Για πολλούς στη Δύση, η Ανατολική και η Νοτιοανατολική Ασία γίνονται γενικά αντιληπτές ως μια απέραντη περιοχή που είναι σχετικά ήρεμη και φιλοξενεί ασθενέστερα και μικρότερα έθνη, τα οποία έχουν κρατήσει το κεφάλι τους κάτω και έχουν παραμείνει υποταγμένα στους δυτικούς αποικιοκράτες για εκατοντάδες χρόνια.
Ακόμα και σήμερα, που ορισμένες ασιατικές χώρες έχουν σημειώσει καλές επιδόσεις στην οικονομική τους ανάπτυξη, οι άνθρωποι από την περιοχή αυτή εξακολουθούν γενικά να είναι πολύ ήσυχοι, ιδίως σε επίκαιρα φόρουμ και δημόσιες συζητήσεις, σε παγκόσμια συνέδρια και βιομηχανικές συγκεντρώσεις κάθε είδους, όπου οι περισσότεροι Ανατολικοασιάτες είναι σχετικά πιο συγκρατημένοι ή περιορισμένοι στις εκφράσεις τους, αλλά έχουν βρει ευκολότερη τη συσπείρωση μεταξύ τους και είναι πάντα επιφυλακτικοί στο να ενεργούν πάνω από τη “θέση τους”. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ασιάτες δεν έχουν πολλά να πούνε στις συναντήσεις ή ότι διστάζουν να εκφραστούν μπροστά σε αλλοδαπούς ή gwailos, όπως αποκαλούνται γενικά οι Δυτικοί στο Χονγκ Κονγκ και σε ορισμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το κύριο εμπόδιο είναι το γλωσσικό εμπόδιο, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν μεγαλώσει στο ινδοευρωπαϊκό γλωσσικό περιβάλλον, δεν μιλάνε αρκετά καλά αγγλικά και δεν σκέφτονται στις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Τα περισσότερα ασιατικά έθνη, ιδίως εκείνα της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας, ανέπτυξαν τους πολιτισμούς τους από τα χωράφια, καθώς οι πρόγονοί τους ήταν κυρίως αγρότες. Έχουν τις φιλοσοφίες τους, τους τρόπους συμπεριφοράς τους και έχουν αναπτύξει τις δικές τους κοινωνικές αξίες και στρατηγικές οικοδόμησης του έθνους, οι οποίες είναι ίσως ζωτικά διαφορετικές από εκείνες των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών. Στη δυτικοκεντρική εποχή που σχεδόν όλες οι κοινωνικές και πολιτικές σκέψεις και θεωρίες προέρχονται από τη Δύση, οι Ασιάτες έχουν δεσμευτεί να μάθουν, να κατανοήσουν, διατηρώντας παράλληλα τις παραδόσεις τους.
Πάρτε για παράδειγμα την Κίνα. Θεωρούν τους εαυτούς τους ένα έθνος που πιστεύει στην ειρηνική συνύπαρξη και σέβεται την ποικιλομορφία του κόσμου. Εκτιμούν τη βοήθεια και τη συνεργασία όλων των χωρών που τους βοήθησαν να φτάσουν εκεί που βρίσκονται σήμερα και όχι μόνο. Στην αρχαιότητα, είχαν τον Σουν Τζου, του οποίου η Τέχνη του Πολέμου είναι παγκοσμίως γνωστή, και τον Κομφούκιο, του οποίου οι διδασκαλίες εξακολουθούν να μεταδίδονται στα παιδιά τους στα σχολεία και στις οικογένειες σε όλη τη χώρα και σε πολλά μέρη του κόσμου. Στη σύγχρονη Κίνα, έχουν επίσης εξαιρετικούς πολιτικούς και στοχαστές που έχουν εξαιρετικές γνώσεις και ευφράδεια, αλλά πολλοί από εσάς μπορεί να μην έχετε καν ακούσει γι’ αυτούς, πόσο μάλλον να μην έχετε εκτιμήσει τη σοφία τους, κυρίως επειδή δεν μιλούσαν ή δεν μιλούν αγγλικά ή επειδή δεν καταλαβαίνετε τα κινέζικα, που είναι μια εξαιρετικά πολύχρωμη και όμορφη γλώσσα. Για παράδειγμα, στους πολιτικούς και διπλωματικούς τους λόγους, τείνουν να χρησιμοποιούν πολύ σύντομες προτάσεις ή φράσεις, μερικές φορές επικαλούμενοι ιδιωματισμούς ή με τη χρήση ευφημισμού για να αποφύγουν μια δυσάρεστη παρατήρηση. Οι Κινέζοι είναι όλοι συνηθισμένοι σε αυτό και θεωρούν δεδομένο ότι οι άλλοι μπορούν να εκτιμήσουν αυτές τις λεπτές αποχρώσεις. Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι μερικές φορές οι άνθρωποι μπορεί να μην ξέρουν καν για τι πράγμα μιλάνε. Σε αυτό το σημείο, θα τολμούσα να πω ότι δεν υπάρχει κάτι γνωστό ως “διπλωματία του πολεμιστή λύκου” καθαυτό, και αν υπήρχε, είναι πιθανό να έχει προκληθεί από ανακριβή μετάφραση. Ας κατηγορήσουμε λοιπόν τους διερμηνείς.
Φυσικά και έχουν τα προβλήματά τους και μερικές φορές ακόμη και διαφωνίες μεταξύ τους, αλλά αυτό δεν είναι φυσικό για εμάς τους ανθρώπους και γιατί οι Ασιάτες να είναι διαφορετικοί από αυτή την άποψη; Ακόμη και αν μερικές από τις συνοριακές διαφορές έχουν μείνει από κάποιους πρώην δυτικούς αποικιοκράτες στην περιοχή, ή όταν η Κίνα ήταν αδύναμη και φτωχή και ανίκανη να προστατεύσει και να υπερασπιστεί τα εδάφη της, ο ευκολότερος τρόπος είναι να τις αφήσουμε στους ίδιους τους Ασιάτες να λύσουν τα προβλήματα και τις διαφορές μόνοι τους. Οι σποραδικές διαμάχες για την κυριαρχία ορισμένων νησιών στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, που ενίοτε υπερθερμαίνονται, οδεύουν τώρα προς μια φιλική διευθέτηση με την εκπεφρασμένη κοινή προσπάθεια της Κίνας και των χωρών της ASEAN να υπογράψουν τον Κώδικα Συμπεριφοράς στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αλλά αν κάποιοι από εμάς επιλέξουν να προσκαλέσουν μέρη εκτός της περιοχής να εμπλακούν μέσω αμφίβολης αιτιολογίας διαμεσολάβησης, υπάρχουν πάντα άνθρωποι που θα ήθελαν να έρθουν για να “διαιρέσουν και να κυριαρχήσουν”, ή για να “διαιρέσουν και να κυβερνήσουν”. Και εδώ θα έλεγα ότι οι Ασιάτες είναι αυτοί που πρέπει να κατανοήσουν την αλήθεια στη δήλωση της Κίνας ότι επιδιώκει μια ειρηνική άνοδο, και για όσους ισχυρίζονται ότι δεν πιστεύουν στην Κίνα και δεν αναγνωρίζουν τις ασιατικές της παραδόσεις και αξίες, αυτοί είναι οι άνθρωποι που προσπαθούν να προσποιηθούν ότι είναι κάποιος που δεν είναι.
Όσον αφορά το θέμα της Ταϊβάν, η στρατηγική ασάφεια των ΗΠΑ απέναντι στην πολιτική της μίας Κίνας και η συνεχής πώληση όπλων και οπλισμού σε αυτό το νησί που αναμένεται να επανενωθεί με την ηπειρωτική Κίνα, και ιδίως οι επανειλημμένες προκλητικές επισκέψεις ανώτερων αξιωματούχων των ΗΠΑ και ορισμένων συμμάχων τους, σε αντίθεση με τη δέσμευσή τους να σεβαστούν την πολιτική της μίας Κίνας, οι ενέργειές τους αποσκοπούν στον εκνευρισμό της Κίνας και στη δημιουργία της ψευδούς εντύπωσης ότι η Κίνα είναι αυτή που παραβιάζει το status quo και κλιμακώνει την ένταση στο στενό της Ταϊβάν. Αλλά για άλλη μια φορά, αυτό το “χαρτί της Ταϊβάν”, που κάποτε θεωρούνταν από τις ΗΠΑ ως το φονικό όπλ ο τους για να περιορίσουν την Κίνα ή να δυσφημίσουν την Κίνα, δεν φαίνεται να λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά όσο κάποιοι ίσως περίμεναν ή φαντάζονταν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, και ιδίως οι χώρες της περιοχής, γνωρίζουν ακριβώς την ιστορία της Ταϊβάν και γιατί εξακολουθεί να είναι διαχωρισμένη από την ηπειρωτική Κίνα και γιατί το δικαίωμα και η αποφασιστικότητα της Κίνας να επιδιώξει την εθνική της επανένωση και να προστατεύσει την εδαφική της κυριαρχία δεν πρέπει να αμφισβητηθεί. Τούτου λεχθέντος, ενώ η υπομονή και η αυτοσυγκράτηση της Κίνας αξίζουν να σημειωθούν και να εκτιμηθούν, το ζήτημα της Ταϊβάν παραμένει εξαιρετικά ευαίσθητο και αποτελεί δυνητική απειλή στο πλαίσιο της περιφερειακής μας ασφάλειας, και όλοι γνωρίζουμε ποιος προσπαθεί να παρέμβει σε αυτές τις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας και να συνεχίσει να πιέζει το φάκελο.
Από οικονομική άποψη, η ευρύτερη ήπειρος της Ασίας, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον την Ανατολική και τη Νοτιοανατολική Ασία, την Κεντρική Ασία, την Ινδική Χερσόνησο και τη Μέση Ανατολή, δεν είναι μόνο πυκνοκατοικημένη, αλλά φιλοξενεί και μερικές από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες στον κόσμο, αποτελώντας σε μεγάλο βαθμό την κινητήρια δύναμη της επερχόμενης εποχής που είναι γνωστή ως “η εποχή της Ασίας”. Πολλές χώρες της περιοχής αυτής δεν φαίνεται να έχουν αρνητική γνώμη για τη Ρωσία, η οποία ήδη επωφελείται από τις φιλικές και στρατηγικές σχέσεις εταιρικής σχέσης της με την Κίνα, την Ινδία, την Ινδονησία, το Βιετνάμ και το Ιράν, για να αναφέρουμε μόνο μερικές. Ωστόσο, όντας η μεγαλύτερη χώρα του πλανήτη από πλευράς έκτασης σε ολόκληρη την ευρασιατική ήπειρο και με την πολιτική και οικονομική της βάση να επικεντρώνεται κυρίως στα δυτικά του Καυκάσου, το να κερδίσει την εμπιστοσύνη ενός ευρύτερου ακροατηρίου σε ολόκληρη την Ασία για την ειλικρίνεια της στρατηγικής της στροφής προς την Ανατολή θα μπορούσε να παραμείνει μια μακροπρόθεσμη πρόκληση για τη Ρωσία. Αυτό το Ασιατικό Συνέδριο της Λέσχης Συζητήσεων Βαλντάι, που είναι ήδη το 13ο κατά σειρά, είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικό και πρέπει να αποδοθεί ο δέον σεβασμός στον οικοδεσπότη της εκδήλωσής μας και στους Ρώσους συναδέλφους και φίλους μας για την προσπάθεια και την εξαιρετική δουλειά σας.
Πρόσφατο έγγραφο της Goldman Sachs υποδεικνύει ότι μέχρι το 2050 οι πέντε μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου μας θα είναι η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Ινδονησία και η Γερμανία. Χωρίς να εμβαθύνουμε στη λογική πίσω από αυτές τις κατατάξεις που χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν αυτό το συμπέρασμα ή την πρόβλεψη, μόνο και μόνο το γεγονός της διαφοράς και όχι της ομοιότητας αυτών των πέντε χωρών αποτελεί ήδη απόδειξη της ποικιλομορφίας του κόσμου μας στο μέλλον. Αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο η Γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε πρόσφατα ότι η διαφωνία με την Κίνα σε πολλά ζητήματα δεν σημαίνει ότι η αποσύνδεση θα πρέπει να είναι η επιλογή της Γερμανίας (και της ΕΕ, θα πρόσθετα). Εξίσου προφανές είναι το γεγονός ότι το αναπτυξιακό δυναμικό της Ινδονησίας αναγνωρίζεται ευρέως παγκοσμίως όχι λόγω της υποταγής της σε κάποια από τις δυνάμεις που είναι μεγαλύτερες και ισχυρότερες από αυτήν, αλλά λόγω του πραγματισμού και της ανεξαρτησίας της όσον αφορά τον χειρισμό των διεθνών σχέσεων. Το ίδιο ισχύει ίσως και για την Ινδία.
Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν συνειδητοποιήσει πώς οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν το νόμισμά τους, τη στρατιωτική τους δύναμη, το δίκτυο πληροφοριών τους, καθώς και τις πολιτιστικές τους εξαγωγές για να διατηρήσουν την υπεροχή και την ηγεμονία τους παγκοσμίως για δεκαετίες μέχρι σήμερα. Για την πρόσφατη αυξανόμενη παγκόσμια αφύπνιση, πρέπει να ευχαριστήσουμε τον Έντουαρντ Σνόουντεν και, για λόγους επιχειρηματολογίας, ίσως και τον Τζούλιαν Ασάνζ. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η εν εξελίξει διαδικασία απο-δολαριοποίησης ξεκίνησε σε μεγάλο βαθμό από την ανακοίνωση της Ρωσίας να πουλάει το πετρέλαιο και το φυσικό της αέριο σε ρούβλια, ως απάντηση στην κλίμακα των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τη Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Επιπλέον, όπως ακριβώς η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ξεκίνησε εκ των έσω, η πιθανή παρακμή των ΗΠΑ ως μοναδικής υπερδύναμης στον κόσμο δεν θα προκληθεί από την υποτιθέμενη πρόκληση για την παγκόσμια ασφάλεια από τη Ρωσία, ούτε θα προκληθεί από την απειλή της Κίνας για τη λεγόμενη “τάξη που βασίζεται σε κανόνες”. Είναι πάντα το συστηματικό λάθος και η δυσλειτουργία της ίδιας της χώρας που προκαλεί την τελική πτώση μιας μεγάλης δύναμης, κάτι που είμαι βέβαιος ότι πολλοί φίλοι μας στην Αμερική το καταλαβαίνουν καλά.
Η αναγνώριση της ποικιλομορφίας των πολιτισμών μας είναι το πρώτο βήμα προς την αμοιβαία κατανόηση. Εμείς οι Ασιάτες θα συνεχίσουμε να παραμένουμε ευγενικοί και συγκρατημένοι ως μέρος των διάσημων αρετών μας, ελπίζω πραγματικά ότι οι φίλοι και οι επιχειρηματικοί μας εταίροι από άλλα μέρη του κόσμου δεν θα το εκλάβουν αυτό ως ένδειξη αδυναμίας. Η ειρηνική άνοδος της Κίνας, χάρη στις έξυπνες αποφάσεις της ηγεσίας μας και το ταλέντο και τη σκληρή εργατικότητα του λαού μας, θα αποδείξει ότι το κέρδος μιας χώρας δεν χρειάζεται να επιτυγχάνεται με την καταστροφή ή την απώλεια της οικονομικής επιτυχίας των άλλων – δεν χρειάζεται να είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος- θα πρέπει να είναι ένα συμβιωτικό και αρμονικό μοντέλο που περιλαμβάνει την έννοια του Ντέιβιντ Ρικάρντο από το 1817 – τους νόμους του συγκριτικού πλεονεκτήματος, όπου κάθε χώρα εξάγει αυτό που κάνει καλύτερα και το αντίστροφο – είναι ένα win/win για όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως θρησκείας, χρώματος ή εθνικότητας.
Ο “διάλογος στρογγυλής τραπέζης 1+6” που έγινε μόλις την περασμένη εβδομάδα στην Κίνα μεταξύ του Κινέζου πρωθυπουργού και των επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ, του ΠΟΕ, του ΟΟΣΑ, της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, δεν είναι παρά ένα σαφές μήνυμα προς τον κόσμο ότι η Κίνα έχει καταστεί αναπόσπαστο και σημαντικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας και ότι η χώρα μας είναι προσηλωμένη στην πολιτική των ανοικτών θυρών, είναι έτοιμη να ενώσει τα χέρια με τον υπόλοιπο κόσμο για να επιτευχθεί μια παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη που όλοι χρειαζόμαστε τόσο πολύ.
Με αυτό το σκεπτικό, θα ήθελα να κλείσω αναφέροντας ένα απόσπασμα από τον γνωστό Γερμανοαμερικανό ανθρωπολόγο Franz Boas, ο οποίος, έχοντας μελετήσει την ανάπτυξη της ανθρωπότητας, έκανε τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
“Η ιστορία της ανθρωπότητας αποδεικνύει ότι η πρόοδος του πολιτισμού εξαρτάται από τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε μια κοινωνική ομάδα να μαθαίνει από τους άλλους. Όσο πιο ποικίλες είναι οι επαφές, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ευκαιρίες μάθησης. Οι φυλές με τον απλούστερο πολιτισμό είναι στο σύνολό τους εκείνες που ήταν απομονωμένες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και ως εκ τούτου δεν μπορούσαν να επωφεληθούν από τα επιτεύγματα των γειτόνων τους”.
