Πρόκειται για τις επαναλαμβανόμενες σεξουαλικές φαντασιώσεις, ορμές ή συμπεριφορές που σχετίζονται με παιδιά, κυρίως ηλικίας κάτω των 13 ετών. Συνεπάγεται την διαταραχή της ομαλής λειτουργικότητας του ατόμου σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο.
Ο διαχωρισμός της από την παιδεραστία έχει ως εξής: παιδόφιλος θεωρείται αυτός που η συσχέτισή του με το παιδί περιορίζεται στη φαντασίωση. Από τη στιγμή όμως που το άτομο ασελγήσει πάνω σε ένα ανήλικο, τότε θεωρείται παιδεραστής, όχι απλά παιδόφιλος.
Όπως σε όλες τις ψυχικές διαταραχές, έτσι και στην περίπτωση αυτή παρατηρείται το γνωστό δίπολο, «φύση vs περιβάλλον». Τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τα όρια φύσης – περιβάλλοντος και να οριστεί ο τύπος συσχέτισής τους. Προδιαθεσικός παράγοντας για την παιδική κακοποίηση είναι το ανδρικό φύλο. Το 90% των παιδοφίλων είναι άνδρες, ενώ ποσοστό άνω του 50% προέρχεται από άτομα γνωστά στο θύμα.
Ένας άλλος παράγοντας είναι η ενσυναισθησία (empathy). Οι παιδόφιλοι έχουν ιδιαίτερη έλλειψη ενσυναισθησίας απέναντι στα θύματά τους, παρουσιάζουν κάποια ενσυναισθησία απέναντι στα παιδιά άλλων δραστών και δείχνουν φυσιολογική ενσυναισθησία σε όλα τα παιδιά.
Αυτό σημαίνει ότι έχουν την ικανότητα να διαστρέφουν από μόνοι τους τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα φτάνοντας έτσι στην κακοποίηση. Οι παιδόφιλοι είναι συνήθως άτομα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το 60% αυτών έχουν σημαντική πτώση (ίσως και κατάθλιψη) το διάστημα πριν τη διάπραξη.
Τα άτομα που κακοποιούν σεξουαλικά τα παιδιά έχουν πληθώρα διαταραγμένων γνωσιών (γνωσιακές διαστροφές) όπως το ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται να έχουν σεξουαλικές εμπειρίες με μεγάλους και μάλιστα διασκεδάζουν και ωφελούνται από αυτές. Καθοριστικός παράγων είναι οι σχέσεις γονέα – παιδιού. Ανιχνεύθηκαν διαταραγμένες σχέσεις μεταξύ του δράστη στην παιδική ηλικία και των γονέων του.
Τέλος, ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας είναι και η κουλτούρα κάθε εθνότητας. Χώρες του τρίτου κόσμου, όπως η Σομαλία, η Ταϊλάνδη και η Ινδονησία είναι απόλυτα σύμφωνες με τη διαστροφή αυτή, νομιμοποιώντας μάλιστα και το θεσμό του γάμου ενός παιδιού με έναν ενήλικα ή υπερήλικα.
Η παιδοφιλία ανήκει στην ίδια ομάδα ψυχικών διαταραχών με την νεκροφιλία, την αιμομιξία, τη ζωοφιλία κ.ά.
