Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ένα αρχαίο πήλινο δισκίο που εμφανίζει μέρος της ιστορίας ενός υπεράνθρωπου βασιλιά, παραδόθηκε επίσημα στο Ιράκ από τις ΗΠΑ.
Γνωστό ως Gilgamesh Dream Tablet, το θρησκευτικό κείμενο – ηλικίας 3600 – ετών δείχνει τμήμα ενός σουμερικού ποιήματος από το Έπος του Gilgamesh. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα λογοτεχνικά κείμενα του κόσμου και λεηλατήθηκε από ιρακινό μουσείο κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου το 1991. Τα τελευταία 30 χρόνια, έχει περάσει λαθραία σε πολλές χώρες, συνοδευόμενο από ψευδή έγγραφα. Μέχρι πριν από μόλις δύο χρόνια, ήταν εκτεθειμένο σε ένα μουσείο κοντά στην έδρα της αμερικανικής κυβέρνησης. Πρόσφατα όμως, η ταμπλέτα ξεκίνησε ένα νέο ταξίδι προς την πατρίδα της, όταν παραδόθηκε επίσημα σε μια τελετή στο Ινστιτούτο Smithsonian στην Ουάσινγκτον.
Το ποίημα
Το έπος του Gilgamesh είναι το παλαιότερο αναγνωρισμένο επικό ποίημα και συμπεριλαμβάνει μέρη των ιστοριών του αντικατοπτρίζονται στην Εβραϊκή Βίβλο. Η πλάκα είναι γραμμένη στην Ακκαδική γλώσσα με σφηνοειδή γραφή – ένα σύστημα γραφής σε πηλό που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Μεσοποταμία, πριν από χιλιάδες χρόνια.
Οι μελετητές το ανακάλυψαν το 1853, όταν μια έκδοση 12 ταμπλετών βρέθηκε στα ερείπια της βιβλιοθήκης ενός Ασσύριου βασιλιά, του Assur Banipal, στο βόρειο Ιράκ. Τα γεγονότα περιστρέφονται γύρω από τον βασιλιά Gilgamesh του Uruk – μια περιοχή που αντιστοιχεί στο νότιο Ιράκ. Ο μύθος βασίζεται σε έναν πραγματικό βασιλιά που κυβέρνησε κάποια στιγμή μεταξύ 2800 και 2500 π.Χ.
Σύμφωνα με την ιστορία, ο βασιλιάς Gilgamesh ήταν ένας ημίθεος υπεράνθρωπης ισχύος, του οποίου οι δυνάμεις κληρονομήθηκαν από τη μητέρα του. Συνοδευόμενος από έναν σύντροφο, έναν άνθρωπο που τον μεγάλωσαν τα άγρια ζώα, σκότωσε τον Ταύρο του Ουρανού, που αντιπροσώπευε τη βία των θεών και προσπάθησε να ανακαλύψει το μυστικό της αιώνιας ζωής. Σε μια άλλη περιπέτεια καταδύθηκε στον βυθό της θάλασσας για να συλλέξει ένα φυτό αθανασίας, το οποίο στη συνέχεια του έκλεψε ένα φίδι.
Το Gilgamesh Dream Tablet αφηγείται ένα μέρος του έπους στο οποίο ο ήρωας περιγράφει τα όνειρά του στη μητέρα του, η οποία τα ερμηνεύει ως ανακοίνωση της άφιξης ενός νέου φίλου, ο οποίος θα γίνει σύντροφος του. «Η δύναμή του είναι τόσο ισχυρή όσο ένα κομμάτι ουρανού… θα τον δεις και η καρδιά σου θα αγαλλιάσει», του λέει. Σε μια άλλη στήλη της ταμπλέτας, μια γυναίκα παίρνει τον σύντροφο του Gilgamesh σε στάνη βοσκών για μια τρυφερή συνάντηση.
Η λεηλασία
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου το 1991, η ταμπλέτα εκλάπη από ένα μουσείο του Ιράκ. Λίγα είναι γνωστά για το τι συνέβη μέχρι το 2003, όταν ένας έμπορος αντικών το αγόρασε, σκονισμένο και δυσανάγνωστο, από έναν έμπορο νομισμάτων στο Λονδίνο. Ο έμπορος έστειλε την ταμπλέτα στις ΗΠΑ μέσω διεθνούς ταχυδρομείου χωρίς να δηλώσει επίσημη είσοδο του αντικειμένου.
Δυο χρόνια αργότερα στις ΗΠΑ, ένας ειδικός της σφηνοειδούς γραφής, το αναγνώρισε ως μέρος του έπους του Gilgamesh . Το 2007, ο έμπορος πούλησε την ταμπλέτα σε άλλο αγοραστή με ψευδή συνοδευτική επιστολή που έλεγε ότι βρέθηκε μέσα σε ένα κουτί αρχαίων θραυσμάτων χαλκού που αγοράστηκαν το 1981. Άλλαξε χέρια αρκετές φορές σε δημοπρασίες σε διαφορετικές χώρες πριν αγοραστεί το 2014 σε ιδιωτική πώληση από το Hobby Lobby, μια εταιρεία τεχνών και χειροτεχνημάτων, συντηρητικού χριστιανικού ήθους. Η εταιρεία πλήρωσε περισσότερα από 1,67 εκατ. δολάρια για την ταμπλέτα, που εκτέθηκε σε περίοπτη θέση στο Μουσείο της Αγίας Γραφής στην Ουάσινγκτον.
Η διαμάχη
Το 2017, το Hobby Lobby υποχρεώθηκε να πληρώσει πρόστιμο εκατομμυρίων δολαρίων για λανθασμένη επισήμανση χιλιάδων ιρακινών αντικειμένων που απέκτησε το μουσείο του.
Τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν λαθραία στις ΗΠΑ μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ισραήλ, με πλαστές ναυτιλιακές ετικέτες που ισχυρίζονταν ότι τα πακέτα περιείχαν «κεραμικά πλακίδια».
«Η εταιρεία ήταν νέα στον κόσμο της απόκτησης αυτών των ειδών και δεν εκτίμησε πλήρως την πολυπλοκότητα της διαδικασίας αυτών των αγορών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν ορισμένα λυπηρά λάθη», είπε ο τότε εκπρόσωπος της Hobby Lobby.
Την ίδια χρονιά, ένας επιμελητής στο μουσείο άρχισε να ερευνά την προέλευση του Gilgamesh Dream Tablet. Ακολούθως το μουσείο ενημέρωσε την ιρακινή κυβέρνηση ότι το αντικείμενο ήταν στην κατοχή του. Όταν εμφανίστηκαν αμφιβολίες για την προέλευση της ταμπλέτας, το Μουσείο της Αγίας Γραφής κίνησε νομικές διαδικασίες εναντίον του οίκου δημοπρασιών Christie’s, ο οποίος είχε κανονίσει την πώληση, ισχυριζόμενο ότι οι πωλητές είχαν δώσει ψευδείς πληροφορίες. Η Christie’s αρνείται οποιαδήποτε γνώση ότι η ταμπλέτα εισήχθη παράνομα.
Η επιστροφή
Η ταμπλέτα κατασχέθηκε από το μουσείο από Αμερικανούς πράκτορες το 2019. Τον Ιούλιο, ένας ομοσπονδιακός δικαστής των ΗΠΑ έδωσε εντολή για την επιστροφή του στο Ιράκ.
Συγκαταλέγεται μεταξύ 17.000 λεηλατημένων αρχαιοτήτων που οι ΗΠΑ συμφώνησαν να παραδώσουν στο Ιράκ. «Επιστρέφοντας αυτά τα παράνομα αποκτηθέντα αντικείμενα, οι αρχές εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ιράκ επιτρέπουν στον ιρακινό λαό να επανασυνδεθεί με μια σελίδα της ιστορίας του», δήλωσε η Audrey Azoulay, Γενική Διευθύντρια της UNESCO.
«Αυτή η εξαιρετική αποκατάσταση είναι μια σημαντική νίκη επί εκείνων που ακρωτηριάζουν την κληρονομιά και στη συνέχεια τη διακινούν για προσωπικό κέρδος ή τη χρηματοδότηση της βίας και της τρομοκρατίας».
Μόλις βρεθεί στο Ιράκ, η ταμπλέτα θα σταλεί στο Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης, όπου τα όνειρα του μυθικού βασιλιά Gilgamesh θα συντηρηθούν και πάλι στο νόμιμο σπίτι τους.
Πηγή: BBC News
