Αν σας καλέσουν να παρακολουθήσετε μια παράσταση Playback Θεάτρου, να είστε προετοιμασμένοι να ζήσετε μια μοναδική θεατρική εμπειρία. Ο λόγος είναι τόσο απλός και ταυτόχρονα τόσο σύνθετος όσο τα ανθρώπινα συναισθήματα. Γιατί στο Playback Θέατρο το σενάριο του «έργου» όχι μόνο δεν είναι προκαθορισμένο, αλλά «γράφεται» από τους ίδιους τους θεατές που το παρακολουθούν. Όσο για τους ηθοποιούς, αυτοί είναι έτοιμοι να αυτοσχεδιάσουν επί σκηνής και να παρουσιάσουν ζωντανά την αφηγηματική ιστορία που μόλις άκουσαν.
Το Playback Θέατρο είναι μια εναλλακτική μέθοδος καλλιτεχνικής – θεατρικής έκφρασης και βιωματικής εκπαίδευσης. Είναι δηλαδή μια πρωτότυπη μορφή αυτοσχεδιαστικού διαδραστικού θεάτρου με τους θεατές να συμβάλουν στη διεξαγωγή του. Οι ηθοποιοί αναπαριστούν αυθόρμητα στη σκηνή ιστορίες του κοινού, τις οποίες μόλις άκουσαν με τη συνοδεία αυτοσχέδιας μουσικής.
«Το θεματικό υλικό της κάθε παράστασης μπορεί να είναι οτιδήποτε», τονίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ηθοποιός Playback Θεάτρου, φιλόλογος στο επάγγελμα και μέλος της ομάδας «Θέατρο Playback Ηχώ», Εύη Χριστοπούλου κι εξηγεί: «μπορεί να είναι από απλές λέξεις ή φράσεις μέχρι καθημερινά γεγονότα, προσωπικές ιστορίες, κωμικές ή δραματικές, εμπειρίες, γεγονότα από την επικαιρότητα, επιθυμίες, όνειρα, τα οποία οι θεατές μεταφέρουν στους ηθοποιούς της ομάδας και εκείνοι καλούνται να τα αναπαραστήσουν επί σκηνής».
«Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επικοινωνία κοινού και ηθοποιού», συνεχίζει η κ. Χριστοπούλου, «έχει ο συντονιστής, ο οποίος είναι ο άνθρωπος που θα εμψυχώσει τους θεατές και θα τους ενθαρρύνει να εκφράσουν τη δική τους προσωπική ιστορία, που θα τη μοιραστούν με τους υπόλοιπους μέσα στο θέατρο. Είναι η ιστορία που ο κάθε θεατής, αμέσως μετά θα τη δει να γίνεται μια δραματοποιημένη σκηνή, να αναπαρίσταται από τους ηθοποιούς επί σκηνής με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής που επίσης είναι και αυτή αυτοσχέδια».
Κάθε παράσταση διαρκεί μιάμιση ώρα και σε αυτό το διάστημα μπορεί να γίνει η δραματοποίηση περίπου 15 διαφορετικών αφηγηματικών ιστοριών από τους θεατές, τις οποίες τα μέλη της θεατρικής ομάδας καλούνται να αποδώσουν κάθε μία ξεχωριστά μέσα σε λίγα λεπτά.
Η διαφορετικότητα του Playback Θεάτρου
Το Playback είναι ένα είδος θεάτρου εμψύχωσης που ξεκίνησε από τον Τζόναθαν Φοξ στην Αμερική το 1973 ως ένα μέσο πολιτικής και κοινωνικής παρέμβασης και αναπτύχθηκε σε διάφορες χώρες του κόσμου την τελευταία εικοσαετία. Στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε το 2004.
Όπως εξηγεί η κ. Χριστοπούλου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «στόχος αυτή της μορφής θεάτρου είναι οι άνθρωποι να έρθουν πιο κοντά, να μάθουν να εκφράζονται, να επικοινωνούν, να συνδέονται, να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους, αλλά και να ακούνε με σεβασμό τις ιστορίες και τις διαφορετικές οπτικές των άλλων. Με τον τρόπο αυτό ενισχύονται αξίες, όπως ο κοινωνικός διάλογος, η επίλυση προβλημάτων, η αποφόρτιση συναισθημάτων, η ενθάρρυνση για ανάληψη δράσεων, η βελτίωση εργασιακών σχέσεων και η προαγωγή της τέχνης και του πολιτισμού».
«Η συμμετοχή σε μια παράσταση Playback Θεάτρου», συνεχίζει, «είναι όντως μια εμπειρία, γιατί μοιράζεσαι με τους άλλους προσωπικά βιώματα και αμέσως μετά τα βλέπεις μπροστά σου να γίνονται εικόνα, κίνηση, μουσική. Ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι όταν ένας θεατής συμπληρώνει την αφήγηση του προηγούμενου μέσα από τη δική του προσωπική ιστορία, μοιραζόμενος το ίδιο βίωμα, οπότε δημιουργείται το μαγικό χαλί, όπως το αποκαλούμε, της παράστασης, η οποία παίρνει μια απρόβλεπτη εξέλιξη».
Τι γίνεται όμως σε εκείνη την περίπτωση που το κοινό, οι θεατές, είναι διστακτικοί, ίσως κάποιοι ντρέπονται και κάποιοι άλλοι φοβούνται να μιλήσουν και να μοιραστούν την οποιαδήποτε ιστορία τους; Η κ. Χριστοπούλου επισημαίνει πως σε αυτή την περίπτωση καταλυτικό ρόλο έχει ο συντονιστής της παράστασης (συντονίστρια στην περίπτωση της ομάδας «Ηχώ»), που με την εμπειρία και την εκπαίδευση που διαθέτει θα «ξεκλειδώσει» τους θεατές και θα τους ενθαρρύνει να αφηγηθούν κάτι δικό τους. «Στο τέλος κάθε δραματοποιημένης αφήγησης η συντονίστριά μας ρωτάει τον θεατή, αν ικανοποιήθηκε από την παρουσίαση της ιστορίας του. Αν όχι, τότε οι ηθοποιοί καλούνται να την αποδώσουν εκ νέου, αφού η συντονίστρια κάνει διευκρινιστικές ερωτήσεις, ώστε θεατής και ηθοποιοί να φτάσουν όσο γίνεται πιο κοντά στην αλήθεια του», σημειώνει η ηθοποιός της ομάδας «Θέατρο Playback Ηχώ».
Η εμπειρία μιας παράστασης Playback Θεάτρου
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσο συναισθηματικά κοντά νιώθει ο κόσμος που συμμετέχει σε μια παράσταση Playback Θεάτρου. Όλη η τελετουργία αυτού του αυτοσχεδιαστικού θεάτρου συμβάλλει ώστε η τέχνη να ενώσει τους ανθρώπους προσφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη. Επίσης, δίνεται έμφαση στο ότι ο λόγος και η ιστορία του κάθε θεατή έχει αξία και σημασία.
Ανάλογα με το πού παίζεται το Playback Θέατρο και το ακροατήριο που το παρακολουθεί υπάρχει συγκεκριμένος σκοπός και ύφος. «Όταν κληθήκαμε να παίξουμε στις φυλακές Διαβατών, στο Υπνωτήριο Αστέγων ή ακόμα και στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας», επισημαίνει η κ. Χριστοπούλου, «εκεί οι ιστορίες των θεατών ήταν κάποιες φορές τραυματικές, δύσκολες, συναισθηματικά φορτισμένες. Εμείς πρέπει αυτές τις ιστορίες να τις αναπαραστήσουμε σεβόμενοι απόλυτα τον θεατή. Μπορείτε να αντιληφθείτε πόσο σοκαριστικό θα είναι για κάποιον να βλέπει να αναβιώνει μια ιστορία που τον στιγμάτισε; Ο δικός μας ρόλος είναι να το παρουσιάσουμε χωρίς να προκαλέσουμε παραπάνω πόνο. Σε αυτό βοηθάει η εκπαίδευση που έχουμε και οι αυτοσχεδιαστικές τεχνικές που υπάρχουν στο Playback Θέατρο μέσα από διάφορους συμβολισμούς».
Μια διαφορετική θεατρική ομάδα
Η ομάδα «Playback Θέατρο Ηχώ» ξεκίνησε εθελοντικά στη Θεσσαλονίκη το 2015 με όλα τα μέλη της να είναι ερασιτέχνες ηθοποιοί, ενώ από το 2016 λειτουργεί ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ). Ασχολείται με την υλοποίηση, διάδοση και προώθηση του Playback Θεάτρου. Αριθμεί έξι ιδρυτικά μέλη, τα οποία έχουν παρακολουθήσει σεμιναριακό κύκλο εκπαίδευσης και πιστοποίησης στο Playback Θέατρο. Εκτός από τα μέλη της ομάδας, τα οποία προέρχονται επαγγελματικά από τον χώρο της ψυχικής υγείας, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής εργασίας και των τεχνών, υπάρχει κι ένας ικανός αριθμός εθελοντών που στηρίζει τις δράσεις.
Συντονίστρια της ομάδας είναι η Ελένη Λεβέντη, ψυχοδραματίστρια και εκπαιδεύτρια Playback Θεάτρου.
Ηθοποιοί είναι η Μαρία Κωνσταντινίδου, η Έφη Μαγούλα, ο Γιάννης Σέμπρος και η Εύη Χριστοπούλου.
Μουσικός της ομάδας είναι ο Γιάννης Σέμπρος και φωτογράφος ο Πάρης Καμπάκης.
Μια παράσταση Playback Θεάτρου μπορεί να παρουσιαστεί σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών δομών (σχολεία, εκπαιδευτικά και νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα απεξάρτησης, επανένταξης και κέντρα μεταναστών), σε εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς, σε ομάδες ανθρώπων που στοχεύουν στην ανάπτυξη της συλλογικότητας, της συνεργασίας και της ανατροφοδότησης ιδεών.
Κι όπως κάθε θέατρο ως μορφή τέχνης και στοιχείο πολιτισμού, έτσι και το Playback Θέατρο στοχεύει στην ψυχαγωγία των θεατών, άρα μπορεί να αποτελέσει μια θαυμάσια πρόταση εξόδου για την παρέα.
Από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, η «Ηχώ» έχει δώσει παραστάσεις -μεταξύ άλλων- σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο Υπνωτήριο Αστέγων «Άρσις», στον Ερυθρό Σταυρό, στη Χ.Ε.Ν. Θεσσαλονίκης, στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, στο Κέντρο Πρόληψης Εξαρτήσεων «Πυξίδα», στην ομάδα ΛΟΑΤΚΙ+ Θεσσαλονίκης, στον Οικολογικό Πολιτιστικό Σύλλογο Χαϊδαρίου, στο Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας δήμου Νεάπολης-Συκεών, στο Κέντρο Κοινότητας του δήμου Θερμαϊκού. Επίσης, υλοποίησε ποικίλα σεμινάρια σε ανοιχτό κοινό, σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, ενώ συμμετείχε και συντόνισε ευρωπαϊκά προγράμματα Erasmus+ KA1-KA2, επιστημονικά συνέδρια, φεστιβάλ, ημερίδες και βιβλιοπαρουσιάσεις.
