Επιμέλεια: Μιχ. Παπανίδης
Αν και ο μέσος Ευρωπαίος πιστεύει ότι η χρήση του άνθρακα είναι παρελθόν, περίπου, όπως πολύ παλαιότερα οι ατμομηχανές, η πραγματικότητα σπεύδει να διαψεύσει ακόμη και τις προσδοκίες του.
Η χρήση του άνθρακα σε παγκόσμια κλίμακα έφτασε σε ιστορικό υψηλό πέρυσι.
Οι προσπάθειες μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, σύμφωνα με ανάλυση που παρουσιάζει ο βρετανικός «The Guardian» όχι μόνο δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, αλλά ο άνθρακας είναι παρόν-κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας-περισσότερο από ποτέ.
Συγκεκριμένα, η ετήσια έκθεση «State of Climate Action 2025», που εκπόνησε το World Resources Institute (WRI) σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, τονίζει ότι η μείωση του μεριδίου του άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν κατόρθωσε να αντισταθμίσει τη ραγδαία αύξηση της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικού ρεύματος.
Η μελέτη διαπιστώνει ότι αν και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) κατέγραψαν μεγάλη άνοδο — με τη ηλιακή ενέργεια να χαρακτηρίζεται ως «η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ηλεκτρισμού στην ιστορία» — η χρήση του άνθρακα δεν μειώθηκε σε απόλυτα μεγέθη.
Είναι ευδιάκριτο ότι παρά τα θετικά βήματα προς τις ανανεώσιμες πηγές, η «παραγωγή» άνθρακα όχι μόνο δεν μειώνεται αρκετά — αλλά αυξάνεται σε απόλυτα μεγέθη.
Η χρονική καθυστέρηση και ο ανεπαρκής ρυθμός μετάβασης θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τις παγκόσμιες προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
Όσο καθυστερεί η ουσιαστική απομάκρυνση από τον άνθρακα, τόσο πιο στενό γίνεται το παράθυρο για την αποφυγή των πιο επικίνδυνων επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ορισμένα βασικά σημεία της έκθεσης:
- Το μερίδιο του άνθρακα στο παγκόσμιο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής μειώθηκε σχετικά αργά: π.χ. από ~37 % το 2019 σε ~34 % το 2024.
- Ωστόσο, η παγκόσμια κατανάλωση άνθρακα αυξήθηκε, με εκτιμήσεις για περίπου 8,8 δισεκατ. τόνους το 2024 (αύξηση ~1,5 % σε σχέση με το 2023).
- Η έκθεση προειδοποιεί ότι για να επιτευχθεί ο στόχος της συμφωνίας του Συμφωνία του Παρισιού (όριο θέρμανσης 1,5 °C) απαιτείται η ταχύτερη φάση εκτός του άνθρακα — περίπου 10 φορές ταχύτερη από τον σημερινό ρυθμό.
Η ερευνήτρια της WRI, Clea Schumer, επισημαίνει:
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε μεγάλο βαθμό κάνουμε τα σωστά πράγματα. Απλώς δεν προχωράμε αρκετά γρήγορα. Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της αξιολόγησής μας είναι ότι, για πέμπτη συνεχόμενη έκθεση, οι προσπάθειες για τη βαθμιαία κατάργηση του άνθρακα είναι πολύ μακριά από τον στόχο».
Ποιος πραγματικά ευθύνεται για την δραματική αυτή εξέλιξη;
Η αιτία είναι διπλή: αφ’ ενός η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια αυξάνεται ραγδαία — λόγω ανάπτυξης, ψηφιακής χρήσης, αυτοκίνησης, κλιματισμού — αφ’ ετέρου σε πολλές χώρες η ενεργειακή μετάβαση προς τις ΑΠΕ δεν εξελίσσεται με ταχύτητα ή εύρος που να αντισταθμίζει την αύξηση της ζήτησης και την υφιστάμενη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Παράλληλα, σε ορισμένες περιοχές κλειδιά, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Ινδονησία, η ανάπτυξη νέων μονάδων άνθρακα ή η συνέχιση της υφιστάμενης χρήσης άνθρακα είναι ακόμη ενεργή. Για παράδειγμα, η Ινδονησία σημείωσε ρεκόρ παραγωγής άνθρακα το 2024.
Οι επιπτώσεις
Η εξέλιξη αυτή εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς: η αυξανόμενη χρήση άνθρακα επιβαρύνει σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μειώνει το περιθώριο για την επίτευξη των στόχων του 1,5 °C και αυξάνει τον κίνδυνο «κλειδώματος» σε άνθρακα υποδομών («stranded assets») που στο μέλλον θα γίνουν μη βιώσιμες.
Κοιτώντας προς το μέλλον
Η έκθεση συνιστά επείγουσα κλιμάκωση των δράσεων:
- Να επιταχυνθεί η απόσυρση των μονάδων άνθρακα — ισοδύναμη με τη συνταξιοδότηση περίπου 360 μονάδων μέσου μεγέθους κάθε χρόνο μέχρι το 2030, αν θέλουμε να είμαστε σε τροχιά 1,5 °C.
- Να μειωθούν οι παροχές χρηματοδότησης για ορυκτά καύσιμα και να αυξηθεί η δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση για καθαρή ενέργεια.
- Να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ — η αναλογία ανάπτυξης πρέπει να διπλασιαστεί τα προσεχή χρόνια για να επιτευχθούν οι προβλεπόμενοι στόχοι.
Πηγή: The Guardian
