Την επιστροφή όλων των κλεμμένων έργων τέχνης που βρέθηκαν στο Μόναχο στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους ή στους απογόνους τους ζήτησε σήμερα το Συμβούλιο Υλικών Διεκδικήσεων των Εβραίων κατά της Γερμανίας.
«Η περίπτωση αυτή δείχνει την έκταση που είχε η οργανωμένη λεηλασία (σ.σ. των ναζί) στα μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές», δήλωσε ο εκπρόσωπος της οργάνωσης, Ρούντιγκερ Μάλο, σημειώνοντας ότι οι ιδιώτες συλλέκτες ήταν, στη μεγάλη πλειονότητά τους, Εβραίοι.
«Ζητούμε να επιστραφούν οι πίνακες στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους. Δεν γίνεται, όπως στην υπόθεση αυτή, να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση που ισοδυναμεί ηθικά με απόκρυψη κλεμμένων αγαθών», τόνισε. Ο Μάλο επέκρινε επίσης την έλλειψη διαφάνειας στην υπόθεση, επισημαίνοντας ότι είναι μια συνηθισμένη αντίδραση όταν πρόκειται για κλεμμένα έργα τέχνης τα οποία, για ορισμένες οικογένειες Εβραίων, είναι ο τελευταίος κρίκος που τις συνδέει με τους συγγενείς τους που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Η Γερμανία έχει επικριθεί και στο παρελθόν ότι η διαδικασία επιστροφής των κλεμμένων που τηρεί είναι υπερβολικά περίπλοκη και δεν χρηματοδοτείται επαρκώς.
Στο σπίτι του 80χρονου Κορνέλιους Γκούρλιτ στο Μόναχο βρέθηκαν 1.500 πίνακες η αξία των οποίων, σύμφωνα με το περιοδικό Focus, ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Ο ίδιος ο Γκούρλιτ ζούσε πουλώντας περιστασιακά τα έργα αυτά και στον τραπεζικό λογαριασμό του είχε περίπου μισό εκατομμύριο ευρώ.
Ο πατέρας του, ο Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ, ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1920 να συλλέγει έργα μοντέρνας τέχνης, τα οποία αργότερα οι ναζί χαρακτήρισαν «εκφυλισμένα» και τα απέσυραν από τα κρατικά μουσεία. Ωστόσο, ο υπουργός Προπαγάνδας των ναζί, ο Γιόζεφ Γκέμπελς, στρατολόγησε τον Χίλντεμπραντ για να πουλάει αυτά τα έργα στο εξωτερικό και να γεμίζει με τα κέρδη τα κρατικά ταμεία. Ο Γκούρλιτ αγόρασε ορισμένα για τον εαυτό του ενώ πήρε και μερικά από απελπισμένους Εβραίους που υποχρεώνονταν να τα πουλήσουν.
Μετά τον πόλεμο ο Χίλντεμπραντ έπεισε τους Αμερικανούς ότι ήταν και ο ίδιος θύμα των ναζί, επειδή η γιαγιά του ήταν Εβραία. Συνέχισε να εργάζεται ως έμπορος έργων τέχνης και πέθανε σε τροχαίο δυστύχημα το 1956.
Οίκοι δημοπρασιών στη Βέρνη της Ελβετίας και στην Κολωνία που πούλησαν ορισμένους από τους πίνακες που είχε στην κατοχή του ο Κορνέλιους ανέφεραν ότι ο Χίλντεμπραντ ήταν γνωστός έμπορος. Ο Καρλ Σαξ Φέντερσεν, δικηγόρος του οίκου Lempertz της Κολωνίας, που πούλησε ένα έργο του Γερμανού εξπρεσιονιστή Μαξ Μπέκμαν —ένα παστέλ που εικονίζει έναν θηριοδαμαστή— είπε ότι «επρόκειτο για μια απολύτως φυσιολογική υπόθεση». «Ένας ηλικιωμένος κύριος επικοινώνησε με το γραφείο μας στο Μόναχο και πρόσφερε έναν Μπέκμαν (. . .) υπήρχε ένα αίτημα επιστροφής (του έργου στους ιδιοκτήτες του), το οποίο αντιμετωπίσαμε και βρήκαμε μια λύση πριν από τη δημοπρασία», είπε.
Διαπιστώθηκε ότι ο πίνακας είχε αγοραστεί από έναν Εβραίο ο οποίος πιεζόταν να τον πουλήσει. Μετά τη δημοπρασία ο Κορνέλιους έδωσε ένα ποσοστό από τα 864.000 ευρώ που πήρε στους κληρονόμους του αρχικού ιδιοκτήτη.
Η γκαλερί Kornfeld, στη Βέρνη της Ελβετίας, όπου ο Γκούρλιτ πούλησε ορισμένες γκραβούρες έναντι 38.250 ελβετικών φράγκων το 1990, ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι ο Χίλντεμπραντ είχε αγοράσει πολύ φτηνά αυτά τα έργα το 1938 από μια κρατική συλλογή έργων τέχνης. «Ο Κορνέλιους Γκούρλιτ κληρονόμησε τα έργα μετά το θάνατο της μητέρας του, Χελένε. Επί της ουσίας πρόκειται για μια περίπτωση αδήλωτης κληρονομιάς», σημείωσε.
Η γκαλερί υποστηρίζει ότι θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των κλεμμένων έργων και εκείνων της «εκφυλισμένης τέχνης» που ανήκαν σε δημόσιες συλλογές και τα οποία μπορούν ελεύθερα να αποτελέσουν αντικείμενο αγοραπωλησίας.
