Το «φονικό» κύμα του κορωνοϊού απειλεί άμεσα τις φυλακές όπου επιβάλλεται να ληφθούν επειγόντως μέτρα για να προστατευτούν όχι μόνο οι κρατούμενοι που βρίσκονται εντός των τειχών, αλλά και ο υπόλοιπος πληθυσμός που είναι εκτός από την πανδημία του COVID-19. Η δραματική έκκληση-σύσταση που απευθύνει η Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Ντούνια Μιγιάτοβιτς βρίσκει σε αναβρασμό τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας μας, καθώς οι κρατούμενοι διαμαρτύρονται έντονα για την απουσία μέτρων προφύλαξης, ζητώντας την αποσυμφόρηση των φυλακών λόγω του κορωνοϊού.
Η Επίτροπος κ. Μιγιάτοβιτς καλεί τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να διασφαλίσουν τα δικαιώματα και την υγεία όλων των ατόμων που βρίσκονται στη φυλακή κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, υπογραμμίζοντας πως ο «υπερπληθυσμός» των σωφρονιστικών καταστημάτων μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικά «θερμοκήπιο» για τη διάδοση του κορωνοϊού, με άγνωστες συνέπειες ακόμα και για την υπόλοιπη κοινωνία.
«Οι καταδικασθέντες κρατούμενοι και οι προφυλακισμένοι είναι από εκείνους που είναι πιο ευάλωτοι σε ιογενή μόλυνση, καθώς βρίσκονται σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου: γενικά οι εγκαταστάσεις κράτησης δεν είναι προσαρμοσμένες στις μεγάλες επιδημίες και τα βασικά προστατευτικά μέτρα, όπως η κοινωνική απομάκρυνση και οι κανόνες υγιεινής, δεν μπορούν να παρατηρηθούν τόσο εύκολα, εκθέτοντας τους κρατουμένους σε μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία τους. Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η πρόκληση της έκρηξης του κορωνοϊού σε χώρους κράτησης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν επειγόντως και να εφαρμόσουν ένα ανθρωπιστικό και περιεκτικό σχέδιο κρίσης που θα υποστηρίζεται από επαρκείς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες εκείνων που εγκαταλείπουν φυλακές, παραμένουν σε κράτηση και προσωπικό φυλακών. Αυτό πρέπει να γίνει με διαβούλευση και συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως τους εθνικούς μηχανισμούς πρόληψης, άλλους ανεξάρτητους φορείς παρακολούθησης, εθνικές δομές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Επισημαίνοντας τις ανεπαρκείς υπηρεσίας υγείας μέσα στις φυλακές, η Επίτροπος υπογραμμίζει πως «σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η πανδημία πλήττει τον υπερπληθυσμό των κρατουμένων, ανάμεσά τους και πολλοί που υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες, όπως φυματίωση, διαβήτη και τον ιό HIV. Σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν ήδη αναφερθεί ορισμένες μολύνσεις και ορισμένοι θάνατοι στη φυλακή που σχετίζονται με την COVID 19». Η κ. Μιγιάτοβιτς προτείνει μάλιστα την αποσυμφόρηση των φυλακών προκειμένου να χαθούν ανθρώπινες ζωές κρατουμένων, αλλά και σωφρονιστικών υπαλλήλων, αναφέροντας χαρακτηριστικά:
«Προκειμένου να αποτραπούν εστίες μεγάλης κλίμακας κορωνοϊού σε χώρους κράτησης, αρκετά κράτη μέλη άρχισαν την απελευθέρωση ορισμένων κατηγοριών κρατουμένων. Πολλοί άλλοι προσαρμόζουν τις πολιτικές τους στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης προκειμένου να μειώσουν τον πληθυσμό των φυλακών τους με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένων προσωρινών ή πρόωρων αποφυλακίσεων και αμνηστειών, την κράτηση κατ’ οίκον και τη μετατροπή των ποινών και την αναστολή των ερευνών και της εκτέλεσης ποινών. Καλώ θερμά όλα τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν όλες τις διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις για την κράτηση, όποτε είναι δυνατόν και χωρίς διακρίσεις.
»Σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η προσφυγή σε εναλλακτικές λύσεις για τη στέρηση της ελευθερίας είναι επιτακτική σε περιπτώσεις υπερπληθυσμού και ακόμα περισσότερο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στους κρατούμενους με βασικές υγειονομικές συνθήκες, όπως ηλικιωμένα άτομα που δεν αποτελούν απειλή για την κοινωνία και εκείνους που έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για ελάσσονα ή μη βίαια αδικήματα. Η μείωση του πληθυσμού των φυλακών είναι απαραίτητη σε όλη την Ευρώπη για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή των υγειονομικών κανονισμών και να διευκολυνθεί η αυξανόμενη πίεση στο προσωπικό των φυλακών και στο σωφρονιστικό σύστημα στο σύνολό του. Εν τω μεταξύ, όσοι απελευθερώνονται από την κράτηση και χρειάζονται υποστήριξη θα πρέπει να έχουν κατάλληλη πρόσβαση σε καταλύματα έκτακτης ανάγκης και σε βασικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης.
»Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι κατά την πανδημία COVID-19 θα τηρηθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων όσων παραμένουν σε κράτηση, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες των πιο ευάλωτων κρατουμένων, των ατόμων με αναπηρίες, των εγκύων και των ανήλικων κρατουμένων. Όλοι οι περιορισμοί που επιβάλλονται στους κρατουμένους πρέπει να μην εισάγουν διακρίσεις, να είναι αναγκαίοι, αναλογικοί, χρονικά περιορισμένοι και διαφανείς. Για παράδειγμα, όταν οι περιορισμοί στις οικογενειακές επισκέψεις και σε άλλες εξωτερικές επαφές φαίνονται αναγκαίοι, θα πρέπει να μετριάζονται επιτακτικά από εναλλακτικές ρυθμίσεις, όπως η διευρυμένη πρόσβαση σε τηλεφωνικές ή βιντεοεπαφές. Ο απόλυτος χαρακτήρας της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης δεν πρέπει ποτέ να τεθεί υπό αμφισβήτηση από τα μέτρα που λαμβάνονται στις φυλακές, ακόμα και σε περίπτωση απομόνωσης για λόγους υγείας. Οι κρατούμενοι θα πρέπει να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, νομική βοήθεια και ανεξάρτητους μηχανισμούς καταγγελιών. Οι μηχανισμοί παρακολούθησης των φυλακών θα πρέπει να είναι σε θέση να συνεχίσουν να επιβλέπουν την κατάσταση, ενώ λαμβάνουν προφυλάξεις για να αποφεύγουν να εκθέτουν τους ανθρώπους σε περαιτέρω κινδύνους».
