Η εξουθένωση – το γνωστό σε όλους burnout – είναι πια τόσο συχνό φαινόμενο, που σχεδόν το έχουμε κανονικοποιήσει. Κι όμως, η πρώτη μου προσωπική εμπειρία με την εξουθένωση μου έμεινε αξέχαστη.
Ήταν άνοιξη του 2015, όταν βρέθηκα στην Αθήνα για να συλλέξω υλικό για το διδακτορικό μου. Ο στόχος μου ήταν να πάρω συνεντεύξεις από περίπου 35 νέες Ελληνίδες και να καταγράψω τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης σε διάφορα επίπεδα της ζωής τους. Μέσα από κοινούς γνωστούς, βρέθηκα να χτυπάω την πόρτα μιας παλιάς φίλης από την Κομοτηνή. Εγώ στο Τμήμα Ιστορίας, εκείνη στη Νομική. Τότε ζούσαμε στην ίδια πολυκατοικία και τα λέγαμε πού και πού για καφεδάκι.
Μετά το πτυχίο της, επέστρεψε στην Αθήνα. Οι γονείς της της αγόρασαν ένα όμορφο διαμέρισμα και ετοιμαζόταν να παντρευτεί τον άνθρωπό της. «Μεγαλοδικηγόρος τώρα;» της είπα χαμογελώντας, και η απάντηση ήταν μία σιωπή που έσπασε γρήγορα, γεμάτη ένταση. Μου ζήτησε να καθίσω. Ήθελε να μου μιλήσει για το πώς είναι πραγματικά να δουλεύεις σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον που σου στραγγίζει την ενέργεια, το μυαλό, το σώμα.
Μου εξήγησε πόσο πολύ αγαπούσε τη νομική επιστήμη. Δεν αγαπούσε, όμως, την καθημερινότητα ενός επαγγέλματος που την έκανε να νιώθει ξένη με τον εαυτό της. Σκεφτόταν σοβαρά να παραιτηθεί, να κάνει κάτι άλλο, έστω προσωρινά, μέχρι να δει τι θέλει στ’ αλήθεια, να βρει τι της ταιριάζει. Αλλά κάθε φορά που το συζητούσε με τους γονείς της, συναντούσε απόρριψη. «Δε σε σπουδάσαμε τόσα χρόνια για να πουλάς καφέδες και σάντουιτς», της έλεγαν.
Συμπόνεσα πραγματικά αυτό το σπουδαίο κορίτσι. Σκεφτόμουν τα ρομαντικά χρόνια που περάσαμε σε μια ιδανική φοιτητούπολη με τόσα όνειρα και προσδοκίες για το επαγγελματικό μας μέλλον. Και δυστυχώς, πολλοί από εμάς έχουμε βρεθεί σε μια αντίστοιχη θέση, παγιδευμένοι σε μια καθημερινότητα που μας απομακρύνει από τον εαυτό μας, που μας αγχώνει, μας απογοητεύει, μας κουράζει.
Αναρωτιέσαι, λοιπόν, πώς φτάνουμε στην εξουθένωση; Θα σου πω: ζούμε σε μια κοινωνία όπου το φαίνεσθαι έχει μεγαλύτερη σημασία από την ουσία. Μια κοινωνία όπου συχνά ζούμε για τις προσδοκίες των άλλων, και όχι για τις δικές μας.
Οι άνθρωποι που είδα (τώρα πια και μέσα από τη δουλειά μου) να φτάνουν πιο γρήγορα στην εξουθένωση είναι όσοι επέλεξαν μια καριέρα για να ικανοποιήσουν τους γονείς τους, τους δασκάλους τους, ή την «κοινή λογική» της εποχής. Και όχι γιατί η καρδιά τους χτυπούσε για αυτό που κάνουν. Κι αυτό, δυστυχώς, είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εξουθένωση.
Η ταχύτερη διαδρομή προς την εξουθένωση είναι να κάνεις κάτι που δεν σου ταιριάζει, που δεν σε εκφράζει, που δεν σε «φωτίζει» εκ των έσω. Και η πιο ουσιαστική προστασία απέναντί της είναι να φροντίσεις να βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον – επαγγελματικό ή προσωπικό – που σε ενισχύει, που σου επιτρέπει να είσαι ο εαυτός σου, που σου δίνει χώρο να αναπνέεις και να δημιουργείς.
Η κοινωνία μας πιέζει να κυνηγάμε διακρίσεις, τίτλους, αναγνωρισιμότητα, χρήματα. Και δεν υπάρχει τίποτα κακό σε όλα αυτά – αρκεί να τα θέλεις εσύ ο ίδιος. Πόσες φορές δεν είδα στο γραφείο μου φοιτητές που δεν προόδευαν στις σπουδές τους και ντρεπόντουσαν να μου πουν την αλήθεια; Τρομαγμένοι για το πώς θα τους αντιμετώπιζα, προσπαθούσαν να αποκρύψουν το γεγονός ότι απεχθάνονταν το πρόγραμμα που είχαν επιλέξει – ή μάλλον, που είχε επιλέξει κάποιος άλλος για εκείνους. Και όταν τους έλεγα «η προσωπική σου ευτυχία πάνω από όλα. Οι σπουδές έρχονται δεύτερες, αν εσύ υποφέρεις», έφευγαν αφήνοντας ένα τεράστιο βαρίδι να πέσει από τους ώμους τους.
Ξέρω πολλούς ανθρώπους με υψηλούς μισθούς, με «λαμπερά» βιογραφικά, που είναι όμως βαθιά δυστυχισμένοι. Γιατί δεν κάνουν αυτό που αγαπούν. Γιατί δεν ζουν σε αρμονία με αυτό που είναι.
Η πραγματική εξουθένωση δεν προκύπτει από τη σκληρή δουλειά, αλλά από την έλλειψη νοήματος. Όταν το νόημα λείπει, όλα μοιάζουν βαριά. Όταν το βρίσκεις, όλα μπαίνουν στη θέση τους.
Γι’ αυτό σου λέω, δώσε στον εαυτό σου ουσία και νόημα. Και η εξουθένωση δεν θα έχει πού να σταθεί.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
