Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Μια πέμπτη προσπάθεια για την έγκριση μιας παγκόσμιας συμφωνίας για την προστασία των ωκεανών και της θαλάσσιας ζωής απέτυχε, πρόσφατα.
Οι συνομιλίες για την έγκριση της Συνθήκης του ΟΗΕ για τις Ανοιχτές Θάλασσες (High Seas Treaty) συνεχίζονταν εδώ και δύο εβδομάδες στη Νέα Υόρκη, αλλά οι κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για τους όρους. Παρά το ότι τα διεθνή ύδατα αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα δύο τρίτα των ωκεανών του πλανήτη, μόνο το 1,2% προστατεύεται.
Οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές χαρακτήρισαν την αποτυχία, «χαμένη ευκαιρία». Η τελευταία διεθνής συμφωνία για την προστασία των ωκεανών υπογράφηκε πριν από 40 χρόνια, το 1982 – η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτή η συμφωνία καθιέρωσε μια περιοχή που ονομάζεται Ανοιχτές Θάλασσες (High Seas) – διεθνή ύδατα όπου όλες οι χώρες έχουν το δικαίωμα να ψαρεύουν, να πλέουν και να διεξάγουν έρευνες. Η θαλάσσια ζωή που υφίσταται εκτός του 1,2% των προστατευόμενων περιοχών, βρίσκεται σε κίνδυνο από τις αυξανόμενες απειλές της κλιματικής αλλαγής, της υπεραλίευσης και της ναυτιλιακής κυκλοφορίας.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες 168 μέλη της αρχικής συνθήκης, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, συγκεντρώθηκαν για να προσπαθήσουν να συνάψουν μια νέα συμφωνία.
Η ανώτερη σύμβουλος για την ανοικτή θάλασσα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) – που τεκμηριώνει την κατάσταση για την παγκόσμια βιοποικιλότητα – Kristina Gjerde, εξήγησε στο BBC News γιατί αυτή η συνθήκη ήταν τόσο σημαντική: «Οι Ανοιχτές Θάλασσες είναι η ζωτική μπλέ καρδιά του πλανήτη. Ό,τι συμβαίνει στις Ανοιχτές Θάλασσες επηρεάζει τις παράκτιες κοινότητες μας, επηρεάζει την αλιεία και τη βιοποικιλότητα μας».
Οι διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν σε τέσσερις βασικούς τομείς:
-Δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών
-Βελτίωση των εκτιμήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων
-Παροχή χρηματοδότησης και δημιουργία ικανοτήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες
Κοινή χρήση θαλάσσιων γενετικών πόρων – βιολογικό υλικό από φυτά και ζώα στον ωκεανό που μπορεί έχουν οφέλη για την κοινωνία, όπως φαρμακευτικά προϊόντα, βιομηχανικές διεργασίες και τρόφιμα.
Πριν από τη συγκέντρωση, πάνω από 70 χώρες είχαν συμφωνήσει να θέσουν το 30% των ωκεανών της γης σε καθεστώς προστατευόμενων περιοχών. Αυτό θα έθετε όρια στα επιτρεπόμενα επίπεδα αλιείας, θα καθόριζε τις λωρίδες των ναυτιλιακών διαδρομών και τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες εξερεύνησης, όπως η εξόρυξη στα βαθιά ύδατα. Σημειώνεται οτι εξόρυξη βαθέων υδάτων θεωρείται όταν τα ορυκτά λαμβάνονται από το βυθό της θάλασσας σε βάθος 200 μέτρα ή περισσότερο κάτω από την επιφάνεια της. Αυτά τα ορυκτά περιλαμβάνουν το κοβάλτιο, που χρησιμοποιείται για ηλεκτρονικά είδη. Η διαδικασία όμως αυτή θα μπορούσε να είναι τοξική για τη θαλάσσια ζωή, σύμφωνα με την IUCN, και από τον Μάρτιο του 2022, η Διεθνής Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας – η οποία ρυθμίζει αυτές τις δραστηριότητες – είχε εκδώσει 31 συμβάσεις για την εξερεύνηση των βαθέων υδάτων για ορυκτά.
Ωστόσο, οι χώρες απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία σε βασικά ζητήματα όπως αυτό των αλιευτικών δικαιωμάτων, καθώς και στη χρηματοδότηση και υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών.
Η ανώτερη εμπειρογνώμονας της διακυβέρνησης των ωκεανών του World Wildlife Foundation (WWF) Jessica Battle – η οποία συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις – δήλωσε ότι η Αρκτική ήταν ένα διχαστικό ζήτημα: «Καθώς η Αρκτική ανοίγει λόγω της κλιματικής αλλαγής και έχουμε πολύ μικρότερους χειμώνες, προσφέρεται μια εντελώς νέα περιοχή εξόρυξης». Υπάρχουν ανησυχίες ότι χωρίς αυτή τη συνθήκη όχι μόνο δεν θα προστατεύονται τα θαλάσσια είδη αλλά και κάποια είδη δεν θα ανακαλυφθούν ποτέ πριν εξαφανιστούν. Έρευνα που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το έτος, και χρηματοδοτήθηκε από την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, δείχνει ότι μεταξύ 10% και 15% των θαλάσσιων ειδών κινδυνεύουν ήδη με εξαφάνιση.
Οι καρχαρίες και τα σαλάχια είναι μεταξύ των ειδών που πρόκειται να βγουν χαμένα από την αποτυχία να περάσει η συνθήκη. Σύμφωνα με την IUCN, αντιμετωπίζουν μια παγκόσμια κρίση εξαφάνισης – και είναι μια από τις πιο απειλούμενες ομάδες ειδών στον κόσμο. Οι καρχαρίες και άλλα μεταναστευτικά είδη, όπως οι χελώνες και οι φάλαινες, κινούνται στους ωκεανούς αλληλεπιδρώντας με ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η ναυτιλία που μπορεί να τους προκαλέσει σοβαρούς τραυματισμούς και θάνατο. Όλα τα είδη καρχαριών και σαλαχιών, υπεραλιεύονται επίσης – οδηγώντας σε ταχεία μείωση του πληθυσμού τους. Τέτοια μείωση στον αριθμό των ζώων έχει παρατηρηθεί στις περισσότερες μεγάλες θαλάσσιες ομάδες.
Δεν είναι ακόμη σαφές πότε οι χώρες θα επανέλθουν στο τραπέζι για να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις – αλλά έχει οριστεί προθεσμία για το τέλος του έτους. Έχουν ένα γεμάτο πρόγραμμα διεθνών συναντήσεων για άλλα θέματα από τώρα έως τον Ιανουάριο – συμπεριλαμβανομένης της ετήσιας διάσκεψης για το κλίμα COP27 και της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Εάν, πάντως, η συνθήκη υπογραφεί, θα απαιτηθεί περαιτέρω εργασία. Η συνθήκη δεν θα περιγράφει ποιες περιοχές του ωκεανού θα τεθούν υπό θαλάσσια προστασία, αλλά την διαδικασία με την οποία οργανισμοί και χώρες μπορούν να υποβάλουν αίτηση για αυτήν.
Ομοίως, η συνθήκη δεν αναμένεται να περιλαμβάνει ακριβή στοιχεία σχετικά με την οικονομική υποστήριξη που θα λάβουν τα αναπτυσσόμενα κράτη από τις ανεπτυγμένες χώρες, δήλωσε η Liz Karan, Project Director της κίνησης Pews High Seas.
Συμπλήρωσε επίσης ότι στην προηγούμενη συνθήκη του 1982 υπήρχαν υποσχέσεις για υποστήριξη που δεν εκπληρώθηκαν, και αυτό έχει αφήσει ορισμένα αναπτυσσόμενα κράτη απογοητευμένα.
Η μοίρα των ωκεανών εξαρτάται επίσης από την παγκόσμια δράση για την κλιματική αλλαγή – η οποία αποφασίζεται στο πλαίσιο άλλων διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ. Οι θάλασσες του πλανήτη έχουν απορροφήσει το 90% της υπερθέρμανσης που έχει συμβεί λόγω της αύξησης των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, σύμφωνα με τη NASA. «Το μισό του πλανήτη μας, που είναι ανοιχτή θάλασσα, προστατεύει την επίγεια ζωή από τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε ο καθηγητής Alex Rogers από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος παρείχε τα στοιχεία για την ενημέρωση της διαδικασίας της συνθήκης του ΟΗΕ.
Πηγη: BBC News
