Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι όψιμες τροποποιήσεις στη νομοθεσία της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη έχουν προκαλέσει σάλο για τα «παραθυράκια» σε σχέση με τη βιομετρική ταυτοποίηση.
Οι τροποποιήσεις της τελευταίας στιγμής στον νόμο περί τεχνητής νοημοσύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα επιτρέψουν στις αρχές επιβολής του νόμου να χρησιμοποιούν τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου σε βιντεοσκοπημένα πλάνα χωρίς την έγκριση δικαστή – κάτι περισσότερο από αυτό που συμφωνήθηκε από τα τρία θεσμικά όργανα της ΕΕ, σύμφωνα με την Ευρωβουλευτή Svenja Hahn.
Η Γερμανίδα νομοθέτης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είπε ότι το τελικό κείμενο των νέων κανόνων του μπλοκ για την τεχνητή νοημοσύνη, που ήρθε σε γνώση του POLITICO, είναι «μια επίθεση στα πολιτικά δικαιώματα» και θα μπορούσε να επιτρέψει την «ανεύθυνη και δυσανάλογη χρήση της τεχνολογίας βιομετρικής ταυτοποίησης, όπως κατά τα άλλα γνωρίζουμε, από αυταρχικά κράτη όπως η Κίνα».
Η διατύπωση συμπεριελήφθη επίσης στο πλήρες νομικό κείμενο, το οποίο συνέταξε η ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου στις 22 Δεκεμβρίου. Η τρέχουσα προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, που ασκείται από το Βέλγιο, συνεργάζεται με το Κοινοβούλιο για την οριστικοποίηση τμημάτων ερμηνευτικού κειμένου που είναι γνωστές ως αιτιολογικές σκέψεις.
Στις αρχές Δεκεμβρίου, η ΕΕ συμφώνησε σε ένα πρωτοποριακό εγχειρίδιο κανόνων τεχνητής νοημοσύνης – το πρώτο στον κόσμο – για τη θέσπιση εκτεταμένων δεσμευτικών κανόνων για τη χρήση της αναπτυσσόμενης τεχνολογίας. Όμως η Hahn, μέλος της φιλελεύθερης ομάδας Renew, είπε ότι η τελική διατύπωση του κειμένου εισήγαγε ένα «παραθυράκι» για τη χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου, το οποίο δεν υπήρχε στην αρχική συμφωνία.
Σε δήλωση της, η Hahn περιέγραψε ζητήματα με την τελική γλώσσα του κειμένου σχετικά με τη λεγόμενη μετα-αναγνώριση προσώπου, όπου η τεχνολογία χρησιμοποιείται σε προϋπάρχοντα πλάνα – διακρίνοντας το από τη σάρωση σε πραγματικό χρόνο δημόσιων χώρων με κάμερες επαυξημένης τεχνητής νοημοσύνης – η χρήση των οποίων θα ήταν σε μεγάλο βαθμό παράνομη βάσει του νέου νόμου περί τεχνητής νοημοσύνης.
Η ισπανική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ – που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των χωρών μελών – και οι βοηθοί του Κοινοβουλίου συμφώνησαν τους κανόνες για τη μεταγενέστερη αναγνώριση προσώπου στις 22 Δεκεμβρίου, δύο εβδομάδες αφότου τα δύο θεσμικά όργανα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξαν σε κοινή θέση σχετικά με το εγχειρίδιο κανόνων τεχνητής νοημοσύνης στο σύνολό του.
Η Hahn υποστήριξε ότι το κείμενο παραβίαζε τη συμφωνία της 8ης Δεκεμβρίου. «Η προφορική συμφωνία είχε προβλέψει τη χρήση της μεταγενέστερης (αναγνώρισης προσώπου) μόνο για πολύ σοβαρά εγκλήματα, υπό πολύ αυστηρούς όρους, όπως μια προηγούμενη δικαστική επιφύλαξη. Λίγα από αυτά έμειναν», είπε η Hahn.
Η Γερμανίδα ευρωβουλευτής είπε ότι το τελικό κείμενο του εγχειριδίου θα επιτρέψει στις αστυνομικές δυνάμεις να χρησιμοποιούν μεταγενέστερη αναγνώριση προσώπου μετά από δήλωση μιας διοικητικής αρχής και όχι απόφασης δικαστή. Επίσης, εξέφρασε τη λύπη της που η τεχνολογία θα μπορούσε να εντοπίζει υπόπτους για όλα τα είδη εγκλημάτων, ανεξάρτητα από το πόσο σοβαρά είναι αυτά τα εγκλήματα. «Τα πιο ασήμαντα αδικήματα θα μπορούσαν να διωχθούν με τη χρήση αναγνώρισης προσώπου», είπε.
Οι ανησυχίες της Hahn επαναλήφθηκαν από το μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Patrick Breyer, μέλος του αριστερού Γερμανικού Κόμματος Πειρατών και αυτοαποκαλούμενου «μαχητή της ψηφιακής ελευθερίας», ο οποίος ανέφερε σε δήλωση του την Τρίτη ότι «φαίνεται πως η ΕΕ σκοπεύει να ανταγωνιστεί την Κίνα όχι μόνο τεχνολογικά αλλά και από άποψη καταστολής υψηλής τεχνολογίας».
Η σύγκρουση σχετικά με την αναγνώριση προσώπου υπογραμμίζει πώς οι αξιωματούχοι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αποχώρησαν από τον τελικό γύρο διαπραγματεύσεων 36 ωρών στις 8 Δεκεμβρίου με διαφορετική αντίληψη για το τι είχε συμφωνηθεί σχετικά με την μεταγενέστερη αναγνώριση προσώπου. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι μια εκδοχή του κειμένου προβλήθηκε στην οθόνη της αίθουσας διαπραγματεύσεων, σύμφωνα με διπλωμάτη που γνωρίζει το θέμα και μίλησε υπό την προϋπόθεση ανωνυμίας προκειμένου να μιλήσει για εμπιστευτικές διαπραγματεύσεις.
Εγερτήριο σάλπισμα
Το ξεκάθαρο κάλεσμα της Hahn έχει πυροδοτήσει ανησυχίες μεταξύ των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Είχαμε ακούσει τόσο από την Επιτροπή όσο και από το Κοινοβούλιο ότι η μεταγενέστερη (αναγνώριση προσώπου) θα υπόκειται σε αυστηρές διασφαλίσεις και θα επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες, εξαιρετικές περιστάσεις», δήλωσε ο Daniel Leufer, ανώτερος συνεργάτης σε θέματα πολιτικής στη ΜΚΟ ψηφιακών δικαιωμάτων Access Now. «Το πιο πρόσφατο κείμενο που είδαμε διαψεύδει αυτές τις ανακοινώσεις».
Η Ella Jakubowska, ανώτερη σύμβουλος πολιτικής στα Ευρωπαϊκά Ψηφιακά Δικαιώματα, είπε ότι το κείμενο άνοιξε «τεράστια κενά που επιτρέπουν την ευρεία χρήση της μεταβιομετρικής ταυτοποίησης». Όμως άλλοι, συμπεριλαμβανομένων των κορυφαίων διαπραγματευτών του Κοινοβουλίου για τη συμφωνία, υπερασπίστηκαν το τελικό κείμενο. Ο Dragoș Tudorache, ένας από τους δύο νομοθέτες που καθοδήγησαν τον νόμο AI μέσω του Κοινοβουλίου – και μέλος της ίδιας πολιτικής ομάδας με την Hahn – είπε ότι η γλώσσα σχετικά με την αναγνώριση προσώπου «υποστηρίζεται από την πλειοψηφία» των κορυφαίων μελών του κοινοβουλίου και ότι «αντανακλά την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε τον Δεκέμβριο».
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρόκειται να λάβουν το τελικό κείμενο του νόμου περί τεχνητής νοημοσύνης στις 24 Ιανουαρίου, με στόχο να ανάψουν το πράσινο φως στις 2 Φεβρουαρίου. Μετά από αυτό, το Κοινοβούλιο θα πρέπει να εγκρίνει τον νόμο με ψηφοφορία στην Ολομέλεια. Κοινοβουλευτικές επιτροπές, πολιτικές ομάδες ή συμμαχίες άνω των 40 βουλευτών θα μπορούν να προτείνουν τροπολογίες – οι οποίες εάν εγκριθούν, θα χρειαστούν περαιτέρω νομοθετική επεξεργασία στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο.
