Καλή Εβδομάδα σε όλους τους αναγνώστες της στήλης! Αν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό που με έχει βοηθήσει πραγματικά στη ζωή και στην καριέρα μου, αυτό είναι το ότι δεν είμαι υπεραναλυτικός άνθρωπος. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σκέφτομαι – σημαίνει ότι δεν αφήνω τη σκέψη να με παραλύει. Πολλοί άνθρωποι ζουν μέσα στο μυαλό τους, παγιδευμένοι σε κύκλους αμφιβολίας, τελειομανίας και φόβου. Εμένα πάντως η ικανότητά μου να μην εγκλωβίζομαι στη σκέψη μου έχει ανοίξει πολλές πόρτες.
Η υπερανάλυση είναι μια παγίδα. Ξεκινά σαν μια προσπάθεια για τελειότητα, αλλά καταλήγει να μας παραλύει. Είναι το γνωστό «σκέφτομαι πάρα πολύ και καταλήγω να μην κάνω τίποτα». Στην προσπάθεια να ετοιμαστείς κατάλληλα, να οργανωθείς, να βρεις την «τέλεια στιγμή» απλώς καθυστερείς τη ζωή σου. Μένεις ξύπνιος τα βράδια («περπατάω όλη τη νύχτα να σκέφτομαι» μου έλεγε μια πελάτισσά μου τις προάλλες) με το μυαλό σου να τρέχει, να παίζει σαν κασέτα τις ίδιες σκέψεις ξανά και ξανά, ψάχνοντας την κατάλληλη στιγμή την τέλεια απάντηση, το αλάθητο βήμα. Και τελικά… δεν κάνεις τίποτα. Χάνεις ευκαιρίες, διστάζεις να ξεκινήσεις και μένεις πίσω. Και το χειρότερο είναι ότι η κοινωνία – και κυρίως το εκπαιδευτικό μας σύστημα – επιβραβεύει αυτή τη στάση. Από παιδιά μάθαμε να μην παραδίδουμε τίποτα αν δεν είναι τέλειο. Να μη συμμετέχουμε αν δεν είμαστε απόλυτα έτοιμοι. Αυτό έχει σαν συνέπεια, πολλοί από εμάς, ως ενήλικες, να διστάζουμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες, να φοβόμαστε την κριτική και να καθυστερούμε την ίδια μας την εξέλιξη.
Όμως η αλήθεια είναι ότι η πρόοδος δεν έρχεται μέσα από την τέλεια σκέψη, αλλά μέσα από την ατελή πράξη. Ατελής μεν, πράξη δε!
Αν αναρωτιέσαι αν ανήκεις στους ανθρώπους που εγκλωβίζονται στις σκέψεις τους, δες αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε κάποια από τα παρακάτω. Αρχικά, ανησυχείς για λεπτομέρειες που δεν μπορείς να ελέγξεις. Για παράδειγμα, θέλεις να πας για τρέξιμο, αλλά σε σταματά η σκέψη «κι αν βρέξει;». Ο σύζυγός μου, παθιασμένος ποδηλάτης, βγαίνει κάθε μέρα με το ποδήλατο. Όταν τον πρώτο καιρό της γνωριμίας μας τον ρώτησα «και τι κάνεις όταν βρέχει;» μου απάντησε απλά «βρέχομαι». Αυτό είναι το αντίθετο της υπερανάλυσης, αποφασίζεις και προχωράς.
Οι άνθρωποι που υπεραναλύουν σχεδιάζουν πολύ, αλλά εκτελούν λίγο. Έχουν γενικά πολλές ιδέες, ξεκινούν projects, που όμως σπάνια τα ολοκληρώνουν. Και ο λόγος είναι ότι περιμένουν την ιδανική συνθήκη, που όμως δεν έρχεται ποτέ. Η υπερανάλυση εδώ λειτουργεί σαν παγίδα: κάνει κάποιον να νιώθει παραγωγικός, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει προχωρήσει ούτε βήμα. Είναι σαν να ετοιμάζεις τη βαλίτσα για ένα ταξίδι που δεν θα κάνεις ποτέ.
Επιπλέον, δυσκολεύονται να χαλαρώσουν γιατί το μυαλό τους δεν σταματά ποτέ. Μπορεί να κάθονται στον καναπέ, ή ακόμη να βρίσκονται σε άδεια και να είναι διακοπές, το μυαλό τους όμως δουλεύει υπερωρίες. Σκέφτονται τι δεν έχουν κάνει, τι θα μπορούσαν να έχουν κάνει καλύτερα, ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα. Αντί να ζουν τη στιγμή, τη «σκανάρουν» συνεχώς για λάθη ή ελλείψεις. Η ξεκούραση δεν είναι μόνο σωματική – είναι και νοητική. Και για να ξεκουραστεί ο νους, πρέπει να του μάθει κανεί να μην υπεραναλύει διαρκώς κάθε μικρή λεπτομέρεια.
Η υπερανάλυση έχει τις ρίζες της συχνά στον φόβο – «Τι θα πουν οι άλλοι;», «Κι αν δεν αρέσει;», «κι αν γελοιοποιηθώ;» Αυτός ο φόβος μπορεί να παραλύσει τα πάντα. Δεν εκφράζεσαι, δεν δημοσιεύεις, δεν μιλάς, δεν ξεκινάς. Σου είναι προτιμότερο να μείνεις ασφαλής, παρά να εκτεθείς. Και κάπως έτσι, κρατάς κρυφά τα πιο όμορφα κομμάτια σου: τις ιδέες, τα ταλέντα, τα όνειρά σου. Όμως η δράση – ακόμα και ατελής – έχει περισσότερη αξία από τη σιωπηλή τελειότητα.
Για το τέλος, θα αναφερθώ σε έναν άλλο βασικό δείκτη υπερανάλυσης, που είναι η απουσία πραγματικής προόδου. Ενώ μιλάς συνεχώς για τους στόχους σου, δεν πλησιάζεις ποτέ ουσιαστικά την επίτευξή τους. Η υπερανάλυση σε κάνει να νιώθεις ότι εργάζεσαι πάνω σε κάτι, αλλά η αλήθεια είναι πως παραμένεις ακίνητος. Και αν δεν υπάρχει κίνηση, δεν υπάρχει και μετακίνηση. Ο μόνος τρόπος να φτάσεις κάπου, είναι να ξεκινήσεις. Όχι όταν είσαι έτοιμος. Αλλά όταν είσαι πρόθυμος.
Το αντίδοτο σε όλα αυτά είναι η δράση. Είναι να πάψεις να δίνεις δύναμη σε σκέψεις και φόβους που δεν οδηγούν πουθενά. Η υπερανάλυση (τελειομανία θα έλεγε επίσης κανείς) είναι αδελφή της αναβλητικότητας, της καθυστέρησης ντυμένη με ‘’ορθολογισμό’’. Αν περιμένεις να νιώσεις 100% έτοιμος για να ξεκινήσεις, ίσως να μην ξεκινήσεις ποτέ. Ξεκίνα όπως είσαι. Με αυτά που έχεις. Στο τέλος της ημέρας, δεν νικά αυτός που σκέφτεται καλύτερα. Νικά αυτός που τολμά να προχωρήσει.
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
