Το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης – iset συμμετέχει στη Μπιενάλε της Αθήνας και παρουσιάζει στο «Μπάγκειον» την έκθεση «Ανοιχτό Αρχείο: Ομόνοια». Προβάλλεται αρχειακό υλικό από εικαστικά έργα και παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο στην ευρύτερη περιοχή της πλατείας Ομόνοιας. Η Ομόνοια προσεγγίζεται χωροταξικά αλλά και ως ένας συμβολικός τόπος. Στο αρχείο της Ομόνοιας, συγκεντρώνονται φωτογραφίες, βίντεο, σχέδια, δοκιμές, αλληλογραφία και αρθρογραφία στον τύπο. Παρουσιάζεται υλικό από τις δημόσιες αναθέσεις έργων για την πλατεία αλλά και τις εικαστικές δράσεις και performances που έλαβαν κατά καιρούς χώρα στην περιοχή. Παραδειγματικά, παρουσιάζεται αρχειακό υλικό που αφορά στα έργα των Γιώργου Ζογγολόπουλου, Κώστα Βαρώτσου, Κώστα Τσόκλη, Βλάση Κανιάρη, Γεωργίας Δαμοπούλου – Δημοσθένη Αβραμίδη και της ομάδας Nova Melancholia.
Επιπλέον, προβάλλεται υλικό από την έκθεση «Χαρακτική-Ζωγραφική-Γλυπτική 1985», που είχε επίσης παρουσιαστεί στο «Μπάγκειον». Στόχος είναι να έρθουν στην επιφάνεια σχέδια και δράσεις που ξεχάστηκαν ή δεν πραγματοποιήθηκαν, όχι συνθέτοντας μια μεγάλη αφήγηση για την ιστορία της εικαστικής παραγωγής στην περιοχή, αλλά υπομονεύοντας τη συνοχή αυτών των γραμμικών αφηγήσεων και υπενθυμίζοντας ότι οποιοδήποτε εγχείρημα σε αυτή την κατεύθυνση θα παράγει σειρά αποκλεισμών. Ο φυσικός χώρος του αρχείου, πεδίο διαπραγμάτευσης της σχέσης με το παρελθόν, γίνεται τόπος συνεχούς διαλόγου. Το αρχείο δεν παρουσιάζεται ως κλειστό σχήμα, αντιθέτως προτείνεται μια ανοιχτή σε αλλαγές παρουσίαση που δίνει τη δυνατότητα οργάνωσης και αναδιοργάνωσης, αναπλαισίωσης, διεύρυνσης, μετασχηματισμού και αναστοχασμού.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις εφήμερες δράσεις και τα συμμετοχικά project. Διερευνώνται τα διαφορετικά ιστορικά, πολιτισμικά, οικονομικά και πολιτικά πλαίσια, μέσα στα οποία οι δράσεις πραγματοποιήθηκαν σε διάλογο με τον παρόντα χρόνο και την πολιτική και κοινωνική συνθήκη. Σε αυτή την κατεύθυνση, προβάλλονται τα έργα «Το Νέο είδος» της Γεωργίας Σαγρή και «Phony Utopia» της Μαίρης Ζυγούρη.
Tο video «To Νέο Eίδος» (2003) είναι αυτόνομο έργο και αποτελείται από αποσπάσματα της εξάωρης performance της Γεωργίας Σαγρή. Η performance είχε ως αφετηρία τη Βαρβάκειο αγορά και, μέσω της οδού Αθηνάς, κατέληγε στην πλατεία της Ομόνοιας. Η Σαγρή με το «Νέο Είδος» εστιάζει στους νέους τύπους βιοπολιτικής ρύθμισης της κοινωνίας. Το φιλελεύθερο υποκείμενο παρακολουθείται, υπόκειται σε σχέσεις κυριαρχίας, υποταγής και πειθάρχησης. Η καλλιτέχνις επιμένει στη δυνατότητα αντίστασης και μετατόπισης από το κυρίαρχο πρότυπο αλλά παράλληλα εκθέτει και τη διάχυση της εξουσίας και την αναπαραγωγή των δομών της ακόμα και στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας. Το έργο, άμεσα συνδεδεμένο με την περιοχή στην οποία πραγματοποιήθηκε και την ανθρωπο- γεωγραφία της, εμφανίζεται ως προμήνυμα της παρούσας οικονομικής πολιτικής και κοινωνικής συγκυρίας.
Η Μαίρη Ζυγούρη, στο έργο της «Phony Utopia» (2004) εισχωρεί στον κινηματογράφο ερωτικών ταινιών «Σταρ» της Ομόνοιας. Λειτουργεί στα όρια του παρασιτικού σε έναν χώρο με πρόσβαση μόνο σε άνδρες, προκαλώντας αποσταθεροποίηση των δεδομένων ορίων. Ο χώρος αυτός, ορισμένος ως πεδίο δράσης του «άλλου», χώρος που συχνάζουν μετανάστες, ομοφυλόφιλοι άνδρες, τρανς άτομα, προσεγγίζεται ως ένας υπαρκτός μη-τοπος στον οποίο έχουμε εναλλακτικές διατάξεις των κοινωνικών σχέσεων, χωρίς όμως να αναιρούνται οι σχέσεις εξουσίας. Το γυναικείο υποκείμενο διεκδικεί εκεί τη θέση του, σε αντιπαράθεση με τον φετιχισμό του θηλυκού. Η εικαστικός φαίνεται να ακροβατεί ανάμεσα στην επιθυμία και την αποστροφή, το φόβο και τη γοητεία με τα όρια αυτών να είναι πάντα δυσδιάκριτα.
Κατά τη διάρκεια των τριών μηνών που διήρκεσε το project συνεργάζεται με τους ανθρώπους που δουλεύουν στον κινηματογράφο, αναλαμβάνει καθήκοντα ταμία και αποκτά πρόσβαση στο αρχείο του σινεμά. H δράση ολοκληρώνεται με την ίδια να υποδύεται την καφκική ηρωίδα, Ζοζεφίνα, κατά τη διάρκεια μιας προβολής χωρίς θεατές. Οι σχέσεις παρουσίας-απουσίας και αθέατης εξουσίας του καλλιτέχνη γίνονται μέρος του έργου. Εξετάζεται η ανατρεπτική δυναμική των κοινωνικών και χωρικών συνθηκών που δεν εντάσσονται στο «κανονικό, ενώ ανιχνεύονται οι αποκλεισμοί, τα όρια, οι νόρμες και οι προϋποθέσεις πρόσβασης σε αυτούς τους τόπους των «άλλων».
Eπιμέλεια αρχειακού υλικού: Πάνος Γιαννικόπουλος
Ομάδα εργασίας – Έρευνα: Στέλλα Αγγελίδου, Χριστίνα Πετκοπούλου
Νοέμβριος 2015
Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης – iset Βαλαωρίτου 9α 106 71 Αθήνα
Τηλ. + 30 210 361 6165
