Για πολλούς ο θυμός είναι ένα θέμα ταμπού που συνοδεύεται από μπερδεμένες θεωρίες, συγχύσεις και μύθους. Ένα απορριπτικό συναίσθημα που δεν χρήζει επεξεργασίας, έκφρασης και ανάλυσης αλλά κουκουλώματος και κρυψίματος. Στον αντίποδα της λογικής αυτής, άλλοι τον εκφράζουν άμεσα με επιθετικό και καταστροφικό τρόπο. Η αλήθεια είναι ότι καμιά από τις δύο στρατηγικές δεν απαλλάσσει από τον θυμό και τα αρνητικά συναισθήματα που συσσωρεύονται και πνίγουν γιατί η μια συνήθως τα σωματοποιεί και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγείας και η άλλη απλώς τα πολλαπλασιάζει και αυξάνει την ανάγκη επιθετικότητας.
Ο θυμός δεν είναι ένα παθολογικό συναίσθημα που κάποιος πρέπει είτε να μάθει να ζει μ’ αυτό είτε να πάρει φάρμακα για να θεραπευτεί από αυτό. Δεν είναι νάζι ή βίτσιο, δεν είναι ίδιον των γυναικών και δεν είναι συναίσθημα που κάποιοι έχουν την πολυτέλεια να μην το βιώνουν. Είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό συναίσθημα -χρήσιμο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης- πανανθρώπινο (απλώς κάποιοι δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να το δείξει), το οποίο ζητά έκφραση και λύση του προβλήματος που το δημιουργεί.
Πολλοί είναι εκείνοι που συγχέουν τον θυμό με την καταστρεπτική και βίαιη συμπεριφορά. Δεν είναι όμως ο ίδιος ο θυμός καταστρεπτικός αλλά η πράξη που πολλές φορές τον συνοδεύει. Ο θυμός, όπως και κάθε συναίσθημα, δίνει δυνατότητες επιλογής του χειρισμού του. Κάποιος μπορεί να εκδικηθεί, να παρακαλέσει, να το βάλει στα πόδια, να ακυρώσει το συναίσθημά του υποκρινόμενος ότι δεν τρέχει τίποτα, να τον εκλογικεύσει και να ανέχεται συμπεριφορές που τον μειώνουν ή αν θέλει να απαλλαγεί πραγματικά από αυτόν να τον εκφράσει εποικοδομητικά, αποδεχόμενος τα συνοδευτικά του συναισθήματα, διεκδικώντας μια λύση.
Πολλοί πιστεύουν ότι εκφράζοντας απλά τον θυμό τους αυτός θα εξαλειφθεί και τα αρνητικά συναισθήματα που τον συνοδεύουν θα υποχωρήσουν. Άλλοι χρησιμοποιούν τις γνωστές τεχνικές του χτυπήματος του μαξιλαριού με μανία. Η τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι οι τακτικές αυτές δεν είναι ικανές να εκφορτίσουν τον θυμό ούτε και να απαλλάξουν από αυτόν οριστικά αν το πρόβλημα που τον πυροδοτεί δεν επιλυθεί.
Πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα για απλές οδηγίες χειρισμού του θυμού
- Να μην αφήνουμε τον θυμό να εμφανίζεται αιφνίδια και ανεξέλεγκτα. Να αναγνωρίζουμε τα δικά μας ευαίσθητα σημεία που πυροδοτούν τον θυμό μας και να δημιουργούμε έτσι ένα σύστημα συναγερμού για μας που μας επιτρέπει να καταλαβαίνουμε τι πρόκειται να ακολουθήσει και γιατί.
- Να είμαστε ειλικρινείς και αποφασισμένοι να εκφράσουμε το θέμα ανοιχτά, χωρίς υπεκφυγές και προβολές άλλων θεμάτων που κρύβουν τελικά το πραγματικό πρόβλημα.
- Αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες να εκφράζουμε άμεσα και αυθόρμητα τα συναισθήματα θυμού υποστηρίζοντάς τα με την ανάλογη στάση του σώματος και τις ανάλογες συναισθηματικές εκφράσεις – ένα χαμόγελο π.χ. θα ήταν άστοχο σε μια τέτοια διαδικασία. Αν ο χρόνος και ο τόπος δεν είναι κατάλληλος να προγραμματίσουμε μια άλλη σύντομη χρονική στιγμή για τη συζήτηση.
- Καλό θα είναι να είμαστε συγκεκριμένοι, και να μην επεκτεινόμαστε σε άλλα θέματα, να μην γενικεύουμε.
- Να ζητάμε διάλογο για επίλυση του θέματος και μην αναλωνόμαστε σε κατηγορίες προς τους άλλους. Να αποφεύγουμε το σαρκασμό, τους υπαινιγμούς, τις λεκτικές και σωματικές επιθέσεις που δημιουργούν στους άλλους ανάγκη αντεκδίκησης. Να εκφραζόμαστε με σωστές και επεξηγηματικές εκφράσεις.
- Να μάθουμε τρόπους χαλάρωσης (π.χ. μέσω σωματικής άσκησης) και ανακούφισης από τα έντονα συναισθήματα οργής όταν δεν είμαστε ακόμα σε θέση να μιλήσουμε.
- Να αποδεχτούμε την ευθύνη για τα συναισθήματά μας.
- Να καθυστερήσουμε λίγα λεπτά την αντίδρασή μας για να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε λίγο τα συναισθήματά μας και να διαπραγματευτούμε το αίσθημα αδικίας που νιώθουμε με τον εαυτό μας.
- Να ακούσουμε τον άλλον, να κάνουμε αναδιατυπώσεις για να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε καταλάβει σωστά, να αναπροσδιορίσουμε όρια, ανάγκες και στόχους αν χρειαστεί.
- Να εστιάσουμε στο να συνεργαστούμε για να λύσουμε το πρόβλημα και όχι στο να πληγώσουμε τον άλλον ή να κερδίσουμε τη μάχη της αντιπαράθεσης γιατί θα χάσουμε κι οι δυο.
Τέλος να θυμόμαστε ότι η μη έκφραση του θυμού και η χρόνια συσσώρευσή του οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης στεφανιαίας νόσου της καρδιάς τόσο στις γυναίκες όσο και στους άντρες. Μόνο η αποδοχή του θυμού σαν φυσιολογικό κομμάτι του εαυτού μας και η εποικοδομητική του έκφραση συμβάλει στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων.
Ντόρα Αρκουλή
