Πάνω από τα 4,5 δισ. ευρώ σταθεροποιείται η αξία της αγοράς franchise στην Ελλάδα (με βάση στοιχεία του 2017, απ’ όπου προκύπτει ότι το 74% εισφέρουν τα καταστήματα franchise και το υπόλοιπο τα εταιρικά), ενώ προσδοκίες καλλιεργεί για το σύνολο της αγοράς η δυναμική του κλάδου εστίασης, ο οποίος αναμένεται να συνεχίσει να καταγράφει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και το 2018.
Η αγορά franchise δείχνει να σταθεροποιείται έχοντας επιδείξει σχετική ανθεκτικότητα την περίοδο της κρίσης – μια τάση που επιβεβαιώνεται και από τις επιδόσεις των δικτύων franchise σε άλλες χώρες της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικά των δικτύων franchise, μεταξύ των οποίων η δυνατότητα επέκτασης χωρίς ίδια κεφάλαια για τον franchisor, η δυνατότητα ταχύτερης ανάπτυξης του δικτύου, η διείσδυση στην περιφέρεια και η επίτευξη οικονομιών κλίμακας, δείχνουν να αντισταθμίζουν πιθανές αδυναμίες στη συνεργασία των συμβαλλόμενων μερών, δυσκολίες επικοινωνίας, επισφάλειες εκ μέρους των franchisees και άλλες δυσκολίες.
Ειδικότερα στην Ελλάδα η συρρίκνωση των ενεργών συστημάτων δείχνει να επιβραδύνεται από το 2016, ενώ από τα τέλη του 2017 έχει σταματήσει χάρη στη δυναμική του κλάδου εστίασης, όπου το ισοζύγιο καταστημάτων που ανοίγουν σε σχέση με καταστήματα που κλείνουν είναι θετικό και θα παραμείνει έτσι το 2018.
Ο αριθμός των ενεργών συστημάτων franchise στην ελληνική αγορά διαμορφώθηκε σε 270 το 2017 (από 284 ένα χρόνο πριν), με δύο στα πέντε να προέρχονται από τους κλάδους της εστίασης και της ένδυσης/υπόδησης. Το σύνολο των καταστημάτων ανήλθε σε 9.246 το 2017, με κάτι λιγότερο από τα μισά να βρίσκονται στον νομό Αττικής και με το 41,5% να προέρχεται από τους κλάδους της εστίασης και των τροφίμων-ποτών-καπνού.
Τα αποκλειστικά αυτά στοιχεία προκύπτουν από πρωτογενή έρευνα (που διεξήχθη την περίοδο Οκτώβριος-Νοέμβριος 2017) της ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε. Είναι η πρώτη εμπεριστατωμένη έρευνα για την αγορά franchise στην Ελλάδα τα τελευταία σχεδόν δέκα χρόνια και δίνει το στίγμα μιας αγοράς με προοπτικές.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας
Την τελευταία πενταετία πάντως λόγω της οικονομικής ύφεσης καθώς και της έλλειψης επαρκούς πλαισίου για τη λειτουργία της αγοράς παρατηρήθηκαν κακές πρακτικές και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ρήξης της συνεργασίας μεταξύ franchisors και franchisees.
Λύσεις σε ορισμένα προβλήματα της αγοράς έρχεται να δώσει ο Κώδικας Δεοντολογίας για το franchising, που έχει ως θεμέλιο τον Κώδικα που καθιέρωσε η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Franchise. Υιοθετώντας τον Κώδικα η ομοσπονδία αναγνώρισε ότι εθνικές προϋποθέσεις μπορεί να καθιστούν απαραίτητους κι άλλους όρους ή διατάξεις και ανέθεσε την ευθύνη για την εφαρμογή του στους Εθνικούς Συνδέσμους Franchise.
Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας, τον οποίο η Ελλάδα υιοθέτησε μέσω του Συνδέσμου Franchise της Ελλάδας, περιλαμβάνει, εκτός από πληροφορίες γύρω από τον ορισμό του Franchising και το απόρρητο του know – how, στοχευμένες καθοδηγητικές αρχές για τις υποχρεώσεις του δικαιοπάροχου (franchisor), μεταξύ των οποίων η λειτουργία πιλοτικής μονάδας πριν αρχίσει την ανάπτυξη δικτύου και η παροχή αρχικής εκπαίδευσης και συνεχούς υποστήριξης στον δικαιοδόχο (franchisee). Ο Κώδικας θεσπίζει επίσης μεταξύ των υποχρεώσεων του δικαιοδόχου την παροχή οικονομικών στοιχείων και τη δυνατότητα πρόσβασης του δικαιοπάροχου ή και εκπροσώπων του στις εγκαταστάσεις και τα αρχεία του, καθώς και την υποχρέωση να μην αποκαλύπτει σε τρίτους το know – how που του παρέσχε ο δικαιοπάροχος ούτε κατά τη διάρκεια ούτε μετά τη λύση της σύμβασης.
Ο Κώδικας θεσπίζει επίσης υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών για την περίπτωση Προσυμφώνου, προϋποθέσεις για την επιλογή δικαιοδόχων, κανόνες για τη σύμβαση franchise και master franchise, καθώς και υποχρεώσεις για τα μέλη του Συνδέσμου Franchise.
Το franchise στον κόσμο
Ο Κώδικας Δεοντολογίας έρχεται να θέσει κανόνες σε μια περίοδο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατόπιν πρότασης του Ευρωκοινοβουλίου, επεξεργάζεται σχέδιο προώθησης του franchising ως εργαλείου βιώσιμης ανάπτυξης της ευρύτερης αγοράς του λιανεμπορίου.
Επίσης, δημιουργεί ανάχωμα σε πιθανές κακές πρακτικές, οι οποίες πληθαίνουν σε περιόδους με θετικό momentum και κατά τη μεγέθυνση της αγοράς. Σήμερα οι μεγαλύτερες αγορές franchising στην Ευρώπη, σε αριθμό concepts, είναι η Γαλλία και η Ισπανία, με πάνω από 1.900 και 1.300 δίκτυα αντίστοιχα. Ειδικά στη Γαλλία ο αριθμός των καταστημάτων ξεπερνά τα 71.500, ενώ στην Ισπανία αγγίζει τα 51.000, σύμφωνα με στοιχεία των τοπικών Συνδέσμων Franchise. Αξιοσημείωτη είναι η δυναμική της πολωνικής αγοράς, που εκτιμάται ότι έκλεισε το 2017 με 1.220 δίκτυα και 74.000 καταστήματα franchise, ενώ σημαντική αγορά εκτός Ε.Ε. είναι και η τουρκική.
Στις ΗΠΑ
Ωστόσο η καρδιά της παγκόσμιας αγοράς franchising χτυπά στις ΗΠΑ, συνεισφέροντας σημαντικά στην απασχόληση και στο ΑΕΠ. Σύμφωνα με έρευνα του IHS Markit Economics για λογαριασμό του International Franchise Association (IFA), η απασχόληση στο franchise αναμένεται να αυξηθεί κατά 3,7% το 2018, έπειτα από αύξηση 3,1% το 2017. Μάλιστα η απασχόληση μέσω της αγοράς δικαιόχρησης αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν στο σύνολο της οικονομίας (πρόβλεψη για 1,8%).
Η αξία των επιχειρήσεων franchise αναμένεται να αυξηθεί κατά 6,2% το 2018, ανερχόμενη σε 757 δισ. δολ. έπειτα από αύξηση κατά 5,6% το 2017. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) για τον κλάδο franchise αναμένεται ενισχυμένο κατά 6,1% στα 451 δισ. δολ. το τρέχον έτος, υπερβαίνοντας τον ρυθμό αύξησης του αμερικανικού ΑΕΠ σε ονομαστικές τιμές (προβλέπεται να ανέλθει στο 4,7%). Η αγορά franchise εκτιμάται ότι θα συνεισφέρει περίπου το 3% του αμερικανικού ΑΕΠ. Αναμένεται δε ότι ο αριθμός των καταστημάτων franchise θα αυξηθεί κατά 1,9% το 2018 σε 759 χιλ.
Τα ισχυρά οικονομικά θεμελιώδη μεγέθη και η ώθηση που λαμβάνει η αγορά από τη φορολογική μεταρρύθμιση και το ευνοϊκό ρυθμιστικό και κανονιστικό περιβάλλον υποστηρίζουν την αναμενόμενη αύξηση των δεικτών το 2018. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση, αναμένεται αύξηση των εισοδημάτων και σταθερότητα στην αγορά εργασίας, με τους αναλυτές να προβλέπουν ενίσχυση των μέσων δαπανών κατά τα επόμενα δύο χρόνια.
Οι προοπτικές ανάπτυξης διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων κλάδων, με τον ρυθμό ανάπτυξης το 2018 να κυμαίνεται από το χαμηλό 3,6% στη λιανική τροφίμων μέχρι το υψηλό 7,3% στα εστιατόρια γρήγορου φαγητού.
Ο κλάδος προσωπικής φροντίδας, που παρουσίασε έντονη ανάπτυξη κατά το παρελθόν έτος, προβλέπεται να καταγράψει αύξηση του αριθμού καταστημάτων κατά 3% το 2018, που είναι η υψηλότερη επίδοση κατά κλάδο. Οι εταιρείες προσωπικής φροντίδας είναι και αυτές που αναμένεται να κάνουν τις περισσότερες προσλήψεις το τρέχον έτος, αφού η απασχόληση στον κλάδο εκτιμάται ότι θα καταγράψει αύξηση 5%, ενώ η ανάπτυξη της αγοράς με όρους παραγωγής εσόδων τοποθετείται στο 7%, επίδοση που κατατάσσει τον κλάδο δεύτερο μετά τον κλάδο μαζικής εστίασης που εμφανίζει ρυθμό 7,3%. Ταυτόχρονα, στη μαζική εστίαση αναμένεται αύξηση της απασχόλησης κατά 4,5% και των σημείων πώλησης κατά 2,1%.
Ως προς την ανάπτυξη νέων σημείων πώλησης, ο μεγαλύτερος ρυθμός, πέραν του κλάδου των αλυσίδων προσωπικής φροντίδας και μαζικής εστίασης, προβλέπεται στις αλυσίδες εστιατορίων 1,8%, ενώ με ρυθμό 1,7% ακολουθούν οι κλάδοι: υπηρεσιών προς επιχειρήσεις, οικιακού εξοπλισμού και καταλυμάτων και ακολούθως με 1,5% το real estate, με 1,3% το λιανεμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών, με 1,1% η αυτοκινητοβιομηχανία και με 0,8% το λιανεμπόριο τροφίμων.
Μοχλός εξωστρέφειας
Ο Βασίλης Ρεγκούζας, πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε., επισημαίνει μιλώντας στη «N» ότι το μοντέλο franchise εμφανίζει ανθεκτικότητα ιδιαίτερα στους τομείς εστίασης και τροφίμων, αν και ο αριθμός των επιχειρήσεων franchise και των καταστημάτων συνολικά σημείωσε σημαντική μείωση τα τελευταία έτη (εκτιμώμενη πτώση 19% την περίοδο 2014-2017). Επίσης, όπως τονίζει, το franchising αποτελεί μοχλό εξωστρέφειας – τρία στα δέκα συστήματα έχουν επεκταθεί στο εξωτερικό, με κύριες χώρες την Κύπρο, την Αλβανία, τη Γερμανία, τη Σερβία, τη Γαλλία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Αγγλία, ενώ ένας μικρός αριθμός επιχειρήσεων έχει επεκταθεί σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία.
