Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ένα ακόμη πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε για την κλιματική αλλαγή είναι το πόσα πράγματα δεν γνωρίζουν ακόμα οι επιστήμονες.
Η θέρμανση του πλανήτη μας είναι δεδομένη και χειροτερεύει. Όμως, μια εκτεταμένη αξιολόγηση δεκάδων χιλιάδων επιστημονικών εργασιών για την κατάσταση, η οποία κυκλοφόρησε τη Δευτέρα, έδειξε μια άλλη ανησυχητική αλήθεια: οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα που θα καθορίσουν πόσο αποτελεσματικά θα μπορέσει ο κόσμος να αντιμετωπίσει τα χειρότερα της κλιματικής αλλαγής.
Στην τελευταία έκθεσή της, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) περιγράφει έναν κόσμο μακροπρόθεσμων επιπτώσεων που φτάνουν τώρα με συγκλονιστική σφοδρότητα. Ο ανθρώπινος πόνος – ιδιαίτερα μεταξύ των φτωχών – θα αυξηθεί ραγδαία τις επόμενες δεκαετίες. Σχεδόν σίγουρα θα ξεπεραστεί το (συμβολικό) όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου.
Υπάρχει ακόμη μια μικρή ευκαιρία να αποφευχθούν τα πιο ζοφερά σενάρια, με τη στροφή προς την καθαρή ενέργεια να κινείται ταχύτερα από το αναμενόμενο, σημειώνει επίσης η έκθεση. Δυστυχώς, σε πολλούς κρίσιμους τομείς, οι επιστήμονες της IPCC λένε ότι ο κόσμος βαδίζει τυφλά στην καταιγίδα.
Μέχρι να δημοσιεύσουν την επόμενη έκθεσή τους – στο τέλος αυτής της δεκαετίας – θα υπάρχει περισσότερη σαφήνεια σχετικά με το πού θα κορυφωθούν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες. Οι πράσινες πολιτικές θα έχουν πυροδοτήσει κοινωνικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς, με μεγάλα οφέλη – και μεγάλες ανατροπές. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά άγνωστα στοιχεία για να πούμε με βεβαιότητα πώς και πότε θα χτυπήσουν οι πιο καταστροφικές επιπτώσεις.
«Γενικά, η επιστήμη εξακολουθεί να έπεται της πολιτικής», δήλωσε ο Piers Forster, συγγραφέας της έκθεσης της IPCC και διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου για το Κλίμα Priestley, στο Πανεπιστήμιο του Leeds. «Χρειαζόμαστε μια ζωντανή εργαστηριακή νοοτροπία για να δοκιμάσουμε ιδέες με ανοιχτούς και διαφανείς τρόπους, προκειμένου να μάθουμε πραγματικά πώς να μεταμορφώσουμε την κοινωνία. Διαφορετικά, θα πάμε με τεχνολογίες ανάλογα με το ποιος φωνάζει πιο δυνατά και όχι τι λέει ο καλύτερος».
Πόσο ακραία θα γίνουν τα ακραία;
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ετών – συμπεριλαμβανομένων του καύσωνα του 2022 που οδήγησε σε άνοδο ρεκόρ θερμοκρασίας σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και των πλημμυρών που κατέστρεψαν το Πακιστάν πέρυσι – εξέπληξαν ορισμένους από τους κορυφαίους επιστήμονες του κλίματος, σχετικά με το πόσο μακριά βρίσκονταν έξω από το φυσιολογικό εύρος.
Οι ειδικοί γνωρίζουν ακόμα (σχετικά) πολύ λίγα για το πότε και πού θα συμβούν αυτά τα είδη ακραίων κλιματικών γεγονότων. Όπως επίσης το τι συμβαίνει όταν δύο γεγονότα, όπως μια ξηρασία και ένα κύμα καύσωνα, χτυπούν ένα μέρος ταυτόχρονα. Αυτό οφείλεται στο ότι οι επιστήμονες έχουν την τάση να εξετάζουν ευρύτερους μέσους όρους μεταξύ των περιοχών, αντί για τις πιο έντονες ακραίες συνθήκες σε συγκεκριμένες τοποθεσίες.
«Δεν ζητήσαμε από τα μοντέλα (να) καταλήξουν σε έναν εξωφρενικά υψηλό αριθμό θερμοκρασίας, όπως 50 βαθμούς στον Καναδά – ένα ακραίο όριο που επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα το 2021 – και να βρουν πόσο πιθανό η αδύνατο είναι αυτό», δήλωσε η Friederike Otto, συγγραφέας της έκθεσης IPCC και ανώτερη λέκτορας στο Imperial College του Λονδίνου. «Νομίζω ότι γι’ αυτό έχουμε τις εκπλήξεις», συμπληρώνει.
Ποιοι είναι οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι;
Καθώς οι παγκόσμιοι ηγέτες προσπαθούν να περιορίσουν τις χειρότερες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, το κλειδί θα είναι, αναμφίβολα, το να γνωρίζουν πού να επικεντρωθούν οι προσπάθειες. Η IPCC κατέταξε 3,3 έως 3,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους – σχεδόν το ήμισυ του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη – ως τους πιο ευάλωτους, με αυτούς στον αναπτυσσόμενο κόσμο να πλήττονται περισσότερο.
Ακόμη και όταν κυκλοφόρησε η έκθεση, η Μοζαμβίκη, το Μαλάουι και η Μαδαγασκάρη ήταν εγκλωβισμένες σε μια επαναλαμβανόμενη επίθεση του κυκλώνα Φρέντι, που έσπαγε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Η περιοχή εξακολουθεί να ανακάμπτει από τους κυκλώνες Idai και Kenneth, του 2019. Όμως και στις πλούσιες χώρες, οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι, οι άρρωστοι, οι νέοι και οι περιθωριοποιημένοι θα είναι λιγότερο εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές προκλήσεις.
Ο ακριβής προσδιορισμός του ποιος κινδυνεύει περισσότερο απαιτεί ένα συνδυασμό των φυσικών επιστημών με κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς κλάδους. Η συζήτηση αυτή είναι μόλις στα σπάργανα.
Πότε θα φτάσουμε σε τρομακτικό σημείο καμπής;
Η IPCC εξέφρασε τη «μέτριου βαθμού βεβαιότητα» ότι μια απότομη αλλαγή στα ρεύματα του Ατλαντικού – που θα μπορούσε να βυθίσει την Ευρώπη σε μια εποχή παγετώνων – δεν θα συμβεί πριν από το 2100.
Ενθαρρυντικό; Ίσως.
Ωστόσο, όσον αφορά τις πιο επικίνδυνες και ξαφνικές πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, το επίπεδο βεβαιότητας των επιστημόνων εξακολουθεί να είναι ανησυχητικά χαμηλό.
Το πεδίο παραμένει γεμάτο εικασίες. Σε ένα επιστημονικό άρθρο πέρυσι – το οποίο δημοσιεύθηκε πολύ αργά για να συμπεριληφθεί στην έκθεση της IPCC – οι επιστήμονες εντόπισαν 16 από τα αποκαλούμενα σημεία ανατροπής, συμπεριλαμβανομένης της κατάρρευσης των κύριων στρωμάτων πάγου της Γης, που θα προκαλούσαν τεράστια άνοδο της στάθμης της θάλασσας. και την απώλεια του μόνιμου παγετού (permafrost), που θα οδηγήσει σε ξαφνική απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, τροφοδοτώντας περαιτέρω την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ της αύξησης της θερμοκρασίας και της πιθανότητας οι αλλαγές να γίνουν όλο και πιο μη αναστρέψιμες. Για παράδειγμα, η IPCC είπε, ότι με μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας μεταξύ 2 και 3 βαθμών Κελσίου, η Γροιλανδία και η Δυτική Ανταρκτική θα έχαναν «σχεδόν εντελώς και αμετάκλητα» τα στρώματα πάγου τους για χιλιετίες.
Μήπως να «σκοτεινιάσουμε» τον ήλιο;
Το σενάριο επιστημονικής φαντασίας μετατράπηκε σε πραγματικότητα στα τέλη του περασμένου έτους, όταν μια αμερικανική νεοφυής εταιρεία με την ονομασία Make Sunsets εκτόξευσε μπαλόνια που μπορεί να απελευθέρωσαν ανακλαστικά σωματίδια θείου στον ουρανό, πάνω από το Μεξικό. Η Διαχείριση Ηλιακής Ακτινοβολίας – όπως λέγεται – είναι μόλις ένα από τα συζητούμενα εργαλεία ψύξης του πλανήτη. Όμως κανένα από αυτά δεν εφαρμόζεται χωρίς μειονεκτήματα – και ούτε ξέρουμε αν θα λειτουργήσουν. Επίσης, υπάρχει ο φόβος ότι διάφορα κακοποιά στοιχεία θα πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. «Δεν υπάρχει αρκετή επιστήμη, και υπάρχει μηδενική διακυβέρνηση», δήλωσε ο Pascal Lamy, πρώην επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που προεδρεύει της Επιτροπής Υπέρβασης του Κλίματος.
Η διαπίστωση της IPCC ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα να αποφευχθεί η παραβίαση του ορίου 1,5 βαθμών, έχει προκαλέσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για πεδία που κάποτε αποφεύγονταν ως ηττοπαθή. Ο Λευκός Οίκος κάλεσε τους ερευνητές να συμβάλουν σε ένα νέο ερευνητικό σχέδιο «παρέμβασης για το κλίμα». Το θέμα παραμένει βαθιά αμφιλεγόμενο. «Η επιστήμη διχάζεται σε αυτό. Έχουμε μερικούς φημισμένους επιστήμονες που μας προειδοποιούν να το δούμε σοβαρά. Ένα άλλο μικρό μέρος της επιστήμης που φωνάζει: “Όχι! Αυτά είναι τραβηγμένα σενάρια καταστροφής” και ούτω καθεξής», πρόσθεσε ο Lamy. «Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι αν πετύχουμε ένα σωστό πλαίσιο διακυβέρνησης, θα πρέπει να συνδεθεί με την κατάλληλη επιστήμη».
Είναι η IPCC κατάλληλη για τον σκοπό της;
Η σύνθεση της IPCC περιλαμβάνει πολλές κυβερνήσεις που δεν ενθουσιάζονται με την προοπτική να ακούν καθοριστικές απόψεις για το πώς να δομήσουν τις οικονομίες τους. Καθώς, λοιπόν, ο κόσμος προχωρά όλο και περισσότερο σε ερωτήματα μετασχηματιστικών αλλαγών, ορισμένοι επιστήμονες και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αμφισβητούν εάν η επιτροπή είναι κατάλληλη να δώσει τις απαιτούμενες απαντήσεις.
«Η IPCC μοιάζει λίγο με την Καθολική Εκκλησία: ένα πολύ συντηρητικό ίδρυμα με φαινομενικά αμετάβλητα τελετουργικά, με αντοχή, καθοδηγούμενη από μια σημαντική αποστολή», δήλωσε ο Γερμανός οικονομολόγος και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, Ottmar Edenhofer.
«Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι το τι είδους διακυβέρνηση και ποια πολιτικά μέσα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή, τώρα. Αμφιβάλλω αν η IPCC, με τη διακυβερνητική της δομή, θα μπορέσει να μας βοηθήσει σε αυτό», καταλήγει ο Edenhofer.
Πηγή: POLITICO
