Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome-PCOS), γνωστό και ως σύνδρομο Stein Leventhal είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τις ωοθήκες των γυναικών. Χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη κυστών στις ωοθήκες, διαταραχές , η και απουσία του εμμηνορρυσιακού κύκλου και υψηλά επίπεδα ανδρογόνων στο σώμα. Οι γυναίκες με PCOS συχνά δυσκολεύονται να συλλάβουν.
Σύμφωνα με έγκυρα δεδομένα, το σύνδρομο επηρεάζει περίπου μια στις 10 γυναίκες στις ΗΠΑ, ενώ ανάμεσα τους μπορεί να είναι και κορίτσια ηλικίας μόλις 11 ετών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμάται ότι μια στις 5 γυναίκες έχει πολυκυστικές ωοθήκες, αλλά οι περισσότερες δεν έχουν συμπτώματα.
Οι ειδικοί ονομάζουν το PCOS «σιωπηλό δολοφόνο», γιατί είναι αρκετά δύσκολο να διαγνωσθεί, ενώ παράλληλα, τα σημεία και τα συμπτώματα του έχουν διαβαθμίσεις από γυναίκα σε γυναίκα.
Το PCOS επίσης σχετίζεται με μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ, αντίστασης στην ινσουλίνη, υπέρτασης, καρδιακής νόσου και υψηλής χοληστερόλης. Έχει λοιπόν μεγάλη σημασία η έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου, γιατί όσο πιο νωρίς αντιμετωπισθεί, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα για την ασθενή.
Στο PCOS οι ωοθήκες παράγουν πολύ υψηλά επίπεδα των ανδρικών ορμονών φύλου, αλλά δεν παράγουν αρκετή από την ορμόνη που ενεργοποιεί την ωοθυλακιορρηξία, με αποτέλεσμα τα ωοθυλάκια που γεμίζουν με υγρό κατά την προετοιμασία τους για την ωοθυλακιορρηξία να σχηματίζουν κύστες από τη στιγμή που αυτή δε λαμβάνει χώρα.
Ποια είναι τα σημεία και τα συμπτώματα του PCOS;
Το σύμπτωμα είναι κάτι που ασθενής αισθάνεται και μπορεί να περιγράψει όπως είναι ο πόνος , ενώ το σημείο είναι κάτι που μπορούν να αναγνωρίσουν οι άλλοι, όπως ένα εξόγκωμα, ή ένα εξάνθημα. Στην περίπτωση του PCOS τα σημεία και τα συμπτώματα αρχίζουν να εμφανίζονται κατά την εφηβεία , ή την πρώτη νεότητα. Κάποιες γυναίκες δεν παρουσιάζουν όλα τα συμπτώματα, ενώ παράλληλα ο βαθμός σοβαρότητας ποικίλει. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες διαμαρτύρονται μόνο για τη δυσκολία τους να συλλάβουν και για τις διαταραχές του έμμηνου κύκλου.
Τα πιο συχνά σημεία και συμπτώματα του PCOS είναι:
• Διαταραχές ή απουσία της εμμηνορρυσίας
• Δυσκολία στη σύλληψη εξαιτίας της απουσίας , ή της μη συστηματικής ωοθυλακιορρηξίας
• Αυξημένη τριχοφυΐα στην περιοχή των γλουτών, της πλάτης, του στήθους και του προσώπου
• Απώλεια μαλλιών
• Ακμή
• Πυελικός πόνος
• Εμφάνιση σκουρόχρωμων κηλίδων στην πλάτη, στο λαιμό και πιθανόν σε κάποιες άλλες περιοχές του σώματος εξαιτίας των υψηλών επιπέδων ινσουλίνης.
Το PCOS συνιστά συχνά αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας. Πολλές γυναίκες μάλιστα δε γνωρίζουν ότι έχουν το σύνδρομο μέχρι τη στιγμή που απευθύνονται στον ιατρό, εξαιτίας της αδυναμίας τους να συλλάβουν. Σε μια γόνιμη γυναίκα η ωοθυλακιορρηξία λαμβάνει χώρα μία φορά σε κάθε εμμηνορρυσιακό κύκλο, με αποτέλεσμα ένα ωάριο να απελευθερώνεται στη μήτρα. Στις γυναίκες με PCOS η ωοθυλακιορρηξία είτε δεν είναι συστηματική, είτε απουσιάζει τελείως.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι χαρακτηριστικές κύστες του συνδρόμου δεν προκαλούν αυτές καθ’ αυτές κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα, αλλά λειτουργούν ως ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά. Συνήθως, όταν μια γυναίκα είναι σε ωοθυλακιορρηξία αναπτύσσεται ένας αριθμός ωαρίων σε κάθε ωοθήκη και τελικά το ωάριο που κυριαρχεί απελευθερώνεται. Στο PCOS ουσιαστικά οι κύστες που σχηματίζονται είναι τα κυρίαρχα ωάρια που δεν έχουν απελευθερωθεί.
Η εικόνα των πολυκυστικών ωοθηκών όμως δεν αρκεί από μόνης της για να τεθεί η διάγνωση του PCOS. Πρέπει η γυναίκα να έχει επίσης διαταραγμένο κύκλο και κάποια σημεία ενδεικτικά των υψηλών επιπέδων των ανδρογόνων στον οργανισμό, όπως είναι για παράδειγμα η ακμή και η αυξημένη τριχοφυΐα. Υπάρχουν γυναίκες με PCOS που έχουν φυσιολογική εικόνα ωοθηκών, όπως επίσης και γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες χωρίς όμως να έχουν το σύνδρομο.
Μια ομάδα επιστημόνων μάλιστα, ισχυρίζεται ότι το όνομα του συνδρόμου προκαλεί σύγχυση, ακριβώς επειδή εστιάζεται στο κριτήριο των πολυκυστικών ωοθηκών και λειτουργεί ως εμπόδιο, τόσο στην ερευνητική διαδικασία, όσο και την αποτελεσματική
φροντίδα των ασθενών. Είναι σημαντικό λοιπόν, να δοθεί στο σύνδρομο ένα όνομα που να αντανακλά τις πολύπλοκες διαδράσεις που το χαρακτηρίζουν.
Ερευνητές από την Αυστραλία μάλιστα, βρήκαν πως οι νέες μητέρες με PCOS είναι πιο πιθανό να είναι υπέρβαρες και λιγότερο πιθανό να θηλάσουν.
Ποιες είναι οι αιτίες του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών;
Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι αναφορικά με τις αιτίες του PCOS. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι κεντρικό ρόλο παίζουν τα επίπεδα των ορμονών.
Οι γυναίκες με PCOS συχνά αναπτύσσουν αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα της ορμόνης στο αίμα που με τη σειρά της ωθεί τις ωοθήκες σε αυξημένη παραγωγή τεστοστερόνης. Αυτό υπονομεύει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και οδηγεί σε διαταραγμένη, ή ανύπαρκτη ωοθυλακιορρηξία. Η αντίσταση στην ινσουλίνη μπορεί επίσης να οδηγήσει στην πρόσληψη σωματικού βάρους, η οποία επιδεινώνει τα συμπτώματα του PCOS.
Η διαταραχή στην έκκριση κάποιων συγκεκριμένων ορμονών είναι πολύ συχνή στις γυναίκες με PCOS. Πιο συγκεκριμένα, έχουν υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης, ενώ η παραγωγή της ανδρικής ορμόνης από τις γυναίκες γίνεται σε πολύ μικρές ποσότητες υπό φυσιολογικές συνθήκες. Παράλληλα, μπορεί να έχουν υψηλά επίπεδα της ωχρινοποιητικής ορμόνης(LH). Η ορμόνη αυτή όταν εκκρίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα ενεργοποιεί την ωοθηλακιορρηξία, στην περίπτωση όμως που τα επίπεδα είναι πολύ υψηλά μπορεί να διαταράξει τη φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών.
Στις ορμονικές διαταραχές του PCOS περιλαμβάνονται και τα χαμηλά επίπεδα της SHBG, της σφαιρίνης που συνδέει τις ορμόνες του φύλου και βοηθάει στη μείωση των επιδράσεων της τεστοστερόνης. Κάποιες από τις γυναίκες με PCOS μπορεί να εμφανίσουν και υψηλά επίπεδα προλακτίνης. Αυτή είναι η ορμόνη που ενεργοποιεί την παραγωγή γάλακτος από το μαστικό αδένα κατά τη διάρκεια της κύησης.
Δεν είναι γνωστό τι πυροδοτεί αυτές τις ορμονικές διαταραχές. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα μπορεί να έχει τη ρίζα του στην ωοθήκη, άλλοι ενοχοποιούν το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει την παραγωγή των ορμονών , ή κάποιους άλλους αδένες του σώματος. Είναι επίσης πιθανόν οι ορμονικές αλλαγές να πυροδοτούνται από την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Επίσης, έχει βρεθεί ότι μια γυναίκα είναι πιο πιθανό να εμφανίσει αντίσταση στην ινσουλίνη εάν έχουν η μητέρα της, η θεία της, ή η αδερφή της. Μια ομάδα βρετανών επιστημόνων μάλιστα αποκάλυψε πως ένα γονίδιο που εμπλέκεται στην εκδήλωση παχυσαρκίας συνδέεται επίσης με την προδιάθεση για PCOS.
Μια άλλη μελέτη που διεξάχθηκε από έλληνες επιστήμονες βρήκε υψηλότερα επίπεδα Βισφενόλης Α (BPA) στις γυναίκες με PCOS, σε σύγκριση με γυναίκες ίδιας ηλικίας χωρίς το σύνδρομο. Επίσης βρήκε μια σημαντική θετική συσχέτιση ανάμεσα στη ΒPA και τις ανδρικές ορμόνες φύλου στις γυναίκες με PCOS, η οποία δείχνει πως η ΒPΑ παίζει πιθανόν κάποιο ρόλο στη δυσλειτουργία των ωοθηκών. Οι ερευνητές τονίζουν ότι η ΒΡΑ συνιστά συχνά συνθετικό συστατικό του οδοντιατρικού υλικού, των πλαστικών καταναλωτικών αγαθών και των συσκευασιών τροφίμων και ποτών. Τονίζουν μάλιστα, πως είναι σημαντικό οι γυναίκες να γνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους και να αποφεύγουν τη συχνή καθημερινή κατανάλωση φαγητών και ποτών από πλαστικές συσκευασίες.
Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2005, η εκτεταμένη έκθεση του εμβρύου σε ανδρογόνα μέσα στη μήτρα μπορεί να έχει μόνιμη επίδραση στη γονιδιακή έκφραση, οδηγώντας έτσι αργότερα στην εμφάνιση του PCOS και της αντίστασης στην ινσουλίνη.
Διάγνωση του PCOS
Εάν μια γυναίκα έχει τα τυπικά συμπτώματα του συνδρόμου πρέπει να επισκεφτεί το συντομότερο δυνατό τον ιατρό της. Ο ιατρός θα ζητήσει να μάθει το ιατρικό ιστορικό της γυναίκας, τα συμπτώματα της, τα χαρακτηριστικά των εμμηνορρυσιακών της κύκλων και τις αλλαγές στο σωματικό βάρος, ενώ ταυτόχρονα θα διεξάγει μια φυσική εξέταση που θα συμπεριλαμβάνει και τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης. Αφού με τη βοήθεια της πυελικής εξέτασης ελέγξει τα αναπαραγωγικά όργανα της γυναίκας, είναι πιθανό να συστήσει και περεταίρω διαγνωστικές εξετάσεις. Αυτές συνήθως περιλαμβάνουν ένα υπερηχογράφημα για τον εντοπισμό των κύστεων στις ωοθήκες, καθώς και εξέταση αίματος. Η εξέταση αίματος στοχεύει στον καθορισμό των επιπέδων των ορμονών και της χοληστερόλης, καθώς και στον έλεγχο για διαβήτη.
Σύμφωνα με τα βρετανικά κριτήρια για τη διάγνωση του συνδρόμου πρέπει να ισχύουν 2 από τα ακόλουθα 3 κριτήρια:
• Η ασθενής να παρουσιάζει διαταραχές στην τακτικότητα του κύκλου της
• Τα αιματολογικά τεστ να δείχνουν υψηλά επίπεδα ανδρογόνων. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα αρκεί η ύπαρξη σημείων που είναι ενδεικτικά των αυξημένων ανδρογόνων
• Υπερηχογραφική εικόνα πολυκυστικών ωοθηκών
Ποιες είναι οι θεραπευτικές εναλλακτικές για το PCOS;
Δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για το PCOS, υπάρχουν ωστόσο διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης οι οποίοι εξαρτώνται από τα συμπτώματα της γυναίκας και περιλαμβάνουν:
• Απώλεια βάρους. Εάν οι παχύσαρκες γυναίκες με PCOS χάσουν βάρος και υιοθετήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής μπορεί να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων υγείας μακροπρόθεσμα.Η μείωση του σωματικού βάρους οδηγεί στη μείωση των επιπέδων της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης. Η μείωση της τεστοστερόνης δημιουργεί ένα καλύτερο περιβάλλον για ωοθυλακιορρηξία , βελτιώνει τη γονιμότητα και περιορίζει την αυξημένη τριχοφυΐα και την ακμή
• Το αντισυλληπτικό χάπι μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες που δεν επιθυμούν να τεκνοποιήσουν , έτσι ώστε να έχουν τακτικό εμμηνορρυσιακό κύκλο. Η θεραπεία αυτή μειώνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου , ο οποίος είναι αυξημένος στις γυναίκες με αμηνόρροια. Μια επιστημονική δημοσίευση όμως, αναφέρει ότι οι γυναίκες με PCOS που λαμβάνουν αντισυλληπτικά, έχουν διπλάσια πιθανότητα να εμφανίζουν θρόμβους από τις γυναίκες χωρίς PCOS που λαμβάνουν την ίδια θεραπεία.
• Την αντί-ανδρογονική θεραπεία, η οποία μειώνει την επίδραση της τεστοστερόνης, όπως είναι η απώλεια μαλλιών και η αυξημένη τριχοφυΐα στην περιοχή του προσώπου.
• Την κλομιφένη, η οποία αντιμετωπίζει την ορμονική ανισορροπία και αυξάνει την πιθανότητα ωοθυλακιορρηξίας. Στην περίπτωση που δεν ανταποκριθεί η γυναίκα στην κλομιφένη ο ιατρός μπορεί να συστήσει την πρόσληψη γοναδοτροφινών. Οι γοναδοτροφίνες όμως μπορεί να υπερδιεγείρουν την ωοθήκη, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος πολύδυμης κύησης.
• Την μετφορμίνη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την θεραπεία του διαβήτη και μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ωοθυλακιορρηξίας και να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων εξαιτίας της αντίστασης στην ινσουλίνη. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στον έλεγχο των επιπέδων των ανδρογόνων. Χορηγείται και σε συνδυασμό με κλομιφένη.
• Την εφαρμογή μιας κρέμας εφλορνιθίνης στο δέρμα του προσώπου που μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη της ανεπιθύμητης τριχοφυΐας. Η θεραπεία αυτή όμως δεν είναι αποτριχωτική. Για ριζικά αποτελέσματα αποτρίχωσης υπάρχουν οι εναλλακτικές του laser και της ηλεκτρόλυσης.
• Τη διεξαγωγή λαπαροσκοπικής διάτρησης των ωοθηκών , η οποία περιλαμβάνει την καταστροφή με laser,ή θερμότητα του ιστού των ωοθηκών που παράγει τα ανδρογόνα. Με τον τρόπο αυτό διορθώνεται η ορμονική ανισορροπία και αποκαθίσταται η φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών. Οι ιατροί μπορεί να συστήσουν το χειρουργείο στην περίπτωση που η ασθενής δεν ανταποκριθεί στη θεραπεία με κλομιφένη.
Ποιες είναι οι επιπλοκές του PCOS;
Οι γυναίκες με PCOS έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποιο από τα παρακάτω, ιδιαίτερα εάν είναι παχύσαρκες, ή υπέρβαρες:
• Μη φυσιολογική μητρική αιμορραγία
• Υψηλή χοληστερόλη και δυσλιπιδαιμία
• Καρκίνο του ενδομητρίου
• Διαβήτη της κύησης
• Υψηλά επίπεδα της C αντιδρώσας πρωτεΐνης, ενός δείκτη για καρδιοαγγειακά νοσήματα
• Υπέρταση
• Μεταβολικό σύνδρομο
• Υπέρταση της κύησης
• Σοβαρή φλεγμονή του ήπατος
• Υπνική άπνοια, η οποία στις γυναίκες με PCOS σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προδιαβήτη
• Διαβήτης τύπου ΙΙ
Τέλος, σουηδοί ερευνητές βρήκαν πως οι γυναίκες με PCOS έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών κατά τη διάρκεια της κύησης , όπως είναι ο διαβήτης, η προεκλαμψία και ο πρόωρος τοκετός.
Πηγή: medicalnewstoday
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Θ.Παλλαντζάς, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, συνεργάτης του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
