Οι θεμελιώδεις ιδέες του Καρλ Μαρξ εξακολουθούν να επηρεάζουν τις πολιτικές και κοινωνικές συζητήσεις παγκοσμίως, ακόμα και στον 21ο αιώνα. Το έργο του Μαρξ, ιδιαίτερα «Το Κεφάλαιο», παραμένει ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αναλυμένα βιβλία για την οικονομία και την κοινωνική αλλαγή.
Πώς θα έγραφε σήμερα ο Μαρξ «Το Κεφάλαιο» μια και θα ζούσε σε έναν κόσμο όπου η ψηφιακή τεχνολογία και ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός έχουν αλλάξει τη φύση της παραγωγής, της ιδιοκτησίας και των ταξικών σχέσεων;
Οι νέες ταξικές διακρίσεις
Στο έργο του οι ταξικές διακρίσεις ήταν θεμελιώδεις για την ανάλυσή του της καπιταλιστικής κοινωνίας. Σήμερα, ενώ η μορφή των ταξικών σχέσεων έχει αλλάξει, η βασική διάκριση μεταξύ εκείνων που ελέγχουν τα μέσα παραγωγής και εκείνων που πωλούν την εργασία τους για επιβίωση παραμένει. Στην ψηφιακή εποχή, οι ταξικές διακρίσεις εκφράζονται πλέον με πιο περίπλοκους τρόπους.
Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές αφορά τη φύση της ιδιοκτησίας. Στον σύγχρονο καπιταλισμό, οι καπιταλιστές δεν χρειάζεται πλέον να κατέχουν φυσικά μέσα παραγωγής, όπως εργοστάσια ή μηχανήματα, αλλά και αυτά με την παγκοσμιοποίηση στην πλειονότητά τους έχουν μεταφερθεί σε χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος και χαλαρή Εργατική Νομοθεσία. Πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο βασίζονται σε άυλα περιουσιακά στοιχεία: αλγόριθμοι, δεδομένα, λογισμικό, και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Για παράδειγμα, η Uber, η μεγαλύτερη εταιρεία ταξί στον κόσμο, δεν έχει ούτε ένα αυτοκίνητο στην κατοχή της, ενώ η Airbnb, η μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης καταλυμάτων, δεν κατέχει ούτε ένα κρεβάτι . Το ίδιο ισχύει και για ψηφιακές πύλες όπως το Facebook, το οποίο εκμεταλλεύεται τη διάθεση περιεχομένου που δημιουργούν οι χρήστες του χωρίς να χρειάζεται να επενδύσει σε φυσικές υποδομές. Επί πλέον λόγω της παγκοσμιοποίησης όλες οι επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες μπορούν και αλλάζουν τη φυσική τους έδρα ανά πάσα στιγμή σε όποια χώρα του πλανήτη κρίνουν ότι εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά τους, ιδιαίτερα σε αυτές με προνομιακά φορολογικά καθεστώτα, ενώ το ίδιο κάνουν οι επιχειρήσεις του τομέα του δευτερογενή τομέα και μεταφέρουν τον κλάδο της παραγωγής στις Τρίτες Χώρες.
Αν έγραφε σήμερα «Το Κεφάλαιο», θα ανέλυε πώς οι σύγχρονες ταξικές διακρίσεις δεν βασίζονται μόνο στην κατοχή γης ή εργοστασίων, αλλά στον έλεγχο της τεχνολογίας και των ψηφιακών δεδομένων. Οι καπιταλιστές σήμερα διατηρούν τον έλεγχο μέσω πνευματικών δικαιωμάτων, πατεντών και ευνοϊκών χρηματοοικονομικών εργαλείων, ενώ η εργατική τάξη παρέχει την εργασία της σε ψηφιακές πύλες και σε επιχειρήσεις με σωρευμένη τεχνογνωσία, όπου η παραγωγή πλούτου έχει γίνει ακόμη πιο αποστασιοποιημένη από την παραδοσιακή βιομηχανική ή αγροτική εργασία. Ο εργαζόμενος, είτε οδηγεί για την Uber, είτε παράγει περιεχόμενο για το YouTube, είτε παράγει κινητά η Apple, εξακολουθεί να μην κατέχει το προϊόν της εργασίας του και επομένως παραμένει εκμεταλλευόμενος.
Η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής στη ψηφιακή εποχή
Μία από τις θεμελιώδεις προτάσεις του για την ανατροπή του καπιταλισμού ήταν η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, δηλαδή η ιδιοκτησία των παραγωγικών δυνάμεων από το σύνολο της κοινωνίας και όχι από μια μικρή καπιταλιστική ελίτ. Όμως, σε έναν κόσμο όπου οι παραγωγικές δυνάμεις γίνονται όλο και περισσότερο άυλες και ψηφιακές, πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό;
Για να κατανοήσουμε το ζήτημα, πρέπει να δούμε πώς η ψηφιακή οικονομία διαφέρει από την παραδοσιακή βιομηχανική οικονομία. Στην παραδοσιακή οικονομία, οι καπιταλιστές κατείχαν τα εργοστάσια και τον εξοπλισμό που ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τον τόπο εγκατάστασης. Στη σύγχρονη ψηφιακή οικονομία, η αξία προέρχεται από την πληροφορία, το λογισμικό, την τεχνογνωσία και τα δεδομένα. Μια τεχνολογική εταιρεία μπορεί να διατηρεί τον έλεγχο ολόκληρου του πλούτου της με έναν απλό σκληρό δίσκο που περιέχει τα δεδομένα , τους αλγόριθμούς της ή με τα πνευματικά δικαιώματα ενός λογισμικού.
Ο Μαρξ θα εντόπιζε αυτή την αλλαγή και με την ανάλυση και τη σύνθεση, θα τόνιζε ότι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής στη ψηφιακή εποχή απαιτεί όχι μόνο την απαλλοτρίωση των φυσικών πόρων αλλά και τον ελεύθερο έλεγχο και διανομή της γνώσης και των δεδομένων. Αντί για την ιδιωτική κατοχή πατεντών, αλγορίθμων και δεδομένων, θα υποστήριζε ότι αυτές οι τεχνολογίες θα πρέπει να ανήκουν στην κοινωνία, να είναι ανοιχτές και ελεύθερες για χρήση από όλους. Ο «ψηφιακός σοσιαλισμός» θα απαιτούσε την απελευθέρωση των πατεντών και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και τη δημιουργία δημόσιων ψηφιακών υποδομών, όπου οι πληροφορίες και τα δεδομένα θα ανήκουν στους βασικούς συντελεστές που τα παρήγαγαν, δηλαδή στους εργαζόμενους.
Βέβαια αυτό είναι ιδανικό έως ουτοπία , αλλά μάλλον ανεφάρμοστο.
Η εργασία και η αυτοδιαχείριση στη σύγχρονη εποχή
Στον καπιταλισμό, η εργασία είναι μια μορφή εκμετάλλευσης, καθώς ο εργαζόμενος παράγει αξία που καταλήγει στα χέρια των καπιταλιστών. Στη σύγχρονη εποχή, οι μορφές εκμετάλλευσης έχουν γίνει πιο πολυδιάστατες. Οι ψηφιακές πύλες όπως η Uber, το Airbnb, η Amazon, η Meta, εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους με νέους τρόπους, δημιουργώντας ένα «ψηφιακό προλεταριάτο», που δουλεύει χωρίς συμβάσεις, χωρίς δικαιώματα, και χωρίς σταθερό εισόδημα και ουδείς γνωρίζει ποιος εργάζεται δίπλα του.
Σύμφωνα με την ανάλυση του η αυτοδιαχείριση της εργασίας, όπου οι εργαζόμενοι θα ελέγχουν άμεσα το προϊόν της εργασίας τους, παραμένει μια κρίσιμη αναγκαιότητα για την απελευθέρωση από την εκμετάλλευση. Όμως, η έννοια της αυτοδιαχείρισης θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω στη σύγχρονη οικονομία. Στον ψηφιακό κόσμο, η αυτοδιαχείριση θα σήμαινε την άμεση συμμετοχή των εργαζομένων στη διακυβέρνηση των ψηφιακών πυλών και πατεντών, αλλά και τη δυνατότητα να έχουν οι ίδιοι τον έλεγχο της τεχνολογίας που χρησιμοποιούν.
Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί π.χ. μέσα από μορφές συνεταιριστικής ιδιοκτησίας σε ψηφιακές πύλες, όπου οι εργαζόμενοι θα μοιράζονται μέρος των κερδών , ενώ τα εναπομένοντα κέρδη θα επανεπενδύονται και θα αποφασίζουν συλλογικά για τις στρατηγικές και τις κατευθύνσεις της επιχείρησης. Η συμμετοχή στην συνεταιριστική ιδιοκτησία θα παύει να υφίσταται μετά το πέρας του εργασιακού βίου καθενός και δεν θα μεταβιβάζεται ως δικαίωμα συμμετοχής προς αποφυγή δημιουργίας «νέου τύπου» καπιταλιστών.
Στη σύγχρονη εργασία, αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διανομή ψηφιακών εργαλείων, όπου οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε ανοιχτού κώδικα λογισμικό και δεδομένα για να ελέγχουν τις ίδιες τις ψηφιακές πύλες στις οποίες εργάζονται, αλλά και σε άλλους κλάδους τόσο στον τομέα των υπηρεσιών, όσο και στον δευτερογενή τομέα.
Ποιος όμως θα κατέχει τους κωδικούς και θα γράφει και θα διορθώνει τον αλγόριθμο;
Η αντίθεση στον ιμπεριαλισμό και η κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας
Η έννοια του ιμπεριαλισμού στον Μαρξ έχει να κάνει με την εξαγωγή της εκμετάλλευσης από το εσωτερικό του κράτους προς τον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα, αυτή η τάση έχει εξελιχθεί με την παγκοσμιοποίηση, όπου οι πολυεθνικές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται εργατικό δυναμικό από όλο τον κόσμο, εκμεταλλευόμενες φτηνές πρώτες ύλες και ευέλικτα σε χαλαρές εργασιακές σχέσεις καθεστώτα.
Η κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, όπως πρότεινε θα έπρεπε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Σε μια εποχή που ο καπιταλισμός διαχειρίζεται «άυλα» αγαθά, όπως πληροφορίες και δεδομένα, η ιδιοκτησία δεν αφορά πλέον μόνο τη γη και τα εργοστάσια, αλλά την κυριότητα άυλων και ψηφιακών μέσων παραγωγής, όπως τα δεδομένα, οι πατέντες, οι ψηφιακές πύλες και οι τεχνολογίες. Αν ο Μαρξ έγραφε σήμερα «Το Κεφάλαιο», θα εστίαζε στην κριτική αυτής της νέας μορφής ιδιοκτησίας και στην ανάγκη για την κατάργηση της κυριαρχίας που διατηρούν οι πολυεθνικές μέσω του ελέγχου της πληροφορίας και της τεχνολογίας.
Η κατάργηση της μεγάλης ατομικής ιδιοκτησίας στη σύγχρονη εποχή θα μπορούσε π.χ. να σημαίνει την απαλλοτρίωση των μεγάλων ψηφιακών πυλών και τη μετατροπή τους σε δημόσια αγαθά, ανοιχτά και διαθέσιμα σε όλους. Αυτό θα απαιτούσε παγκόσμιες νομοθετικές αλλαγές που θα καθιστούσαν τις τεχνολογικές υποδομές συλλογική ιδιοκτησία της κοινωνίας, και όχι των μετόχων ή των ιδιοκτητών των πολυεθνικών εταιρειών. Ο στόχος θα ήταν η κατάργηση της μεγάλης ατομικής ιδιοκτησίας στη σφαίρα της ψηφιακής τεχνολογίας και η διανομή των κερδών που παράγονται από την τεχνολογία προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Η αντικατάσταση του κέρδους με τις κοινωνικές ανάγκες
Ο καπιταλισμός στηρίζεται στην παραγωγή κέρδους ως το απόλυτο κίνητρο για κάθε οικονομική δραστηριότητα. Αντίθετα, η μαρξιστική θεωρία προτάσσει την αντικατάσταση του κέρδους με τις κοινωνικές ανάγκες ως τον βασικό σκοπό της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό θα σήμαινε την ανακατανομή των πόρων και των τεχνολογιών με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τα συμφέροντα της αγοράς.
Στη σημερινή οικονομία, όπου η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την παραγωγικότητα σε πρωτοφανή επίπεδα, η απαίτηση για αντικατάσταση του κέρδους με τις κοινωνικές ανάγκες έχει αποκτήσει νέα σημασία. Θα υποστήριζε ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει πλέον τα μέσα να παράγει αρκετό πλούτο για να καλύψει τις βασικές ανάγκες όλων, όμως οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και οι καπιταλιστικές δομές εμποδίζουν την ισότιμη κατανομή του πλούτου.
Θα τόνιζε την ανάγκη για ένα σύστημα που θα χρησιμοποιούσε την τεχνολογία προς όφελος όλων, και όχι μόνο των ελίτ. Αυτό θα σήμαινε τη μετατροπή των ψηφιακών υποδομών, όπως το λογισμικό και τα δεδομένα, σε κοινόχρηστα αγαθά, καθώς και την ανάπτυξη νέων μορφών συλλογικής διακυβέρνησης για την κατανομή των πόρων με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας.
Η παγκόσμια επανάσταση
Μία από τις βασικές αρχές της μαρξιστικής θεωρίας είναι ότι η αλλαγή πρέπει να είναι παγκόσμια. Ο καπιταλισμός, όπως έγραψε είναι ένα παγκόσμιο σύστημα, και η ανατροπή του δεν μπορεί να γίνει σε μεμονωμένες χώρες. Η παγκόσμια επανάσταση παραμένει κεντρική στη μαρξιστική ανάλυση, καθώς η παγκόσμια αλληλεξάρτηση των οικονομιών και οι ιμπεριαλιστικές σχέσεις μεταξύ των κρατών κάνουν αδύνατη την αλλαγή σε τοπικό επίπεδο χωρίς παγκόσμια υποστήριξη.
Στη σημερινή εποχή, όπου οι τεχνολογίες της επικοινωνίας έχουν ενοποιήσει τις παγκόσμιες κοινωνίες, ο Μαρξ πιθανότατα θα έβλεπε τη δυνατότητα για μια παγκόσμια επανάσταση μέσα από τα ψηφιακά δίκτυα. Οι ψηφιακές πύλες κοινωνικής δικτύωσης και τα ψηφιακά μέσα θα μπορούσαν να αποτελέσουν εργαλεία για τη διάδοση των ιδεών της επανάστασης και την κινητοποίηση των μαζών σε παγκόσμιο επίπεδο. Όμως, παράλληλα, θα προειδοποιούσε ότι ο έλεγχος αυτών των μέσων από τις πολυεθνικές εταιρείες και τις καπιταλιστικές ελίτ αποτελεί ένα νέο εμπόδιο για την ελευθερία της έκφρασης και της πολιτικής δράσης.
Η σύγχρονη επανάσταση, σύμφωνα με τον Μαρξ, θα έπρεπε να επικεντρωθεί στην ψηφιακή ελευθερία και στην κατάργηση του ελέγχου των ψηφιακών υποδομών από το κεφάλαιο. Η συλλογική δράση μέσω ψηφιακών δικτύων θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια νέα μορφή διεθνισμού, όπου οι εργαζόμενοι θα συνεργάζονται πέρα από τα σύνορα για να επιτύχουν μια δίκαιη κατανομή των πόρων και της τεχνολογίας.
Η δικτατορία του προλεταριάτου και η κατάργηση του κράτους
Ο Μαρξ θεωρούσε τη δικτατορία του προλεταριάτου ως ένα απαραίτητο στάδιο προς την κατάργηση του κράτους. Αυτή η φάση περιλάμβανε την ανάληψη της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη, η οποία θα καταργούσε τις ταξικές διακρίσεις και θα οδηγούσε σε μια αταξική κοινωνία. Σήμερα, η έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου παραμένει αμφιλεγόμενη δεδομένης και της διολίσθησης σε αντιδημοκρατικά και αυταρχικά καθεστώτα όπου πήγε να εφαρμοστεί, αλλά η βασική αρχή της διατήρησης της εξουσίας από την εργατική τάξη για να επιτευχθεί η κοινωνική δικαιοσύνη παραμένει κεντρική στη μαρξιστική θεωρία.
Στην ψηφιακή εποχή, η δικτατορία του προλεταριάτου θα έπρεπε να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα των ψηφιακών μέσων παραγωγής. Η κατάργηση του κράτους, όπως την φαντάστηκε ο Μαρξ, θα σήμαινε την κατάργηση της καπιταλιστικής δομής εξουσίας, αλλά και την αντικατάστασή της με νέες μορφές άμεσης δημοκρατίας και συλλογικής αυτοδιαχείρισης, με την ταυτόχρονη όμως πρόβλεψη για θεσμικά αντίβαρα και κανόνες που θα διασφαλίζουν τη δημοκρατία . Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων για την αποκέντρωση της εξουσίας και την εφαρμογή συστημάτων ψηφιακής δημοκρατίας, όπου οι αποφάσεις για την παραγωγή και τη διανομή των πόρων θα λαμβάνονται άμεσα από τους πολίτες, χωρίς τη μεσολάβηση μιας κεντρικής εξουσίας.
Παρά τις προκλήσεις, η ιδέα μιας ψηφιακά ενισχυμένης παγκόσμιας επανάστασης παραμένει επίκαιρη. Θα αναγνώριζε ότι οι δυνατότητες για μια δίκαιη και ισότιμη κοινωνία υπάρχουν περισσότερο από ποτέ, όμως η καπιταλιστική δομή εμποδίζει τη συλλογική τους αξιοποίηση. Η σύγχρονη αριστερά καλείται να αναπροσαρμόσει τις μαρξιστικές αρχές στις ανάγκες της ψηφιακής εποχής, ώστε να καταργήσει τις ταξικές διακρίσεις, να κοινωνικοποιήσει τα μέσα παραγωγής και να δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής δικαιοσύνη
Αν ο Μαρξ έγραφε σήμερα «Το Κεφάλαιο», πιθανότατα θα προσαρμοζόταν στην ψηφιακή εποχή και τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, με αναλύσεις που θα έθεταν τις βάσεις για μια πιο σύγχρονη κριτική της εκμετάλλευσης και των ταξικών σχέσεων. Σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία, τα δεδομένα και οι ψηφιακές πύλες είναι τα κύρια μέσα παραγωγής, η κριτική του θα επικεντρωνόταν στις νέες μορφές ιδιοκτησίας, εκμετάλλευσης και ανισοτήτων, όπως:
Ψηφιακή οικονομία και ιδιοκτησία
Ο Μαρξ θα σημείωνε τη μετατόπιση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας από τα φυσικά μέσα παραγωγής (όπως εργοστάσια) σε άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως αλγόριθμους, λογισμικό και δεδομένα. Η ψηφιακή οικονομία επιτρέπει την εκμετάλλευση της εργασίας σε τεράστια κλίμακα, ενώ οι καπιταλιστές ελέγχουν τις ψηφιακές πύλες χωρίς να κατέχουν πραγματικά αγαθά. Έτσι, η σχέση κεφαλαίου και εργασίας αλλάζει, αλλά η εκμετάλλευση παραμένει, με νέες μορφές αποξένωσης της εργασίας.
Φορολογία στον 21ου αιώνα
Ο Μαρξ θα υποστήριζε ότι η φορολογία πρέπει να λειτουργεί ως εργαλείο αναδιανομής του πλούτου και άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων σε μεγαλύτερη κλίμακα από ότι ισχύει σήμερα, ειδικά σε έναν κόσμο όπου οι παγκοσμιοποιημένες επιχειρήσεις μπορούν να μεταφέρουν εύκολα τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους. Σήμερα, οι μεγάλες πολυεθνικές χρησιμοποιούν ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα για να μειώσουν την φορολογική τους επιβάρυνση, ενώ οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Ο Μαρξ του 21ου αιώνα θα πρότεινε έναν ισχυρό μηχανισμό διεθνούς φορολογικής συνεργασίας για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής και τη φορολόγηση των υπερκερδών των πολυεθνικών, με απώτερο σκοπό την καθιέρωση μίας παγκόσμιας ενιαίας φορολογικής κλίμακας και ως εκ τούτου θα εξέλιπαν οι λόγοι ύπαρξης των φορολογικών παράδεισων και ανεξέλεγκτης μετακίνησης των κεφαλαίων. Η φορολόγηση των κερδών από άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως δεδομένα και αλγόριθμοι, θα ήταν κεντρικό σημείο της πολιτικής του. Επίσης, θα πρότεινε ένα προοδευτικό φορολογικό σύστημα, όπου οι υψηλά κερδοφόρες επιχειρήσεις θα καλούνταν να συνεισφέρουν σημαντικά στον κρατικό προϋπολογισμό με στόχο τη χρηματοδότηση κοινωνικών υπηρεσιών, όπως η υγεία, η παιδεία και η στέγαση.
Νέες ταξικές διακρίσεις
Στη σύγχρονη οικονομία, η τάξη που ελέγχει την τεχνολογία και τα δεδομένα αποκτά νέες μορφές ισχύος. Ο ψηφιακός καπιταλισμός δημιουργεί ένα νέο προλεταριάτο, το οποίο εξαρτάται από την επισφαλή και κακοπληρωμένη εργασία στις ψηφιακές πύλες (όπως Uber, Airbnb, Amazon), συχνά χωρίς δικαιώματα ή προστασία. Ο Μαρξ πιθανότατα θα εστίαζε στις μορφές κατακερματισμένης και ασυντόνιστης εργασίας, που ενισχύουν την αποξένωση και τη δυσκολία οργάνωσης των εργαζομένων.
Κοινωνικοποίηση των ψηφιακών υποδομών
Η πρότασή του για κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής θα περιλάμβανε την απαλλοτρίωση των τεχνολογικών μέσων, όπως λογισμικά, δεδομένα και ψηφιακές ψηφιακές πύλες. Ο Μαρξ θα υποστήριζε την ελεύθερη πρόσβαση και χρήση της τεχνολογίας και των πληροφοριών από όλους, προτείνοντας τη δημιουργία ανοιχτών υποδομών, ώστε να εξασφαλίζεται η ισότιμη κατανομή της γνώσης και του ψηφιακού πλούτου.
Διαδικτυακή εργασία και αυτοδιαχείριση
Στον ψηφιακό καπιταλισμό, ο Μαρξ θα πρότεινε συνεταιριστικές μορφές διαχείρισης των ψηφιακών πυλών . Οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να έχουν άμεσο έλεγχο και συμμετοχή στη διαχείριση των ψηφιακών πυλών στις οποίες εργάζονται, μέσα από ανοιχτό λογισμικό και συλλογικές αποφάσεις για τη διανομή των κερδών.
Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα
Η εκπαίδευση στον 21ο αιώνα θα πρέπει, σύμφωνα με τον Μαρξ, να προσαρμοστεί στις ανάγκες της ψηφιακής εποχής και των νέων μορφών εργασίας. Η έμφαση δεν θα δινόταν μόνο στην επαγγελματική κατάρτιση, αλλά στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της συλλογικότητας και της τεχνολογικής αυτονομίας. Η ψηφιακή οικονομία απαιτεί νέες δεξιότητες, αλλά ο Μαρξ θα θεωρούσε εξίσου σημαντικό να εκπαιδεύονται οι πολίτες στον τρόπο που οι ψηφιακές πύλες εκμεταλλεύονται την εργασία και τα δεδομένα τους.
Θα πρότεινε, λοιπόν, ένα σύστημα εκπαίδευσης που θα ενσωματώνει την κριτική ανάλυση της τεχνολογίας, την προώθηση της δημιουργίας ψηφιακών εργαλείων ανοιχτού κώδικα και την ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών για την κοινωνική ευημερία. Αυτό θα βοηθούσε τους μαθητές και φοιτητές να γίνουν ενεργοί συντελεστές της τεχνολογίας και όχι απλοί καταναλωτές των προϊόντων των πολυεθνικών.
Δευτερογενής Τομέας: Βιομηχανίες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις
Στον δευτερογενή τομέα, ο Μαρξ θα διαχώριζε τις μεγάλες βιομηχανίες που εύκολα μετακινούνται σε χώρες με χαμηλό κόστος παραγωγής, όπως η Κίνα ,Βιετναμ , Πακιστάν κλπ, από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που παραμένουν στον τόπο παραγωγής τους. Οι μεγάλες βιομηχανίες, λόγω της παγκοσμιοποίησης, μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους εκεί όπου η εργασία είναι φθηνή και τα εργασιακά δικαιώματα ελάχιστα. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων και μείωση της απασχόλησης στις χώρες προέλευσης.
Ο Μαρξ θα πρότεινε την κοινωνικοποίηση αυτών των μεγάλων επιχειρήσεων, καθιστώντας τις δημόσια αγαθά που θα διοικούνται από τους ίδιους τους εργαζόμενους, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η παραγωγή θα παραμείνει σε χώρες με φιλεργατικά εργασιακά καθεστώτα και δικαιώματα. Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπως αυτές που παράγουν προϊόντα σε μικρή κλίμακα κυρίως για εγχώρια κατανάλωση (π.χ. ρουχισμός, είδη διατροφής, ατομική υγιεινή κλπ.), ο Μαρξ θα εστίαζε στην ενίσχυση των συνεταιριστικών δομών και στην παροχή κρατικής στήριξης, ώστε να μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες πολυεθνικές που κυριαρχούν στην αγορά.
Η ψηφιακή παγκοσμιοποίηση και ο νέος ιμπεριαλισμός
Ο Μαρξ θα σημείωνε τη νέα μορφή ιμπεριαλισμού που βασίζεται στον έλεγχο της παγκόσμιας ψηφιακής υποδομής από μια μικρή καπιταλιστική ελίτ. Η παγκόσμια ισχύς αυτών των πολυεθνικών, που ελέγχουν πληροφορίες και τεχνολογίες, θα τονιζόταν ως νέα μορφή καταπίεσης, αλλά και ως κεντρικό σημείο για την επαναστατική πάλη.
Διεθνισμός και ψηφιακή επανάσταση
Η ανάγκη για παγκόσμια συνεργασία των εργαζομένων μέσω ψηφιακών δικτύων θα αναδεικνυόταν, με στόχο την ανατροπή του καπιταλισμού μέσω μιας διεθνούς κινητοποίησης. Ο Μαρξ θα έβλεπε την τεχνολογία ως μέσο για την παγκόσμια συνένωση των καταπιεσμένων τάξεων, αλλά και θα προειδοποιούσε για την ανάγκη απελευθέρωσης των ψηφιακών υποδομών από τον έλεγχο του κεφαλαίου.
Συνολικά, ο Μαρξ του 21ου αιώνα θα έγραφε «Το Κεφάλαιο» με βάση τις νέες μορφές καπιταλιστικής εξουσίας, επισημαίνοντας ότι ο έλεγχος της πληροφορίας και της τεχνολογίας είναι ο νέος πυρήνας της ταξικής πάλης, ενώ θα πρότεινε νέες μορφές οργάνωσης και αντίστασης που να ταιριάζουν στη ψηφιακή εποχή.
Τι θα σήμαιναν όλα αυτά για ένα αριστερό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ;
Αν ένα αριστερό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ ήθελε να εφαρμόσει τις μαρξιστικές αρχές στη σημερινή Ελλάδα, θα αντιμετώπιζε σημαντικές προκλήσεις, κυρίως λόγω της διεθνούς θέσης της χώρας στην καπιταλιστική παγκόσμια τάξη και των περιορισμών που επιβάλλονται από τους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ, αλλά και από τις γεωπολιτικές εξαρτήσεις της.
Η εφαρμογή της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής θα απαιτούσε την απαλλοτρίωση μεγάλων επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των στρατηγικών κλάδων και την αναδιανομή των ψηφιακών πόρων. Όμως, σε μια οικονομία που εξαρτάται από το διεθνές κεφάλαιο και την τεχνολογία, αυτό θα σήμαινε σύγκρουση με τα διεθνή καπιταλιστικά κέντρα εξουσίας. Θα έπρεπε να αναπτύξει στρατηγικές που να ενσωματώνουν τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες σε ένα πιο διεθνές επαναστατικό πλαίσιο.
Πιθανότατα θα επικεντρωνόταν στην προώθηση πολιτικών που αφορούν την κοινωνικοποίηση της ψηφιακής οικονομίας, τη δημιουργία συνεταιριστικών πλατφορμών και την ενίσχυση της άμεσης δημοκρατίας μέσω ψηφιακών μέσων. Η προσπάθεια για αναδιανομή του πλούτου και των ψηφιακών πόρων, ωστόσο, θα απαιτούσε διεθνή συνεργασία και κινητοποίηση, καθώς η Ελλάδα, μόνη της, θα δυσκολευόταν να επιβιώσει απέναντι στις διεθνείς καπιταλιστικές δυνάμεις και τις πιέσεις της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Ένα αριστερό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να βρει τρόπους να προωθήσει τη μετάβαση σε ένα σοσιαλιστικό σύστημα μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες και την οικοδόμηση ισχυρών κοινωνικών κινημάτων. Αυτό θα περιλάμβανε την ενίσχυση των συνεταιριστικών μοντέλων παραγωγής, όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν άμεσο έλεγχο της εργασίας τους, καθώς και την προώθηση της αποκέντρωσης της εξουσίας, τόσο στο επίπεδο της παραγωγής όσο και της πολιτικής διακυβέρνησης. Η σύγκρουση με τις διεθνείς κεφαλαιαγορές και τους υπερεθνικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα ήταν αναπόφευκτη, αλλά θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μέσα από ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο αριστερό μέτωπο που θα προωθούσε παρόμοιες αλλαγές.
Η εφαρμογή ενός σύγχρονου μαρξιστικού προγράμματος στην Ελλάδα
Η εφαρμογή ενός μαρξιστικού προγράμματος σήμερα, με την καθοδήγηση του θα έπρεπε να επικεντρωθεί σε αρκετές βασικές στρατηγικές:
1. Κοινωνικοποίηση των ψηφιακών υποδομών: Η προώθηση κοινωνικοποίησης της εγχώριας τεχνολογίας και των εγχώριων ψηφιακών μέσων παραγωγής, καθώς δεν γίνεται να κοινωνικοποιήσεις ψηφιακές πλατφόρμες από πολυεθνικές εταιρείες που νομικά υπόκεινται στη νομοθεσία των χωρών που εδρεύουν. Αυτό θα περιλάμβανε την ανάπτυξη ανοιχτών τεχνολογικών πλατφορμών και την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε κρίσιμες ψηφιακές υποδομές, όπως τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών, τα δεδομένα και το λογισμικό που χρησιμοποιούνται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Η ενίσχυση της χρήσης ανοιχτού λογισμικού και ελεύθερων δεδομένων θα ήταν επίσης μια βασική πολιτική για την προώθηση της τεχνολογικής ανεξαρτησίας και της συλλογικής διαχείρισης.
2. Ανάπτυξη συνεταιριστικών μορφών παραγωγής: Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προωθήσει τη δημιουργία νέων συνεταιριστικών ψηφιακών πυλών , όπου οι εργαζόμενοι θα τις ελέγχουν και θα συμμετέχουν άμεσα στη λήψη αποφάσεων. Οι ψηφιακές πύλες όπως η Uber, η Airbnb και το Amazon, που ελέγχονται από πολυεθνικές εταιρείες, θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από συνεταιριστικές επιχειρήσεις με κατάλληλα κίνητρα και πρόσβαση σε χρηματοδότηση μέσω μίας κρατικής τράπεζας , όπου οι εργαζόμενοι και οι χρήστες θα κατέχουν και θα διαχειρίζονται τις ψηφιακές πύλες, αλλά και άλλους κλάδους παροχής υπηρεσιών και όχι μόνο.
Ένας τρόπος για να γίνει αυτό θα ήταν να δημιουργηθούν πολιτικές υποδομές και προγράμματα χρηματοδότησης που θα υποστηρίζουν τη σύσταση τέτοιων συνεταιριστικών εταιρειών. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προωθήσει νόμους που ευνοούν τις συνεταιριστικές δομές και τη συνεταιριστική ιδιοκτησία, κάτι που θα βοηθούσε στην αλλαγή της δομής του καπιταλιστικού μοντέλου και θα οδηγούσε στην ανάπτυξη μιας εναλλακτικής, πιο δίκαιης και κοινωνικά προσανατολισμένης οικονομίας.
3. Διαμόρφωση νέων μορφών άμεσης δημοκρατίας: Η μετάβαση σε μια σοσιαλιστική κοινωνία θα απαιτούσε την ανάπτυξη νέων μορφών άμεσης δημοκρατίας, όπου οι πολίτες θα συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων μέσω ψηφιακών εργαλείων. Θα μπορούσε να προωθήσει την ενίσχυση των θεσμών τοπικής αυτοδιοίκησης και της συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις για τα δημόσια αγαθά και τις υποδομές. Αυτό θα περιλάμβανε τη χρήση ψηφιακών εργαλείων για τη λήψη αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο, επιτρέποντας στους πολίτες να συμμετέχουν άμεσα στη διακυβέρνηση της χώρας. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να έχουν ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή, ενώ θα μείωναν τη διαφθορά και τον συγκεντρωτισμό της εξουσίας. Η αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας και η εμπλοκή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων είναι αναγκαίες για τη δημιουργία μιας δίκαιης και δημοκρατικής κοινωνίας.
4. Απαλλοτρίωση των μεγάλων επιχειρήσεων και αναδιανομή των πόρων: Η αναδιανομή του πλούτου και των ψηφιακών πόρων θα ήταν ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία ενός μαρξιστικού προγράμματος. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον έλεγχο από το κράτος κρίσιμων στρατηγικών κλάδων της οικονομίας (ενέργεια, επικοινωνίες, τράπεζες κλπ) που ελέγχουν τους φυσικούς και ψηφιακούς πόρους της χώρας και τη μετατροπή τους σε κοινωνική ιδιοκτησία. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την εφαρμογή μιας πιο προοδευτικής φορολογίας για τις πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα, προκειμένου να αναδιανεμηθούν οι πόροι προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
5. Αντίσταση στον ιμπεριαλισμό και την εκμετάλλευση της Ελλάδας από τα ξένα κεφάλαια: Ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να υιοθετήσει μια πιο αποφασιστική στάση απέναντι στις πιέσεις των διεθνών αγορών και των υπερεθνικών θεσμών που προωθούν τη λιτότητα και την εκμετάλλευση της χώρας. Η αντίσταση σε αυτές τις πιέσεις θα απαιτούσε τη δημιουργία συμμαχιών με άλλα αριστερά κόμματα και κινήματα στην Ευρώπη και παγκοσμίως, προκειμένου να προωθηθεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης που να στηρίζεται στην αλληλεγγύη και την κοινωνική δικαιοσύνη
6. Εκπαίδευση και ψηφιακή χειραφέτηση: Η εκπαίδευση παίζει κεντρικό ρόλο στην προετοιμασία της κοινωνίας για μια ψηφιακή σοσιαλιστική εποχή. Ο Μαρξ, αν ζούσε σήμερα, πιθανότατα θα υποστήριζε ότι η εκπαίδευση πρέπει να αλλάξει ριζικά ώστε να ενσωματώνει κριτική σκέψη γύρω από την τεχνολογία και την οικονομία, δίνοντας έμφαση στην κατανόηση των δομών εκμετάλλευσης που υπάρχουν στα σύγχρονα ψηφιακά συστήματα.
Ένα αριστερό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προωθήσει την εισαγωγή μαθημάτων που ασχολούνται με την ψηφιακή οικονομία, τα δεδομένα και την τεχνητή νοημοσύνη, προσφέροντας στους μαθητές και φοιτητές τη δυνατότητα να κατανοήσουν τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών στη ζωή τους και στην κοινωνία. Επίσης, η εκπαίδευση θα πρέπει να προσανατολίζεται στη δημιουργία τεχνολογικά ενδυναμωμένων πολιτών, που θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ως εργαλείο κοινωνικής αλλαγής και όχι απλώς ως καταναλωτές των προϊόντων των μεγάλων εταιρειών.
Η εκπαίδευση δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στη χρήση της τεχνολογίας, αλλά και στη δημιουργία της. Ένα σύγχρονο μαρξιστικό πρόγραμμα θα εστίαζε στην εκπαίδευση για την ανάπτυξη λογισμικού ανοιχτού κώδικα και άλλων ψηφιακών εργαλείων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κοινωνικοποίηση της παραγωγής και τη δημοκρατικοποίηση της τεχνολογίας.
7. Περιβάλλον και τεχνολογικές λύσεις: Η περιβαλλοντική κρίση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης. Ο Μαρξ θα υποστήριζε ότι η εκμετάλλευση της φύσης και η καταστροφή των φυσικών πόρων είναι εγγενή στον καπιταλισμό και ότι μόνο μέσα από μια σοσιαλιστική αναδιοργάνωση της παραγωγής μπορεί να υπάρξει βιώσιμη λύση.
Η τεχνολογία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης, αλλά αυτό δεν θα συμβεί αν η ανάπτυξή της καθοδηγείται αποκλειστικά από το κέρδος. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προτείνει την ανάπτυξη τεχνολογιών που εστιάζουν στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τεχνολογίες ανακύκλωσης και ψηφιακές λύσεις που βελτιώνουν τη διαχείριση των πόρων.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έπρεπε να περιλαμβάνει την αποδέσμευση των ενεργειακών υποδομών από το ιδιωτικό κεφάλαιο και την προώθηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας και διαχείρισης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ψηφιοποίηση της διαχείρισης ενέργειας, μέσω δημόσιων ψηφιακών πυλών ανοιχτού κώδικα, θα μπορούσε να διασφαλίσει διαφάνεια και κοινωνική συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον.
8. Εργασιακές σχέσεις και η ψηφιακή εποχή: Η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε. Παρόλο που αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να μειώσουν τον χρόνο εργασίας και να αυξήσουν την παραγωγικότητα, στο πλαίσιο του καπιταλισμού οδηγούν στην ανεργία και στην αύξηση της ανισότητας. Ο Μαρξ θα έβλεπε αυτή τη διαδικασία ως επιτακτική ανάγκη για την επανεξέταση των σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας.
Ένα σύγχρονο μαρξιστικό πρόγραμμα θα περιλάμβανε την ιδέα του “καθολικού βασικού εισοδήματος” (universal basic income), ειδικά σε μια εποχή όπου οι θέσεις εργασίας μειώνονται λόγω αυτοματισμού. Αυτή η πολιτική θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη βασική επιβίωση των πολιτών, ενώ παράλληλα θα τους έδινε τη δυνατότητα να επιδιώξουν κοινωνικά ωφέλιμες δραστηριότητες χωρίς να είναι εξαρτημένοι από τις καπιταλιστικές δομές εργασίας.
Παράλληλα, θα μπορούσε να ενισχυθεί η συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των επιχειρήσεων μέσω ψηφιακών εργαλείων. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει συνεταιριστικές μορφές εργασίας, όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στις διαδικασίες παραγωγής και διανομής, και θα αποφασίζουν δημοκρατικά για το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα κέρδη και οι πόροι των επιχειρήσεων.
9. Ασφάλεια, ιδιωτικότητα και δικαιώματα: Ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εκμετάλλευση της ιδιωτικότητας και των δεδομένων των πολιτών. Οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες συγκεντρώνουν τεράστια ποσά δεδομένων, τα οποία χρησιμοποιούν για να προβλέψουν και να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών, αυξάνοντας τα κέρδη τους εις βάρος των προσωπικών ελευθεριών.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, σε ένα μαρξιστικό πλαίσιο, θα έπρεπε να προωθήσει πολιτικές που προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα και διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα των πολιτών. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της ενίσχυσης του κανονιστικού πλαισίου για τη χρήση των δεδομένων, καθώς και της υποστήριξης εργαλείων και ψηφιακών πυλών που βασίζονται στην αρχή της ιδιωτικότητας.
Επιπλέον, ο έλεγχος των δεδομένων θα πρέπει να περάσει στα χέρια των πολιτών. Ένα σύστημα ψηφιακής διακυβέρνησης που θα βασίζεται στη συλλογική διαχείριση των δεδομένων, θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη δημοκρατική χρήση τους προς όφελος της κοινωνίας και όχι των πολυεθνικών. Ο έλεγχος των δεδομένων πρέπει να είναι ένα συλλογικό δικαίωμα, και όχι προνόμιο των τεχνολογικών κολοσσών.
10. Πολιτισμός, δημιουργικότητα και ψηφιακή οικονομία: Η ψηφιακή τεχνολογία έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που δημιουργούμε και καταναλώνουμε πολιτισμό. Από τη μία πλευρά, οι νέες ψηφιακές πύλες προσφέρουν δυνατότητες για ανεξάρτητη δημιουργία και διανομή πολιτιστικού περιεχομένου, από την άλλη όμως η εμπορευματοποίηση και η συγκέντρωση της εξουσίας σε λίγες μεγάλες εταιρείες περιορίζουν την καλλιτεχνική ελευθερία και οδηγούν σε μονοπωλιακές πρακτικές.
Ένα σύγχρονο μαρξιστικό πρόγραμμα θα προωθούσε τη δημιουργία και τη διάδοση πολιτιστικών έργων μέσα από δημόσια ή συνεταιριστικά πλαίσια, απομακρύνοντας τη δημιουργία από την εμπορευματική εκμετάλλευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προωθήσει την ανάπτυξη δημόσιων ψηφιακών πυλών για τη διάθεση και προώθηση ανεξάρτητου πολιτιστικού έργου, οι οποίες δεν θα βασίζονται στη διαφήμιση και την εκμετάλλευση των προσωπικών δεδομένων.
Συμπέρασμα
Η υιοθέτηση ενός σύγχρονου μαρξιστικού προγράμματος για την ψηφιακή εποχή αποτελεί μια ριζοσπαστική πρόταση που ανατρέπει τις παραδοσιακές δομές του καπιταλισμού. Αν ο Μαρξ ζούσε σήμερα, θα υποστήριζε την ανάγκη για επαναστατικές αλλαγές στη σχέση μας με την τεχνολογία και τα δεδομένα, προτείνοντας μια κοινωνία όπου η τεχνολογία υπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι το κέρδος. Το όραμα αυτό παραμένει επίκαιρο και μπορεί να αποτελέσει την βάση για ένα νέο, πιο δίκαιο ψηφιακό μέλλον.
Ο ΣΥΡΙΖΑ και η υλοποίηση μιας ψηφιακής σοσιαλιστικής προοπτικής
Η αριστερά, και συγκεκριμένα ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να πρωτοστατήσει στην υλοποίηση αυτού του οράματος, υιοθετώντας μια προσέγγιση που προάγει τη δημοκρατική διαχείριση της τεχνολογίας, τη μείωση των ανισοτήτων και τη συλλογική ευημερία. Κεντρικά σημεία αυτής της στρατηγικής θα πρέπει να περιλαμβάνουν:
Ψηφιακή εκπαίδευση για όλους: Ενίσχυση της πρόσβασης στην ψηφιακή εκπαίδευση και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, με έμφαση στην κριτική σκέψη και στη δημιουργική χρήση της τεχνολογίας.
Δημοκρατική διαχείριση της πληροφορίας και των δεδομένων: Καθιέρωση νομικού πλαισίου που προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα και προωθεί τη συλλογική διαχείριση των ψηφιακών υποδομών και των πόρων.
Συμμετοχική οικονομία και εργασία: Ενίσχυση συνεταιριστικών μορφών παραγωγής και διαχείρισης των ψηφιακών εργαλείων, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συμμετοχή των εργαζομένων και των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Περιβαλλοντική καινοτομία: Υιοθέτηση τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον, με στόχο τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος και την προώθηση βιώσιμων μορφών ενέργειας και παραγωγής.
Πολιτισμός και ψηφιακή δημιουργία: Προώθηση δημόσιων πλατφορμών που επιτρέπουν την ελεύθερη πρόσβαση και τη δημιουργία πολιτιστικών έργων, εξασφαλίζοντας ότι η τέχνη και η κουλτούρα δεν θα είναι εμπορεύματα στα χέρια λίγων.
Επίλογος
Η ψηφιακή εποχή φέρνει πολλές προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες για την αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αντλώντας από τις μαρξιστικές αρχές και προσαρμόζοντας τις στις σύγχρονες ψηφιακές πραγματικότητες, μπορεί να διαμορφώσει ένα όραμα για μια κοινωνία όπου η τεχνολογία θα είναι στα χέρια της κοινωνίας και όχι του κεφαλαίου. Μέσα από την ενδυνάμωση των πολιτών, τη συμμετοχική οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ο ψηφιακός σοσιαλισμός μπορεί να γίνει μια πραγματικότητα που θα αναδιαμορφώσει τις σχέσεις παραγωγής και διανομής προς όφελος όλων.
ΥΓ.1 «Το Κεφάλαιο» του Μαρξ είναι ένα βιβλίο που το αγοράζουν πολλοί, το διαβάζουν ελάχιστοι και το επικαλούνται όλοι»
ΥΓ.2 «Η επόμενη επανάσταση θα ξεκινήσει από ένα πληκτρολόγιο»
Βιβλιογραφία:
- Αριστοτέλης, 2016: «Ηθικά Νικομάχεια», Αθήνα: Εκδόσεις Ζήτρος.
- Πλάτων, 2012: «Η Πολιτεία», Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος.
- Καντ, Ι., 1993: «Κριτική του Καθαρού Λόγου», Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη.
- Φρόυντ, Σ., 2000: «Η ερμηνεία των ονείρων». Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος.
- Γιουνγκ, Κ.Γ. 1991: «Άνθρωπος και τα Σύμβολά του», Αθήνα: Εκδόσεις Ιάμβλιχος.
- Σαρτρ, Ζ.-Π., 2009: «Το Είναι και το Μηδέν», Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Φουκώ, Μ., 201:. «Επιτήρηση και Τιμωρία. Η Γέννηση της Φυλακής», Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.
- Ντε Μποβουάρ, Σ., 2017: «Το Δεύτερο Φύλο»,Αθήνα», Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- Vygotsky, L.S., 1978: «Mind in Society. The Development of Higher Psychological Processes», Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Arendt, H., 1958. «The Human Condition», Chicago: University of Chicago Press.
