναν σημαντική ανακάλυψη στη θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Σε μια μελετη στο Ηνωμένο Βασίλειο σε 500 γυναίκες, οι μισές έλαβαν υπάρχοντα, φθηνά φάρμακα πριν από την τυπική ακτινοθεραπεία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι με τη συνδυασμένη θεραπεία, ο κίνδυνος θανάτου ή υποτροπής των γυναικών μειώθηκε κατά 35%. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή είναι η μεγαλύτερη βελτίωση στη θεραπεία αυτής της ασθένειας τα τελευταία 20 χρόνια.
Γονιδιακή θεραπεία έδειξε πρώιμα ευεργετικά αποτελέσματα σε παιδιά με κώφωση
Επιστήμονες στην Κίνα ανέφεραν ότι ερευνα σε ορισμένα παιδιά που γεννήθηκαν κωφά έδειξε ότι μπορούσαν να ακούσουν μετά από μια γονιδιακή θεραπεία. Εν τω μεταξύ, σε εξέλιξη βρίσκονται πειράματα στις ΗΠΑ και τη Γαλλία που απευθύνονται σε παιδιά με σπάνια μορφή γενετικής κώφωσης.
Ένα εμφύτευμα αποκατέστησε την ικανότητα βάδισης σε ασθενή με νόσο του Πάρκινσον
Ένας άνδρας με προχωρημένη νόσο του Πάρκινσον μπορεσε να περπατήσει πολλά χιλιόμετρα ξανά, χάρη σε ένα ειδικό εμφύτευμα. Τοποθετημένο στην οσφυϊκή περιοχή του νωτιαίου μυελού, το εμφύτευμα στέλνει ηλεκτρικά σήματα στους μύες των ποδιών. Οι επιστήμονες πίσω από την καινοτομία σχεδιάζουν να πραγματοποιήσουν περαιτέρω δοκιμές σε άλλους ασθενείς, το επόμενο έτος.
Το νέο ΑΙ της DeepMind μπορεί να προβλέψει αν μια γενετική μετάλλαξη είναι πιθανό να προκαλέσει ασθένεια
Ερευνητές της DeepMind, της εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης της Google, εκπαίδευσαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να ανιχνεύει μεταλλάξεις DNA, οι οποίες θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη διάγνωση σπάνιων ασθενειών. Παρόμοιο με γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT, αυτό το μοντέλο γνωρίζει τις αλληλουχίες αμινοξέων στις πρωτεΐνες και μπορεί να ανιχνεύσει γενετικές ανωμαλίες.
Η προβλεψη με ΑΙ βοήθησε Χιλιανούς να απομακρυνθούν έγκαιρα από πλημμύρες
Ένα εργαλείο πρόβλεψης από την Google μπορεί να προβλέψει τις πλημμύρες στη Νότια Αμερική και σε άλλες περιοχές χρησιμοποιώντας λίγα δεδομένα για τη ροή του νερού των ποταμών, με εντυπωσιακή ακρίβεια. Τον περασμένο Αύγουστο, πολλοί άνθρωποι στη Χιλή μπόρεσαν να απομακρυνθούν με ασφάλεια και με τα υπάρχοντά τους χάρη σε μια προειδοποίηση που εστάλη δύο ημέρες πριν από την πλημμύρα.
Η μάχη των ηθοποιών και των συγγραφέων του Χόλιγουντ με την τεχνητή νοημοσύνη έληξε – προς το παρόν
Η Generative AI έφτασε στο Χόλιγουντ και μετά από μήνες απεργιών, τόσο τα συνδικάτα συγγραφέων όσο και ηθοποιών κατάφεραν να διαπραγματευτούν προστατευτικούς ορους για το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία σε κινηματογραφικά και τηλεοπτικά έργα. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί, για παράδειγμα, να χρησιμοποιηθεί για τη συγγραφή ή την επανεγγραφή σεναρίων και τα στούντιο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν σενάρια για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης χωρίς την άδεια των συγγραφέων.
Τα τουβλάκια Lego διδάσκουν στα παιδιά τη γραφή Braille
Οι εμβληματικές προεξοχές στα τουβλάκια Lego που τα επιτρεπουν να στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο, τώρα μπορούν να διδάξουν μια νέα γλώσσα την ώρα που παίζει κανείς με αυτα. Η εταιρεία έχει αρχίσει να πουλά τουβλακια με τροποποιημένες ποσότητες προεξοχών που διδάσκουν το αλφάβητο Braille. Το αντίστοιχο γράμμα ή αριθμός που αντιπροσωπεύεται από τα καρφιά ενός τούβλου είναι τυπωμένο σε κάθε τούβλο, έτσι ώστε τα παιδιά να μπορούν να μάθουν τον κωδικό.
