Ο πρόεδρος της Καταλονίας Κάρλες Πουτζεμόντ ανέβαλε για την Τρίτη την ομιλία του ενώπιον του τοπικού κοινοβουλίου, για το μέλλον της περιφέρειας μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία.
«Ο πρόεδρος Πουτζεμόντ ζητεί να παρέμβει την Τρίτη ενώπιον του κοινοβουλίου για να πάρει θέση ως προς τη σημερινή πολιτική κατάσταση» αναφέρεται σε ανακοίνωση που εκδόθηκε την Παρασκευή, μία ημέρα αφού το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας απαγόρευσε τη σύγκληση της ολομέλειας του τοπικού κοινοβουλίου.
Η πολιτική υψηλών τόνων έχει εγκλωβίσει τον Πουτζεμόντ σε μια ιδιαίτερα δυσχερή θέση, καθώς από τη μια απολογείται για την έλλειψη βούλησης, στους σκληροπυρηνικούς του γκρουπ των αυτονομιστών, ενώ ταυτόχρονα η διεθνής κοινότητα και η Μαδρίτη βλέπουν στο πρόσωπό του έναν απρόβλεπτο παράγοντα.
Ο Καταλανός ηγέτης έχει επανειλημμένως ζητήσει ευρωπαϊκή παρέμβαση για το ζήτημα της περιφέρειάς του, χωρίς μέχρι τώρα να το έχει επιτύχει. Από την άλλη πλευρά οι ισπανικές πιέσεις εντείνονται και παίρνουν διάφορες μορφές, με κυριότερη αυτή ενός ιδιότυπου οικονομικού πολέμου.
Η οικονομική διάσταση της αυτονομίας
Ήδη υπάρχουν τα πρώτα δείγματα ότι αρχίζουν να φυλλορροούν οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι τράπεζες από τη βορειοανατολική επαρχία της Καταλονίας, με την κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι να ετοιμάζεται να τις διευκολύνει νομοθετικά.
Ο υπουργός Ενέργειας, Τουρισμού και Ψηφιακής Πολιτικής Άλβαρο Ναδάλ δήλωσε πως η προκλητική στάση των Καταλανών αυτονομιστών «εξαναγκάζει» τις μεγάλες εταιρείες να αλλάξουν έδρα εξαιτίας της «μεγάλης αβεβαιότητας» που δημιουργείται στην περιοχήΣτο εβδομαδιαίο υπουργικό συμβούλιο η συντηρητική κυβέρνηση θα εξετάσει τα μέτρα για να αντιμετωπισθεί η μονομερής πορεία της Καταλονίας προς την ανεξαρτησία, με κυριότερο αυτό της μεταβολής του νόμου περί εταιρειών, ώστε να διευκολύνονται οι επιχειρήσεις και ιδίως οι τράπεζες να αλλάζουν την έδρα τους χωρίς να χρειάζεται να την υποβάλουν πρώτα για έγκριση στους μετόχους.
Μία τέτοια απόφαση θα έλυνε τα χέρια στη μεγάλη καταλανική τράπεζα La Caixa να μεταφέρει την έδρα της στην Πάλμα της Μαγιόρκας, έπειτα κι από την αποδημία στο Αλικάντε της έτερης μεγάλης τράπεζας Sabadell, της οποίας όμως το καταστατικό ήδη είχε ενσωματώσει μία σχετική τροποποίηση του νόμου περί κεφαλαιακών επιχειρήσεων που είχε δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης το 2015.
Ο υπουργός Ενέργειας, Τουρισμού και Ψηφιακής Πολιτικής Άλβαρο Ναδάλ δήλωσε πως η προκλητική στάση των Καταλανών αυτονομιστών «εξαναγκάζει» τις μεγάλες εταιρείες να αλλάξουν έδρα εξαιτίας της «μεγάλης αβεβαιότητας» που δημιουργείται στην περιοχή, κάτι που αποτελεί «ζοφερό» παράγοντα για όλη την οικονομία, καθώς «βάζει σε κίνδυνο την προσπάθεια και τη δουλειά που έχουν βάλει ολάκερες γενιές» στην ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Ισπανία, στην οποία ξεκίνησαν με αργοπορία οι επαναστάσεις σε πολλούς τομείς της παραγωγής, που σε άλλες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου ήδη έχουν ολοκληρωθεί.
Εκτός όμως από τις τράπεζες κι άλλες μεγάλες καταλανικές εταιρείες ανακοίνωσαν την ενδεχόμενη φυγή τους. Η μεγάλη ασφαλιστική Catalana Occident ανακοίνωσε πως παρακολουθεί με «προσοχή» τις εξελίξεις και είναι έτοιμη να λάβει αποφάσεις «με γνώμονα την πορεία των γεγονότων», ενώ ήδη η πρωτοπόρα μεγάλη εταιρεία βιοτεχνολογίας Oryzon ανακοίνωσε πως μεταφέρει την έδρα της στη Μαδρίτη. Την ισπανική πρωτεύουσα επέλεξε για να μεταφέρει την έδρα της και η ιστορική κλωστοϋφαντουργία DOGI, μια ηγετική δύναμη στον τομέα της στην Ευρώπη.
Παράλληλα, άλλοι τομείς της καταλανικής βιομηχανίας, όπως ο αγροτοδιατροφικός και η οινοποιία, φοβούνται το ενδεχόμενο μποϊκοτάζ τους στην υπόλοιπη Ισπανία (όπως είχε συμβεί με σχεδόν καταστροφικά αποτελέσματα μετά το δημοψήφισμα του 2014). Ήδη η μεγάλη οινοποιία Codorniu (έτος ίδρυσης το 1551) με σχετική της ανακοίνωση τονίζει πως είναι ευθύνη των ίδιων των εταιρειών να «προσμετρήσουν τον οικονομικό κίνδυνο που υπάρχει» και να λάβουν αποφάσεις, ενώ εξέφρασε τη θλίψη της γιατί στην παρούσα πολιτική κρίση είναι οι επιχειρήσεις εκείνες που καλούνται να πληρώσουν το τίμημα. Η ίδια η εταιρεία δηλώνει πως είναι μία «καταλανική κι επίσης ισπανική» επιχείρηση και θλίβεται που οι οπαδοί της ανεξαρτησίας έδρασαν σάμπως κανείς άλλος δεν ενεπλέκετο και δεν θα επηρεαζόταν από τη διαδικασία τούτη.
Αλλά και ο τουριστικός και εμπορικός κόσμος στη Βαρκελώνη έχει πάψει πια να εκπέμπει την εικόνα της αισιοδοξίας, που είχε αρχίσει να ανατέλλει πάνω από την πόλη, χάρις στη γρήγορη ανάκαμψη των επισκέψεων, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στη Ράμπλα.
Ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες και ειδικοί στον τομέα εκφράζουν σήμερα την ανησυχία τους για τη θεσμική σύγκρουση που έχει προκαλέσει το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, ενώ επιβεβαιώνουν πως οι εικόνες της γενικής απεργίας την περασμένη Τρίτη και οι αστυνομικές επιθέσεις την Κυριακή 1 Οκτωβρίου ήδη είχαν αρνητικές συνέπειες: ακυρώσεις κρατήσεων, μείωση της κατανάλωσης και επιδείνωση της θέσης της πόλης στον χάρτη των τουριστικών προτιμήσεων.
Η ανησυχία δεν σχετίζεται, ωστόσο, με την προοπτική να συμβεί το χειρότερο για τον τουριστικό τομέα της πόλης. Γιατί ήδη υπάρχουν απτές ενδείξεις που προοιωνίζονται δυσοίωνες εξελίξεις: την Κυριακή 1 Οκτωβρίου το κρουαζιερόπλοιο MeinSchiff3 του γερμανικού γραφείου Tui, που επρόκειτο να δέσει στη Βαρκελώνη, τελικά προτίμησε να την παρακάμψει και επισκέφθηκε απευθείας τη Βαλένθια.
Την περασμένη Τρίτη, κατά τη διάρκεια της γενικής απεργίας σε όλην την Καταλονία, ένα άλλο κρουαζιερόπλοιο της ίδιας εταιρείας προτίμησε να διανυκτερεύσει στη Βαλένθια και όχι στο λιμάνι της Βαρκελώνης, όπως προβλεπόταν. Το ίδιο πλοίο έχει προγραμματίσει νέα επίσκεψη στη Βαρκελώνη για τις 12 Οκτωβρίου και οι λιμενικές αρχές της πόλης διαβεβαιώνουν πως δεν πρόκειται να υπάρξουν άλλες ακυρώσεις.
Μία άλλη εταιρεία, πάντως, που έχει αντιδράσει ήδη στην πολιτική αβεβαιότητα, είναι η αεροπορική εταιρεία American Airlines. H εταιρεία πριν από την απεργία της περασμένης Τρίτης είχε προσφέρει στους επιβάτες της τη δυνατότητα δωρεάν αλλαγής του εισιτηρίου τους για άλλες ημερομηνίες. Αντίθετα, η γερμανική Lufthansa ανακοίνωσε την Πέμπτη πως οι κρατήσεις της δεν έχουν επηρεασθεί από την πολιτική κατάσταση.
Αλλά και οι έμποροι και οι τουριστικοί επαγγελματίες στη Βαρκελώνη εκφράζουν την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο να διαρκέσει επί μακρόν η πολιτική αβεβαιότητα. Την Πέμπτη, ο Ενρίκε Αλκάνταρα, πρόεδρος της ένωσης ιδιοκτητών τουριστικών καταλυμάτων Apertur, αποκάλυψε πως έχουν μειωθεί οι μακροπρόθεσμες κρατήσεις για ταξίδια και συνέδρια, ενώ ιδιαίτερη πτώση έχει καταγραφεί στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής. «Είμαστε μόλις στο παρά πέντε για το ξεκίνημα της “χαμηλής σεζόν” και ήδη ο Νοέμβριος δεν διαγράφεται καλός» επεσήμανε.
«Ο ρυθμός έχει πέσει και οι επιχειρηματίες του ξενοδοχειακού κλάδου ακόμη είναι σε αναμονή για το τι πρέπει να κάνουν, δεδομένου ότι δεν γνωρίζουν ποιοι θα είναι οι κανόνες του παιχνιδιού, εάν υπάρξει ανακήρυξη ανεξαρτησίας» τονίζει ο Αλμπέρτ Γκράου, της συμβουλευτικής εταιρείας Magma.
«Η κατάσταση αβεβαιότητας επηρεάζει το εμπόριο» διαβεβαιώνει και ο Γκαμπριέλ Τζανέ, πρόεδρος της Barcelona Oberta, προσθέτοντας πως «δεν βοήθησαν ούτε οι αστυνομικές επιθέσεις ούτε και οι κινητοποιήσεις στους δρόμους».
Από τη μεριά του το ΔΝΤ εκτιμά ότι «η ένταση και η αβεβαιότητα που συνδέονται με την κρίση μεταξύ της Μαδρίτης και της ηγεσίας της Καταλονίας θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την εμπιστοσύνη και τις αποφάσεις για επενδύσεις στην Ισπανία».
Οι Βάσκοι παρατηρούν με ενδιαφέρον και προσοχή την κατάσταση στην Καταλονία
Στα μέσα του Σεπτέμβρη, περισσότερα από 30.000 άτομα συγκεντρώθηκαν στο Μπιλμπάο για να εκδηλώσουν την υποστήριξή τους στο δημοψήφισμα που προκηρύχθηκε από την καταλανική κυβέρνηση.
Η βίαιη απάντηση των ισπανικών αρχών την Κυριακή του δημοψηφίσματος θα μπορούσε να «ξυπνήσει» τις φωνές ανεξαρτησίας στη χώρα των Βάσκων, που εδώ και κάποια χρόνια βρίσκονται εν υπνώσει.
Για πάνω από 40 χρόνια, το ζήτημα της ανεξαρτησίας είναι κεντρικό στη χώρα των Βάσκων.
Είναι η περιφέρεια της Ισπανίας που παρακολουθεί σίγουρα με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα γεγονότα στην Καταλονία.
«Στην παρούσα φάση αυτή είναι μία ακολουθία θετική για τους Βάσκους αυτονομιστές» υποστηρίζει ο Ζαν – Πιερ Μασίας, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο πανεπιστήμιο της πόλης Bayonne στα Ατλαντικά Πυρηναία, που ειδικεύεται στο βασκικό ζήτημα. «Είναι ένα παράδειγμα, ένα προηγούμενο, πάνω στο οποίο μπορούν να οικοδομήσουν» προσθέτειΌπως και η Καταλονία, έτσι και η Χώρα των Βάσκων έχει τη δική της γλώσσα και την ξεχωριστή της κουλτούρα. Είναι μια «αυτόνομη κοινότητα» που βρίσκεται στη βόρεια ακτή της Ισπανίας. Σε αντίθεση με την Καταλονία, οι Βάσκοι έχουν μια ιστορία βίαιης προσπάθειας απόσχισης, με τις τρομοκρατικές επιθέσεις που διεξήγαγε η εθνικιστική και αυτονομιστική ομάδα ΕΤΑ. Το 2014 δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα 123 χιλιομέτρων στη βόρεια Ισπανία, διεκδικώντας το δικαίωμα διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία τους.
Τα αποσχιστικά κινήματα παραμένουν μια δύναμη που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν στην περιοχή, με τον εκπρόσωπο του μεγαλύτερου αποσχιστικού κόμματος της περιοχής – το Εθνικιστικό Κόμμα των Βάσκων – να δηλώνει πρόσφατα ότι ελπίζει πως η περιοχή θα μπορέσει να διεξαγάγει το δικό της δημοψήφισμα για ανεξαρτησία, στα χνάρια της Καταλονίας.
«Στην παρούσα φάση αυτή είναι μία ακολουθία θετική για τους Βάσκους αυτονομιστές» υποστηρίζει ο Ζαν – Πιερ Μασίας, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο πανεπιστήμιο της πόλης Bayonne στα Ατλαντικά Πυρηναία, που ειδικεύεται στο βασκικό ζήτημα. «Είναι ένα παράδειγμα, ένα προηγούμενο, πάνω στο οποίο μπορούν να οικοδομήσουν» προσθέτει.
Το δημοψήφισμα της Καταλονίας φαίνεται να είναι ένα καλό νέο για τους αυτονομιστές, αλλά όχι και για όλους τους Βάσκους. Άλλωστε, εκτιμάται ότι οι αυτονομιστές αποτελούν ένα 20 με 30% του συνολικού πληθυσμού. Το υπόλοιπο κομμάτι δεν υιοθετεί τις επιδιώξεις των Καταλανών.
Σε μεγάλο βαθμό, το ζήτημα της αυτονομίας παραπέμπει στις «σκοτεινές εποχές» της περιοχής. Οι Βάσκοι έχουν σε μεγάλο βαθμό στιγματιστεί από τις βιαιότητες των αυτονομιστών της ΕΤΑ, της οργάνωσης που έδρασε επί δεκαετίες στη χώρα, παρά το γεγονός ότι έχει κηρύξει παύση πυρός από το 2011.
Υπάρχει όμως και ακόμη ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο πολλοί Βάσκοι θέλουν να παραμείνουν μία ισπανική περιφέρεια: το μεγάλο εύρος αυτονομίας που απολαμβάνουν. Μεγαλύτερη και από αυτή της Καταλονίας.
Οι Βάσκοι ελέγχουν την αστυνομία τους, την εκπαίδευση, την υγεία και πολλούς τομείς της δημόσιας ζωής τους, γεγονός που οφείλεται στην ιδιαίτερη συμφωνία που έχουν συνάψει με την κεντρική κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση της περιφέρειας είναι ένας συνασπισμός που στηρίζεται στο PNV, που είναι μετριοπαθές εθνικιστικό κόμμα, και στο Σοσιαλιστικό κόμμα των Βάσκων. Και οι βουλευτές του PNV είναι χρήσιμοι στον Μαριάνο Ραχόι για να διατηρήσει την κυβερνητική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Ως εκ τούτου ο πρόεδρος του κόμματος Iñigo Urkullu συνομιλεί με τον Ισπανό πρωθυπουργό από πλεονεκτική θέση.
Μετά τις εικόνες της αστυνομικής βίας της 1ης Οκτωβρίου και τη σκληρή στάση της Μαδρίτης απέναντι στους Καταλανούς αυτονομιστές, οι 5 βουλευτές του PNV ανακοίνωσαν ότι δεν θα ψηφίσουν, τουλάχιστον επί του παρόντος, τον προϋπολογισμό του 2018, στερώντας έτσι από τον Ραχόι την απαιτούμενη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Θα μπορούσε λοιπόν σε μία σύνθετη πραγματικότητα το PNV, που μέχρι στιγμής είναι ένα κόμμα του πραγματισμού και του διαλόγου, να βρεθεί σε έναν κυκεώνα μιας ανεξάντλητης συζήτησης για αυτονομία, που μπορεί να αγγίξει όλα τα τμήματα της βασκικής κοινωνίας.
Η αντιμετώπιση της κεντρικής κυβέρνησης απέναντι στους Καταλανούς δεν αποτελεί, πάντως, ένα θετικό πρότυπο για το PNV. Κυρίως όσον αφορά στο ζήτημα των Βάσκων φυλακισμένων. Άλλωστε, το αίτημα του «επαναπατρισμού» των υποδίκων ή των καταδικασμένων για τρομοκρατικές ενέργειες, που είναι έγκλειστοι ακόμη και σε φυλακές της Γαλλίας, με σκοπό να έρθουν πιο κοντά στις οικογένειές τους, βρίσκεται στην καρδιά των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στη Μαδρίτη και τη βασκική κυβέρνηση.
«Σε μία ενδεχόμενη συζήτηση πάντα θα μπορούσε να τεθεί και το ζήτημα της αναθεώρησης και του εκσυγχρονισμού του Συντάγματος, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο μεγαλύτερη αυτονομία στις περιφέρειες. Ίσως η Ισπανία να πρέπει να εξετάσει ένα ομοσπονδιακό μοντέλο εθνών και όχι εθνοτήτων, κατά το πρότυπο του βρετανικού» υποστηρίζει ο Μασίας.
«Σίγουρα θα έπρεπε να δοθεί περισσότερος χώρος έκφρασης και αυτοπροσδιορισμού της ταυτότητάς τους στους αυτονομιστές» καταλήγει.
