Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Πλέον έχουμε «τα καλύτερα στοιχεία» εώς σήμερα για το πώς ο ιός που προκαλεί το Covid-19 μεταδόθηκε για πρώτη φορά σε έναν άνθρωπο – ισχυρίζεται μια ομάδα επιστημόνων.
Πρόκειται για τη πιο πρόσφατη επιστημονική ανατροπή στην ταραγμένη, άκρως πολιτικοποιημένη αναζήτηση για την αιτία της χειρότερης πανδημίας του τελευταίου αιώνα, η οποία έχει δημιουργήσει πολλές ανταγωνιστικές θεωρίες που ούτε έχουν αποδειχθεί ούτε διαψευστεί, οριστικά.
Η πιο πρόσφατη ανάλυση επισημαίνει ένα συγκεκριμένο είδος ως τη πιθανή ζωική προέλευση του ιού. Αυτή η ανάλυση βασίζεται σε στοιχεία που συγκεντρώθηκαν πριν από τρία χρόνια από την αγορά άγριας ζωής Huanan στο Wuhan, η οποία ήταν πάντα το επίκεντρο της αρχικής εστίας. Κατά τις πρώτες ημέρες του 2020, όταν ο Covid ήταν ακόμα μια μυστηριώδης ασθένεια, τα Κινεζικά Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) έλαβαν δείγματα από την αγορά. Οι γενετικές πληροφορίες που περιέχονται σε αυτά τα δείγματα δημοσιοποιήθηκαν πρόσφατα, εν συντομία, και αυτό επέτρεψε σε μια ομάδα ερευνητών να τις αποκωδικοποιήσει και να υποδείξει τα σκυλιά ρακούν ως πιθανό «ενδιάμεσο ξενιστή» από τον οποίο η ασθένεια μεταδόθηκε στους ανθρώπους.
Η ουσία αυτής της ανάλυσης είναι ότι DNA από σκύλους ρακούν – άγρια θηλαστικά που πωλούνταν ζωντανά στην αγορά για κρέας – βρέθηκε στις ίδιες τοποθεσίες με επιχρίσματα από την αγορά, που βρέθηκαν θετικά στον SARS CoV-2, σύμφωνα με μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε διαδικτυακά στις 20 Μαρτίου.
Όμως, στην ακατάστατη αναζήτηση της προέλευσης της επιδημίας, όπου η αγορά έχει κλείσει εδώ και καιρό και τα ζώα που πωλούνταν θανατώθηκαν, δεν έχουμε ακόμα οριστικές αποδείξεις. Η τριετής καθυστέρηση στη δημοσιοποίηση αυτών των κρίσιμων γενετικών δεδομένων έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους επιστήμονες ως «σκανδαλώδης». Τα ευρήματα δημοσιεύονται εν μέσω ενδείξεων ότι η θεωρία διαρροής εργαστηρίου κερδίζει έδαφος, μεταξύ των αρχών στις ΗΠΑ.
Η κινεζική κυβέρνηση αρνήθηκε κατηγορηματικά τις θεωρίες ότι ο ιός προήλθε από επιστημονική εγκατάσταση, αλλά το FBI πιστεύει τώρα ότι αυτό το σενάριο είναι το «πιο πιθανό», όπως και το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ. Διάφοροι οργανισμοι και υπηρεσίες των ΗΠΑ ερεύνησαν το μυστήριο και εξήγαγαν διαφορετικά συμπεράσματα, αλλά την 1η Μαρτίου ο διευθυντής του FBI κατηγόρησε το Πεκίνο ότι «έκανε ό,τι μπορούσε για να προσπαθήσει να εμποδίσει και να θολώσει τα πράγματα» και αποκάλυψε ότι η υπηρεσία του είχε πειστεί για τη θεωρία διαρροής εργαστηρίου «εδώ και αρκετό καιρό». Το γραφείο δεν έχει δημοσιοποιήσει τα ευρήματά του, γεγονός που έχει απογοητεύσει ορισμένους επιστήμονες.
Το BBC μίλησε με ορισμένους από τους επιστήμονες που συμμετείχαν στην τριετή αποστολή για τη διερεύνηση της προέλευσης του Covid. Πιστεύουν ότι αυτή η νέα ανάλυση μπορεί να είναι όσο πιο κοντά γίνεται να φτάσουμε στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ξεκίνησε η επιδημία και ότι οι διχασμοί μεταξύ Κίνας και Δύσης εμποδίζουν την επιστημονική προσπάθεια για την επίλυση αυτού του μυστηρίου.
Τι δείχνει η νέα ερευνα;
Οι πλήρεις γενετικές αλληλουχίες από αυτά τα κρίσιμα επιχρίσματα από την αγορά, εντοπίστηκαν από τη Δρ Florence Debarre, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Οικολογίας και Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Παρίσι. Είπε στο πρόγραμμα Science in Action του BBC World Service ότι είχε «εμμονή» με την εύρεση αυτών των δεδομένων – από τότε που ανακάλυψε για πρώτη φορά ότι υπήρχαν.
Έχοντας βρει και κατεβάσει τους κωδικούς σε μια γενετική βάση δεδομένων που ονομάζεται GISAID, όπου οι επιστήμονες μοιράζονται αυτού του είδους τις πληροφορίες, αυτή και οι συνάδελφοί της ξεκίνησαν να ανακαλύψουν ποια είδη ταίριαζαν με τα δείγματα που βρέθηκαν στις ίδιες τοποθεσίες με τον ιό. «Είδαμε τα αποτελέσματα να εμφανίζονται στις οθόνες μας και ήταν: σκύλος ρακούν, σκύλος ρακούν, σκύλος ρακούν, σκύλος ρακούν», θυμάται. «Έτσι βρήκαμε ζώα και ιούς (μαζί)», εξήγησε η Δρ Debarre. «Αυτό δεν αποδεικνύει ότι τα ζώα είχαν μολυνθεί, αλλά αυτή είναι η πιο εύλογη ερμηνεία αυτού που έχουμε δει», συμπληρώνει.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Eddie Holmes του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη μελέτη, αυτή είναι η «καλύτερη απόδειξη που θα έχουμε» για τη ζωική προέλευση του ιού. «Δεν θα βρούμε ποτέ αυτόν τον ενδιάμεσο ξενιστή – έχει φύγει», είπε ο καθηγητής Holmes στο BBC.
«Όμως, είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι τα γενετικά δεδομένα βρήκαν αυτά τα φαντάσματα – και μας λένε απολύτως όχι μόνο ποια είδη υπήρχαν εκεί, αλλά ακριβώς πού βρίσκονταν στην αγορά» πρόσθεσε.
Τι μπορούν να κάνουν τώρα οι επιστήμονες για να βρουν πως ξεκίνησε ο Covid;
Αυτά τα νέα δεδομένα θα μπορούσαν να παράσχουν περισσότερα στοιχεία για περαιτέρω έρευνα σχετικά με την πηγή της πανδημίας, αλλά η παρακολούθηση αυτών των στοιχείων θα είναι περίπλοκη.
Η καθηγήτρια Marion Koopmans, του Πανεπιστημίου Erasmus στο Ρότερνταμ, ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που πήγε στη Wuhan το 2020. Εξήγησε ότι η νέα ανάλυση «εντόπισε την παρουσία των ιών σε συγκεκριμένους πάγκους, ώστε να μπορεί να ελεγχθεί από πού ήρθαν τα ζώα που πωλήθηκαν εκεί». «Φυσικά, αν αυτό ήταν μέρος παράνομων πωλήσεων, το ερώτημα είναι αν θα το ανακαλύψουμε ποτέ».
Θα μπορούσαν επίσης να υπάρχουν ακόμη βιολογικά στοιχεία σε φάρμες όπου αυτά τα ζώα εκτρέφονται για εμπόριο. Εάν οι ερευνητές μπορούσαν να βρουν εκτρεφόμενα ζώα με αντισώματα που δείχνουν ότι είχαν μολυνθεί από το SARS Cov-2, αυτό θα μπορούσε να δώσει μια άλλη ένδειξη. Αυτές οι γενετικές πληροφορίες θα μπορούσαν τουλάχιστον να περιορίσουν το πού να εστιαστεί η έρευνα. «Όμως η εύρεση του πραγματικού ιού σε ένα ζώο», λέει ο καθηγητής Holmes, «θα είναι πολύ δύσκολη».
Έχουμε απάντηση στο ερώτημα του πως ξεκίνησε η πανδημία;
Αυτό δεν είναι οριστική απόδειξη. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να μην το έχουμε ποτέ.
Η αναζήτηση αυτής της απόδειξης έχει γίνει από μόνη της έντονα πολιτικοποιημένη και συχνά τοξική. Ενώ η νέα μελετη δίνει βάρος στη θεωρία ότι ο ιός εμφανίστηκε σε άγρια ζώα και εξαπλώθηκε στους ανθρώπους στην αγορά, μια άλλη θεωρία έχει επικεντρωθεί στην πιθανή «διαρροή εργαστηρίου» του ιού από το Ινστιτούτο Ιολογίας του Wuhan.
Αυτή η θεωρία έγινε πρωτοσέλιδο ξανά, μετά την παρέμβαση του FBI, εβδομάδες μετά την αξιολόγηση πληροφοριών από το υπουργείο ενέργειας των ΗΠΑ και τις ακροάσεις υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών για την προέλευση της πανδημίας. Στη συνέντευξή του στο BBC Science in Action, ο καθηγητής Holmes επεσήμανε μια προηγούμενη μελέτη των παλαιότερων γνωστών κρουσμάτων Covid στο Wuhan. «Το ξέσπασμα ξεκίνησε γύρω από την αγορά», είπε. «Και τώρα μπορούμε να δούμε γιατί – τα βασικά ζώα είναι εκεί», πρόσθεσε.
«Δεν ξεκίνησε γύρω από το εργαστήριο, το οποίο απέχει 30 χιλιόμετρα. Και δεν υπάρχει ούτε ένα κομμάτι δεδομένων που να δείχνει πρώιμα κρούσματα γύρω από το εργαστήριο», συμπλήρωσε.
Η πολύχρονη καθυστέρηση στη δημοσιοποίηση αυτών των πολύτιμων δεδομένων έχει οδηγήσει σε απογοήτευση και θυμό με το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων της Κίνας (CDC).
«Τα δεδομένα είναι τριών ετών – είναι απόλυτο σκάνδαλο που χρειάστηκε τόσος καιρός για να δουν το φως της δημοσιότητας», πρόσθεσε ο καθηγητής Holmes. Οι πληροφορίες είχαν πράγματι αναρτηθεί στη γενετική βάση δεδομένων GISAID τον Ιανουάριο του 2020. Όμως έμειναν εκεί απαρατήρητες. Υποτίθεται ότι η ανάρτηση έγινε για να παρασχεθούν αποδεικτικά στοιχεία για μια ερευνητική εργασία με βάση τα δεδομένα, που προετοιμάζονταν από Κινέζους ερευνητές από το CDC. Σημειώνεται οτι η κοινή χρήση τέτοιων βασικών δεδομένων θεωρείται προϋπόθεση για επιστημονική δημοσίευση. Όμως, λίγο αφότου οι Κινέζοι ερευνητές έμαθαν ότι άλλοι είχαν δει την πληροφορία, η ανάρτηση κατέβηκε.
Σε μια συνέντευξη Τύπου στις 17 Μαρτίου, ο Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ανεφερε ότι κάθε στοιχείο ηταν σημαντικό για να μας φέρει πιο κοντά σε αυτήν την απάντηση. «Κάθε στοιχείο που σχετίζεται με τη μελέτη της προέλευσης του Covid-19 πρέπει να κοινοποιηθεί αμέσως στη διεθνή κοινότητα», είπε.
«Πρέπει να ξεπεράσουμε την πολιτική και να επιστρέψουμε στην καθαρή επιστήμη», συμπλήρωσε ο καθηγητής Holmes και πρόσθεσε: «Οι άνθρωποι παίρνουν ιούς από την άγρια ζωή – αυτό ισχύει σε όλη την εξελικτική μας ιστορία. Το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποχωριστούμε από αυτήν την άγρια ζωή και να έχουμε καλύτερη επιτήρηση. Γιατί αυτό θα ξανασυμβεί», ολοκλήρωσε.
Πηγή: BBC News
