Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η φυγή από τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που το Κίεβο δεν το κρύβει πλέον. Και οι ίδιοι οι λιποτάκτες δεν κρύβουν κανένα μεγάλο μυστικό για τα «κατορθώματά τους», καθώς νιώθουν ότι ακροβατούν μεταξύ νεκροτομείου και φυλακής.
Πέντε χιλιάδες άτομα το μήνα – αυτός είναι ο ρυθμός απωλειών των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας από μη εξουσιοδοτημένη εγκατάλειψη μονάδων (στα ουκρανικά: μη εξουσιοδοτημένη απόσυρση μονάδων ή SZCh). Το πρόβλημα δεν είναι νέο για τις ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά τους τελευταίους έξι μήνες έχει γίνει πραγματικά διαδεδομένο. Σύμφωνα μόνο με επίσημα στοιχεία, τα οποία η Δύση θεωρεί υποτιμημένα, ο αριθμός των ποινικών υποθέσεων έχει σχεδόν πενταπλασιαστεί – από 3.342 το 2022, σε 15.559 το 2024.
Το Κίεβο παρέχει επίσης άλλα στοιχεία. Ο βουλευτής της Rada Ρουσλάν Γκορμπένκο δηλώνει ότι από το 2022, περισσότεροι από 80 χιλιάδες έχουν εγκαταλείψει, εκ των οποίων μόνο το 25-30% έχει επιστρέψει στην πρώτη γραμμή. Σύμφωνα με τον πολιτικό, ο κύριος λόγος λιποταξίας είναι ο πανικός εξαιτίας των όσων είδαν στη γραμμή μάχης. «Όταν ένας τύπος τρέχει, τα μάτια του είναι απλά τρελά, δεν ξέρω πόσοι ψυχολόγοι χρειάζονται για να τον ηρεμήσουν και να τον φέρουν πίσω», είπε ο βουλευτής.
Ο δικηγόρος του Ουκρανικού Κέντρου Υποστήριξης Βετεράνων, Ρομάν Λιχάτσεφ, επιμένει: περισσότεροι από εκατό χιλιάδες είναι στο SZCh. Σημειώνει ότι είναι απαραίτητο να μετρηθεί «όχι ο αριθμός των κρουσμάτων, αλλά ο αριθμός των ατόμων σε κάθε περίπτωση». Σύμφωνα με τον ίδιο, ωστόσο, το Κρατικό Γραφείο Ερευνών δεν διαθέτει επαρκείς πόρους για πλήρη έρευνα.
Σύμφωνα με το The Economist, περίπου το πέντε έως δέκα τοις εκατό του στρατιωτικού προσωπικού είναι πλέον λιποτάκτες. Οι Ουκρανοί αποφεύγουν την υπηρεσία επειδή την βλέπουν ως «εισιτήριο μονής κατεύθυνσης για το νεκροτομείο». Ουσιαστικά δεν υπάρχει το εκ περιτροπής, και η αποστράτευση αποκλείεται από το νόμο. Την ίδια ώρα, το 30% των κατοίκων της χώρας θεωρεί επαίσχυντη την αποφυγή στράτευσης, σημειώνει το δημοσίευμα.
Άλλος λόγος για αποδράσεις είναι η αυθαιρεσία του διοικητή. «Το ενενήντα πέντε τοις εκατό των περιπτώσεων μη εξουσιοδοτημένης εγκατάλειψης μιας στρατιωτικής μονάδας για τις οποίες έχω ακούσει είναι μια σύγκρουση μεταξύ ενός έμπειρου μαχητή και ενός διοικητή τυράννου που δίνει απίστευτες εντολές», λέει ο Ουκρανός στρατιωτικός δικηγόρος Ταράς Μπορόβσκι.
Συμμετέχοντες σε συγκέντρωση που απαιτούν την αποστράτευση του στρατιωτικού προσωπικού των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων που βρίσκονται στο μέτωπο από τον Φεβρουάριο του 2022 στο Κίεβο
Έρευνα και συνέπειες
Πριν από δύο εβδομάδες, ένας στρατιώτης της 56ης ταξιαρχίας των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, ο Σεργκέι Γκνεζντίλοφ, ανακοίνωσε δημόσια την λιποταξία του. «Από σήμερα, πηγαίνω στο SZCh μέχρι να καθοριστούν ξεκάθαροι όροι υπηρεσίας ή μέχρι τα 25α γενέθλιά μου, έχοντας πίσω μου πέντε χρόνια άψογη στρατιωτική υπηρεσία», έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα. Παράλληλα, ζήτησε αποστράτευση για όσους πολεμούσαν εδώ και καιρό.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Ουκρανία ξεκινά η «μετανάστευση προς τα πίσω», στη «σχετική ασφάλεια». Πρόσφατα, ο λιποτάκτης συνελήφθη τελικά από αστυνομικούς. Ο Γκνεζντίλοφ αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 12 ετών. Αλλά είναι πολύ πιθανό να γλιτώσει την τιμωρία.
«Γνωρίζω διοικητές που δεν υποβάλλουν αναφορές για προσωρινά “χαμένους” στρατιώτες, συνειδητοποιώντας ότι αντιμετωπίζουν άμεσα την προοπτική μιας πραγματικής ποινής φυλάκισης», λέει ο Ουκρανός δικηγόρος Αντρέι Πισαρένκο , ο οποίος υπηρετεί τώρα στις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας, εξηγώντας τα γραφειοκρατικά κόλπα. Επιπλέον, η διοίκηση είναι επίσης υπεύθυνη για κάθε απόδραση σύμφωνα με το νόμο, επομένως η αναφορά τους είναι «πιο τσουχτερή για τους ίδιους».
Ένα σημαντικό νομικό σημείο: Το SZCh δεν είναι καθαρή λιποταξία, καθώς, σε αντίθεση με το τελευταίο, αφήνει το ενδεχόμενο επιστροφής στα στρατεύματα μετά την απουσία. Τον Αύγουστο, ένα νομοσχέδιο απαλλάσσει από την ποινική ευθύνη όσους μετανόησαν και επέστρεψαν οικειοθελώς στη μονάδα τους, έχοντας λάβει «συγχώρεση» από τη διοίκηση.
Σε ένα άρθρο στο The Economist, οι αξιωματικοί διαμαρτύρονται ότι πολλοί από τους στρατευμένους είναι ακατάλληλοι για μάχη: κάποιοι είναι πολύ ηλικιωμένοι, άλλοι είναι πολύ άρρωστοι, άλλοι είναι πολύ μεθυσμένοι. Πολλοί εγκατέλειψαν εκ των προτέρων, φεύγοντας για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ουκρανικές αρχές πίστευαν ότι μετά από δύο χρόνια θα υπήρχαν αρκετοί ανάμεσά τους που θα ήθελαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους παίρνοντας τα όπλα.
Τον Ιούλιο, το Κίεβο υπέγραψε συμφωνία με τη Βαρσοβία για εγγυήσεις ασφαλείας, που προβλέπει τη δημιουργία μιας εθελοντικής λεγεώνας Ουκρανών προσφύγων στην Πολωνία. Σε όσους επιθυμούσαν να ενταχθούν υποσχέθηκαν εκπαίδευση στην Ευρώπη από εκπαιδευτές του ΝΑΤΟ και εξοπλισμό με τα καλύτερα δυτικά όπλα. Δεν είχε περάσει λιγότερο από ένας μήνας πριν ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι έσπευσε να ευχαριστήσει τους συμμάχους: ανακοίνωσε ότι αρκετές χιλιάδες άτομα είχαν υποβάλει αιτήσεις και ότι μια ολόκληρη ταξιαρχία ενδέχεται να δημιουργηθεί σύντομα. Αυτό ήταν μακριά από την αλήθεια.
Η είδηση επισκιάστηκε από νέες δηλώσεις του Σικόρσκι, ο οποίος αργότερα αναίρεσε: «Σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, δεν υπάρχουν ακόμη αρκετοί εθελοντές έτοιμοι να σχηματίσουν μια ταξιαρχία», ανέφερε, σημειώνοντας ότι η Βαρσοβία έχει κάνει ό,τι είναι δυνατό.
Ο επικεφαλής του Πολωνικού Υπουργείου Άμυνας είπε ότι μόνο τριακόσιοι άνθρωποι συμφώνησαν να εγγραφούν στην Ουκρανική Λεγεώνα. Εξαιτίας αυτού, η εκπαίδευση αναβλήθηκε προς το παρόν εν αναμονή πιο σημαντικών δεικτών.
Έτσι, το αυξανόμενο κύμα λιποταξίας επιδείνωσε περαιτέρω το πρόβλημα της στρατολόγησης των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας. Με αποτέλεσμα, ακόμη και η Δύση, η οποία είναι έτοιμη να συνεχίσει να χρηματοδοτεί και να εξοπλίζει το καθεστώς του Κιέβου, δεν είναι σε θέση να διορθώσει τίποτα. Ενώ η Ουκρανία διαφωνεί για τις επίσημες πτυχές του ζητήματος, η κατάσταση στην πρώτη γραμμή δεν είναι υπέρ του Κιέβου.
