Δεν είναι λίγες οι ελληνικές ταινίες που αναφέρονται στο Έπος του ‘40. Ωστόσο μία είναι αυτή που ξεχωρίζει και αποτελεί φόρο τιμής στους βετεράνους του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Πρόκειται για τη βραβευμένη ταινία «Ουρανός», σε σκηνοθεσία του Τάκη Κανελλόπουλου, η οποία συμπεριλαμβάνεται στις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Ο Τάκης Κανελλόπουλος ήταν ένας από τους πιο αξιόλογους Έλληνες κινηματογραφιστές, ο οποίος διακρίθηκε κυρίως για τις ταινίες του «Ουρανός» (1962) και «Εκδρομή» (1966) ενώ υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του «Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου», στον οποίο ανήκουν οι Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Σταύρος Τορρνές, Τόνια Μαρκετάκη, Δήμος Θέος κ.α.
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία της ταινίας, το σύνθετο σενάριο, η μουσική του Αργύρη Κουνάδη και οι ενδιαφέρουσες ερμηνείες των ηθοποιών, κέρδισαν τους κριτικούς του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (όπου η ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερης φωτογραφίας), του διεθνούς Τύπου (η βρετανική εφημερίδα Observer την ονόμασε μία από τις καλύτερες της χρονιάς), αλλά και μεγάλων διεθνών σκηνοθετών, σαν τον Φεντερίκο Φελίνι, ο οποίος χαρακτήρισε την ταινία «εξαιρετική». Ακόμη η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Νέας Υόρκης και, εκτός συναγωνισμού, στο Βερολίνο το 1963.
Ο Κανελλόπουλος βλέπει τον ελληνοϊταλικό πόλεμο μέσα από τα τραγικά επεισόδια ανθρώπων που χάθηκαν, σε αντίστιξη με την προηγούμενη ειρηνική ζωή τους.
Εστιάζει στη φύση του πολέμου, στις ανθρώπινες σχέσεις πριν και κατά τη διάρκεια του καθώς και στα συναισθήματα που δημιουργεί. Η προσέγγιση του απέχει χιλιόμετρα από τις ωραιοποιημένες, παραπλανητικές και ιστορικά αναθεωρητικές εκδοχές του πολέμου που παρουσιάστηκαν από τον Ελληνοαμερικάνο παραγωγό Τζέιμς Πάρις κατά τη διάρκεια της Χούντας. Το συναίσθημα δεν απουσιάζει από τον «Ουρανό», ούτε όμως εκβιάζεται από τους δημιουργούς. Δεν εξυμνείται ο ηρωισμός της φυλής, ο αγώνας ενάντια στην εισβολή αναγνωρίζεται αλλά παράλληλα τοποθετείται σε ρεαλιστικό πλαίσιο.
Στη μακεδονική επαρχία, συγκεκριμένα στη Δυτική Μακεδονία, δύο ζευγάρια (Νίκη Τριανταφυλλίδη-Τάκης Εμμανουήλ και Φαίδων Γεωργίτσης-Αιμιλία Πίττα), χωρίζουν με την έναρξη του πολέμου. Δύο άντρες πάνε στο μέτωπο της Αλβανίας και πολεμούν πλάι-πλάι με τον δάσκαλο, ο οποίος θα σκοτωθεί πρώτος. Στη συνέχεια, θα πέσουν και οι ίδιοι ενώ το μέτωπο θα καταρρεύσει. Το πένθος και η απογοήτευση θα σκεπάσουν τα πάντα την ώρα που οι γερμανικές δυνάμεις κατευθύνονται στην πρωτεύουσα. Μετά την κατάκτηση της χώρας από τα ναζιστικά στρατεύματα την άνοιξη του 1941, οι στρατιώτες επιστρέφουν από το μέτωπο στα σπίτια τους με τα πόδια. Βρίσκουν καταφύγιο σε εκκλησίες και γνωρίζονται με τους ντόπιους.
Ο σκηνοθέτης συνομιλεί με τα γεγονότα που επηρεάζουν με διάφορους τρόπους τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε αυτά (τον δάσκαλο, τον ταχυδρόμο, τον λοχία που κρατούν τους ρόλους των αφηγητών και τους συμπληρωματικούς ρόλους π.χ της δασκάλας). Ο πόλεμος για τον Τάκη Κανελλόπουλο, όσο και για τον συγγραφέα Γιώργο Κιτσόπουλο δεν είναι γιορτή (κι όμως στο ξεκίνημα του αγώνα οι φαντάροι έφυγαν «Με το χαμόγελο στα χείλη»). Αντίθετα είναι μια διαδικασία, με απρόσμενα αποτελέσματα που πνίγει τους νικητές της ελληνοϊταλικής σύγκρουσης στην απογοήτευση και την μελαγχολία καθώς η φασιστική κυβέρνηση των Αθηνών υπέγραφε τη συμφωνία παράδοσης και υποταγής, την ώρα που ο αγώνας βρίσκονταν σε εξέλιξη. Παράλληλα, στα μετόπισθεν, η απογοήτευση των στρατιωτών έρχεται να συναντήσει την απόγνωση όσων δεν έχουν νέα από τους δικούς τους ανθρώπους. Κατά βάθος, είτε νικητής, είτε στην πλευρά των ηττημένων, το αποτέλεσμα του πολέμου είναι το ίδιο για τους απλούς ανθρώπους: Ο τρόμος και η εξαθλίωση.
Όλα τα παραπάνω παρουσιάζονται με μια απλότητα που συγκλονίζει, χωρίς πολλά λόγια, ένα βλέμμα και η σιωπή μπορούν να πουν τα πάντα. Η σκηνοθεσία και η φωτογραφία, τα πλάνα που εναλλάσσονται μεταξύ των μεγάλων τοπίων και των ανθρώπων λένε πολλά περισσότερα από χίλιες πολεμικές σκηνές και καθιστούν τον «Ουρανό» μια ταινία αναφοράς για το αντιπολεμικό σινεμά τόσο για το πρόσφατο παρελθόν, όσο και για σήμερα.
Ο Κανελλόπουλος, αποτίνοντας τον φόρο τιμής του στους βετεράνους του ελληνοϊταλικού πολέμου, έφερε συγχρόνως το κίνημα του Νεορεαλισμού στην Ελλάδα, δίνοντας έτσι νέα πνοή στον κινηματογράφο της χώρας και επηρεάζοντας δεκάδες νέους σκηνοθέτες
Δείτε το βίντεο:
