Την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων σε επίπεδο ΕΕ για βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα προωθεί η Κομισιόν, στο πρότυπο της αντίστοιχης ρύθμισης που βρίσκεται σε ισχύ εδώ και δεκαετίες για τα προϊόντα του κλάδου τροφίμων και ποτών.
Εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους προωθείται η εν λόγω ρύθμιση, το τι σημαίνει στην πράξη αλλά και τα οφέλη της, η Επιτροπή παρουσιάζει μια σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις. Αναλυτικά:
Τι είναι η γεωγραφική ένδειξη;
Η γεωγραφική ένδειξη είναι ένα σήμα που χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι ένα προϊόν έχει συγκεκριμένη γεωγραφική καταγωγή και διαθέτει συγκεκριμένη φήμη ή ιδιότητες λόγω του εν λόγω τόπου καταγωγής. Μια γεωγραφική ένδειξη περιλαμβάνει συνήθως προσδιορισμό του τόπου καταγωγής. Όλες οι ομάδες παραγωγών της περιοχής που παράγουν ένα συγκεκριμένο προϊόν με προκαθορισμένο τρόπο μπορούν να χρησιμοποιούν συλλογικά τη γεωγραφική ένδειξη. Η Champagne ή το Prosciutto di Parma (ζαμπόν) είναι γνωστά παραδείγματα γεωργικών γεωγραφικών ενδείξεων, ένα πλαίσιο που ισχύει ήδη από το 1992.
Γιατί εισάγει η Επιτροπή την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων σε επίπεδο ΕΕ για τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα;
Η ΕΕ διαθέτει ειδική προστασία γεωγραφικών ενδείξεων για τους οίνους, τα αλκοολούχα ποτά και άλλα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπήρχε μηχανισμός σε επίπεδο ΕΕ για την προστασία των ιδιοτήτων που αποδίδονται στις ειδικές τοπικές δεξιότητες και παραδόσεις που σχετίζονται με άλλα προϊόντα, όπως τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα, π.χ. τα κεραμικά, τα γυάλινα είδη, τα ενδύματα, οι δαντέλες, τα κοσμήματα, τα έπιπλα και τα μαχαίρια.
Η προστασία των προϊόντων αυτών παρέχεται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη. Ωστόσο, οι διαφορετικοί εθνικοί κανόνες έχουν οδηγήσει σε διαφορετικά επίπεδα νομικής προστασίας ανά την Ευρώπη. Οι παραγωγοί βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων που επιθυμούν να προστατεύσουν μια γεωγραφική ένδειξη σε ολόκληρη την ΕΕ πρέπει να υποβάλουν αίτηση για νομική προστασία σε κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά, κάτι που είναι ιδιαίτερα δαπανηρό. Επιπλέον, η έλλειψη ενωσιακού συστήματος εμποδίζει τους παραγωγούς της ΕΕ να επωφεληθούν πλήρως από προστασία, σε διεθνές επίπεδο, των προϊόντων τους με γεωγραφική ένδειξη.
Ποια προϊόντα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νέου κανονισμού;
Εφόσον εκδοθεί, ο κανονισμός θα εφαρμόζεται σε βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα, όπως φυσικοί λίθοι, κοσμήματα, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, δαντέλες, μαχαιροπίρουνα, γυαλί και πορσελάνη.
Τα «βιοτεχνικά προϊόντα» είναι προϊόντα που παράγονται είτε εξ ολοκλήρου με το χέρι είτε με τη βοήθεια χειροκίνητων εργαλείων είτε με μηχανικά μέσα, εφόσον η άμεση χειρωνακτική συμβολή εξακολουθεί να αποτελεί το σημαντικότερο συστατικό του τελικού προϊόντος.
Τα «βιομηχανικά προϊόντα» είναι προϊόντα που παράγονται με τυποποιημένο τρόπο, συνήθως σε μαζική κλίμακα και με τη χρήση μηχανημάτων.
Ποια κριτήρια πρέπει να πληροί η ονομασία ενός προϊόντος προκειμένου να διεκδικηθεί προστασία της γεωγραφικής ένδειξης;
Για να επωφεληθεί από την προστασία γεωγραφικής ένδειξης, το προϊόν πρέπει να συμμορφώνεται με τις ακόλουθες απαιτήσεις επιλεξιμότητας, οι οποίες επικεντρώνονται στην ποιότητα του προϊόντος με γεωγραφικές ρίζες:
-να κατάγεται από συγκεκριμένο τόπο, περιφέρεια ή χώρα·
-να διαθέτει συγκεκριμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό, η φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό που μπορεί να αποδοθεί κυρίως στη γεωγραφική του καταγωγή· και
-ένα τουλάχιστον στάδιο της παραγωγής να λαμβάνει χώρα εντός της καθορισμένης γεωγραφικής περιοχής.
Πώς θα λειτουργεί στην πράξη η διαδικασία καταχώρισης;
Η πρόταση έχει σχεδιαστεί με στόχο την ελαχιστοποίηση του διοικητικού φόρτου και του κόστους συμμόρφωσης για τους παραγωγούς και τις δημόσιες αρχές, διασφαλίζοντας παράλληλα την ίση μεταχείριση σε ολόκληρη την Ένωση.
Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό, η διαδικασία καταχώρισης έχει δύο επίπεδα:
Πρώτο στάδιο: ομάδες παραγωγών ή μεμονωμένοι παραγωγοί αποστέλλουν την αίτησή τους στις αρχές των κρατών μελών. Οι αρχές σε εθνικό επίπεδο αξιολογούν την αίτηση, εφαρμόζουν την εθνική διαδικασία ένστασης και, εφόσον το αποτέλεσμα της αξιολόγησης είναι θετικό, υποβάλλουν ενωσιακή αίτηση στο Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης («Γραφείο»).
Δεύτερο στάδιο: το Γραφείο εξετάζει τις αιτήσεις στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας, διεξάγοντας παγκόσμια διαδικασία ένστασης και λαμβάνοντας απόφαση σχετικά με τη χορήγηση ή μη της προστασίας. Το Γραφείο διεκπεραιώνει επίσης τις αντίστοιχες διαδικασίες για γεωγραφικές ενδείξεις τρίτων χωρών.
Μόλις ληφθεί η απόφαση καταχώρισης, το Γραφείο καταχωρίζει στο ενωσιακό μητρώο ιδίως την καταχωρισμένη ονομασία, την κλάση και τη χώρα -ή τις χώρες- καταγωγής του προϊόντος.
Για τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν εθνικό σύστημα προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων, ο κανονισμός περιλαμβάνει παρέκκλιση από την υποχρέωση ορισμού εθνικής αρχής για την εφαρμογή της διαδικασίας του πρώτου σταδίου. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται «διαδικασία απευθείας καταχώρισης». Προβλέπει διαδικασία καταχώρισης την οποία διαχειρίζεται απευθείας το Γραφείο.
Στις περιπτώσεις αυτές, τα οικεία κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να ορίσουν μια αρμόδια αρχή για τους ελέγχους και την επιβολή και να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την επιβολή των δικαιωμάτων που προβλέπει ο κανονισμός.
Όπως και στο πλαίσιο του συστήματος γεωγραφικών ενδείξεων για τα γεωργικά προϊόντα, οι παραγωγοί βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων μπορούν να διαφημίζουν την προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη χρησιμοποιώντας το ίδιο λογότυπο στην επισήμανση του προϊόντος. Τα δικαιώματα γεωγραφικής ένδειξης για τα βιοτεχνικά και τα βιομηχανικά προϊόντα σε επίπεδο ΕΕ αντικαθιστούν τα εθνικά ειδικά δικαιώματα γεωγραφικής ένδειξης στα κράτη μέλη της ΕΕ. Δεν θα υπάρξει συνύπαρξη με τα εθνικά συστήματα.
Γιατί δεν χρησιμοποιούνται οι νόμοι περί εμπορικών σημάτων για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων για βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα;
Σε αντίθεση με τις γεωγραφικές ενδείξεις, η προστασία των εμπορικών σημάτων (για παράδειγμα μέσω συλλογικών σημάτων της ΕΕ ή σημάτων πιστοποίησης της ΕΕ) δεν επιτρέπει στους παραγωγούς βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων να πιστοποιούν σε επίπεδο Ένωσης τη σχέση μεταξύ ποιότητας και γεωγραφικής καταγωγής που σηματοδοτεί ιδιότητες που αποδίδονται σε συγκεκριμένες τοπικές δεξιότητες και παραδόσεις.
Επιπλέον, σε αντίθεση με την προστασία των εμπορικών σημάτων, ένα ειδικό σύστημα προστασίας γεωγραφικών ενδείξεων παρέχει κίνητρα στις δημόσιες αρχές και τους παραγωγούς να καθορίζουν προδιαγραφές για τα προϊόντα. Επίσης, το σύστημα γεωγραφικών ενδείξεων επικεντρώνεται στην ενσωμάτωση της περιφερειακής και τοπικής εμπειρογνωσίας στη διαδικασία υποβολής αιτήσεων και καταχώρισης.
Καθιερώνει ένα πρώτο στάδιο σε επίπεδο κρατών μελών, στο οποίο οι εθνικές αρχές διαδραματίζουν ρόλο αρχικής εξέτασης των προδιαγραφών προϊόντος και των αιτήσεων για γεωγραφικές ενδείξεις που έχουν συμφωνηθεί από τους τοπικούς παραγωγούς.
Ποια είναι για τους παραγωγούς τα οφέλη της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων σε ολόκληρη την ΕΕ;
Το νέο σύστημα προστασίας εξασφαλίζει θεμιτό ανταγωνισμό για τους παραγωγούς και τους βοηθά να καταπολεμήσουν τις απομιμήσεις. Ενισχύει την τοπική προσφορά, παρέχει κίνητρα στους παραγωγούς για τη δημιουργία εξειδικευμένων αγορών και ενθαρρύνει τη συνεργασία των παραγωγών μεταξύ τους και με τις τοπικές αρχές.
Όπως και στο πλαίσιο του συστήματος γεωγραφικών ενδείξεων για τα γεωργικά προϊόντα, οι παραγωγοί μπορούν να διαφημίζουν την προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη με λογότυπο στην επισήμανση του προϊόντος. Σε διεθνές επίπεδο, η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων δίνει στους ενωσιακούς παραγωγούς τη δυνατότητα να ζητούν διεθνή προστασία για τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα τους που διατίθενται σε άλλες αγορές των τρίτων χωρών που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Πράξης της Γενεύης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ). Δίνει επίσης τη δυνατότητα σε τρίτες χώρες ή οργανισμούς που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Πράξης της Γενεύης να αποκτήσουν προστασία γεωγραφικών ενδείξεων για τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα τους σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.
Ο κανονισμός διασφαλίζει ότι οι παραγωγοί μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρει η Πράξη της Γενεύης και, ως εκ τούτου, να επωφεληθούν πλήρως από το διεθνές πλαίσιο για την καταχώριση και την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων («σύστημα της Λισαβόνας»).
Προβλέπει μεγαλύτερη προστασία για τους παραγωγούς βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων της ΕΕ σε τρίτες αγορές, όπως η Κίνα, μέσω πιο φιλόδοξων διατάξεων για τις γεωγραφικές ενδείξεις στις διμερείς εμπορικές συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ, οι οποίες θα καλύπτουν πλέον και βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα.
Ως εκ τούτου, η προστασία των βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων αποτελεί κίνητρο για επενδύσεις στην καινοτομία με σκοπό την προστασία και τη βελτίωση της υψηλής ποιότητας των προστατευόμενων προϊόντων, ενισχύοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα.
Ποια είναι για τους καταναλωτές τα οφέλη της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων σε ολόκληρη την ΕΕ;
Η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων των βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων παρέχει στους καταναλωτές αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τον τόπο παραγωγής, καθώς και σχετικά με τα ειδικά χαρακτηριστικά ή τη φήμη, την ταυτότητα, την αυθεντικότητα και την ποιότητα των εν λόγω προϊόντων.
Οι καταναλωτές μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς ότι η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων βασίζεται σε ένα ισχυρό σύστημα επαλήθευσης της εδαφικής σύνδεσης από τις αρμόδιες αρχές, καθώς και σε ένα σύστημα αποτελεσματικών ελέγχων, παρακολούθησης και επιβολής, το οποίο εφαρμόζεται σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς.
Ένα άλλο όφελος είναι η καλύτερη προβολή της γεωγραφικής καταγωγής και των τεχνικών παραγωγής των προϊόντων. Οι καταναλωτές αποδίδουν αξία σε προϊόντα των οποίων η ποιότητα απορρέει από εδαφικό δεσμό.
Σε μελέτη του 2020 η Επιτροπή διαπίστωσε ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα είναι συχνά ασαφείς ή διφορούμενες. Η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων των βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων αποτελεί χρήσιμο εργαλείο το οποίο θα διευκολύνει την καλύτερη προβολή τους, και, ως εκ τούτου, θα μειώσει για τους καταναλωτές το κόστος αναζήτησης (χρόνος που δαπανάται για τον εντοπισμό των σχετικών προϊόντων στα καταστήματα).
Ποια είναι για τις περιφέρειες τα οφέλη της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων σε ολόκληρη την ΕΕ;
Η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων αυξάνει την προβολή του προϊόντος και της περιφέρειας και συμβάλλει στην προσέλκυση τουριστών και στην αύξηση των θέσεων εργασίας και της συνολικής ανταγωνιστικότητας των περιφερειών. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για αγροτικές ή λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.
Επιπλέον, ο βιώσιμος τουρισμός που αναπτύσσεται γύρω από βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα με γεωγραφικές ενδείξεις μπορεί επίσης να μειώσει την εποχικότητα του τουρισμού, καθώς τα βιοτεχνικά προϊόντα έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον απόηχο της νόσου COVID-19.
Επιπλέον, τα γεωγραφικά συνδεδεμένα προϊόντα παράγονται συχνά με βάση την τοπική τεχνογνωσία και τις τοπικές μεθόδους παραγωγής που έχουν τις ρίζες τους στην πολιτιστική και κοινωνική κληρονομιά της περιοχής προέλευσής τους. Η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων συμβάλλει στη διατήρηση παραδοσιακών και υψηλής ποιότητας προϊόντων και τεχνογνωσίας, καθώς και των θέσεων εργασίας που συνδέονται με αυτά.
Ποιο είναι το κόστος της καταχώρισης προστασίας γεωγραφικών ενδείξεων για τον παραγωγό και πόσο διαρκεί η προστασία;
Όσον αφορά το κόστος, σε επίπεδο ΕΕ δεν προβλέπονται τέλη εκτός από τη διαδικασία «απευθείας καταχώρισης». Ωστόσο, σε εθνικό επίπεδο, τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλλουν τέλη, όπως για τις γεωγραφικές ενδείξεις για τον οίνο, τα αλκοολούχα ποτά και τα γεωργικά προϊόντα. Οι γεωγραφικές ενδείξεις χορηγούνται για απεριόριστο χρονικό διάστημα.
Πώς διασφαλίζεται ότι οι παραγωγοί συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές του προϊόντος και τι είναι η νέα υπεύθυνη δήλωση;
Για να διασφαλιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προϊόντων με γεωγραφικές ενδείξεις, οι παραγωγοί θα υπόκεινται σε σύστημα ελέγχου το οποίο θα επαληθεύει τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές προϊόντος πριν από τη διάθεση του προϊόντος στην αγορά, καθώς και εντός της αγοράς μετά την διάθεση του προϊόντος.
Η νέα διαδικασία υπεύθυνης δήλωσης προσφέρει στα κράτη μέλη μια εναλλακτική λύση στη συμβατική διαδικασία ελέγχου από τρίτους, η οποία είναι ήδη γνωστή στο πλαίσιο του καθεστώτος προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων για τα γεωργικά προϊόντα. Η νέα διαδικασία προβλέπει τη δυνατότητα των παραγωγών να δηλώνουν στην αρμόδια αρχή τη συμμόρφωσή τους με τις προδιαγραφές προϊόντος μέσω υπεύθυνης δήλωσης η οποία πρέπει να ανανεώνεται ανά τριετία.
Η ακρίβεια των πληροφοριών που περιέχονται στην υπεύθυνη δήλωση θα ελέγχεται δειγματοληπτικά από την αρμόδια αρχή, και θα τεθεί σε εφαρμογή ένα αποτρεπτικό σύστημα επιβολής προστίμων. Στόχος είναι να καθιερωθεί μια απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή διαδικασία ελέγχου, προσαρμοσμένη στις ανάγκες των παραγωγών βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων.
Διασφαλίζει η πρόταση την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων στο διαδίκτυο;
Η πρόταση διασφαλίζει ότι η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων ισχύει τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος ονομάτων τομέα. Για τον σκοπό αυτό, η πρόταση αποσαφηνίζει τη σχέση μεταξύ των ονομάτων τομέα στο διαδίκτυο και της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων, επιβάλλοντας προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να ανακληθούν ή να μεταβιβαστούν οι παράνομες και καταχρηστικές καταχωρίσεις ονομάτων τομέα. Επίσης, ενισχύεται η αναγνώριση των γεωγραφικών ενδείξεων στις διαδικασίες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών.
Επιπλέον, η πρόταση θεσπίζει στο πλαίσιο του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της ΕΕ ένα σύστημα πληροφοριών και προειδοποίησης για τα ονόματα τομέα, το οποίο θα επιτρέπει στους αιτούντες να προλαμβάνουν και να λαμβάνουν μέτρα κατά των καταχωρίσεων ονομάτων τομέα οι οποίες ενδεχομένως συνιστούν παραβίαση δικαιωμάτων.
Τέλος, η πρόταση δημιουργεί γέφυρα με την επικείμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, διευκρινίζοντας ότι, όταν αυτό προβλέπεται από το εθνικό δίκαιο, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα είναι σε θέση να εκδίδουν εντολές σύμφωνα με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες για την ανάληψη δράσης κατά παράνομου περιεχομένου που παραβιάζει την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων.
Ποια είναι τα οφέλη της παρούσας πρότασης για τις ΜΜΕ;
Η πλειονότητα των δικαιούχων γεωγραφικών ενδείξεων βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων είναι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και η πρόταση έχει σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εν λόγω εταιρείες.
Το κύριο όφελος της παρούσας πρότασης για τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις είναι ότι μπορούν να προστατεύσουν τα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα τους σε ολόκληρη την ΕΕ, μέσω μιας απλής διαδικασίας δύο σταδίων, με μέτριο κόστος και με ελάχιστο διοικητικό φόρτο. Η πρόταση βοηθά επίσης τις εταιρείες να διεθνοποιήσουν τα προϊόντα τους.
Η πρόταση δημιουργεί απλές διαδικασίες για την καταχώριση και τη διαχείριση νέων γεωγραφικών ενδείξεων, χωρίς να απαιτεί σε κανένα στάδιο της διαδικασίας τη συμμετοχή νόμιμων εκπροσώπων, και περιορίζει στο ελάχιστο τον διοικητικό φόρτο για τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις. Η πρόταση προβλέπει μια πλήρως ψηφιοποιημένη ενωσιακή διαδικασία υποβολής αιτήσεων και καταχώρισης, η οποία αναμένεται επίσης να μειώσει τον διοικητικό φόρτο, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για τις ΜΜΕ. Το απλουστευμένο σύστημα επιβολής που προβλέπεται στην πρόταση, συμπεριλαμβανομένης της υπεύθυνης δήλωσης συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές του προϊόντος, θα είναι επωφελές για τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις.
