Το περιβάλλον και η οικογένεια ως πυλώνες κοινωνικού πολιτισμού και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην οικογένεια και κυρίως στην αναπαραγωγή ήταν οι κύριες πτυχές του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου Eco Ευ Ζην «Οικογένεια και Περιβάλλον: Πυλώνες Κοινωνικού Πολιτισμού. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην οικογένεια» που πραγματοποιήθηκε με απόλυτη επιτυχία στις 15 Δεκεμβρίου 2022 στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και στις 16 Δεκεμβρίου 2022 στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Διιδρυματικό Μεταπτυχιακό «Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία» του και από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας του τμήματος Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής. Διακεκριμένοι επιστήμονες διεθνούς κύρους από πολλαπλές επιστημονικές κοινότητες πραγματεύτηκαν και αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με: την επιρροή της οικογένειας στο ζήτημα της περιβαλλοντικής παιδείας, την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία και στην γονιμότητα, την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και την σταδιακή εξαφάνιση ποικίλων μορφών ζωής. Επιπρόσθετα τέθηκαν βιοηθικά, φιλοσοφικά, θεολογικά, πολιτισμικά διλήμματα που αναφύονται από την αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και οικογένειας, καθώς και ερωτήματα, πώς ο παγκόσμιος κινηματογράφος, τα ΜΜΕ και τα Social Media προβάλλουν το μείζον θέμα της κλιματικής αλλαγής και ποια τα μηνύματά τους;
Τους συνέδρους υποδέχτηκαν θερμά ο Διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής, Δημήτριος Ζώτος και στην Ι.Θ.Σ. Χάλκης ο Ιερολογιώτατος Διάκονος κ. Μελέτιος, εκ μέρους του Επισκόπου Αραβισσού κ. Κασσιανού.
Το παρόν έδωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος στην αναλυτική του ομιλία υπογράμμισε ότι το φυσικό περιβάλλον απειλείται όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας. «Εκτυλίσσεται μία ‘καταστροφική οικολογική τραγωδία’ (Κάλλιστος Ware), οι επιπτώσεις της οποίας αγγίζουν όχι μόνον την ποιότητα της ζωής μας, αλλά και την ίδια την επιβίωσή μας στον πλανήτη Γη. Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον «μελλοντικό σενάριο», αλλά μία επώδυνη απτή πραγματικότητα με παγκόσμιες διαστάσεις. Το πρόβλημα επιδεινώνεται επειδή, παρά το γεγονός ότι όλοι γνωρίζουμε ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει ανθρωπογενή αίτια, συνεχίζουμε την γεωκτονία… Δεν είναι δυνατόν να ομολογούμε πίστη στον Θεό και να καταστρέφουμε την «καλήν λίαν» δημιουργία Του…».
Βιντεοσκοπημένο Χαιρετισμό απέστειλε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, ο οποίος συνεχάρη τους διοργανωτές για την πρωτοβουλία του συνεδρίου και τόνισε ότι η οικογένεια με τη δύναμή της μπορεί να σταματήσει τη μοιραία πορεία προς την καταστροφή του περιβάλλοντος και να αλλάξει σταδιακά τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντί του, καθώς και με σεβασμό στις επόμενες γενιές.
Η Ειδική Γραμματέας για την προστασία των Ζώων Συντροφιάς του Υπουργείου Εσωτερικών, Μάρσα Δημοπούλου, μετέφερε τους χαιρετισμούς και τις θερμές ευχές του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη προς τον Παναγιότατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ Βαρθολομαίο Α’ και αναφέρθηκε στην σύσταση της ειδικής γραμματείας και τον σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει, καθώς τα ζώα συντροφιάς αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντος, το οποίο όλοι οφείλουμε να σεβόμαστε και να προστατεύουμε. Τέλος, αναφέρθηκε αναλυτικά στην συμβιωτική σχέση οικογένειας και κατοικίδιων ζώων και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και ψυχικό επίπεδο.
O Αν. Καθηγητής Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, Διευθυντής του ΔΠΜΣ «Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία» και του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ ανέφερε στον χαιρετισμό του «…Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δεν συνεπάγεται, τουλάχιστον όχι αυτοδικαίως ή νομοτελειακά, αντίστοιχη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας, και η ελπίδα δεν βρίσκει έδαφος να βλαστήσει σε περιβάλλον αδιάκοπης επιδίωξης… Έχοντας αποδυθεί στο κυνήγι τέτοιων στόχων, άλλωστε, είναι που προβαίνουμε σε επιλογές οι οποίες τείνουν να μας στερήσουν τελεσίδικα την ελπίδα: καταστρέφουμε το περιβάλλον μας, λες και η όποια ευτυχία μας θα μπορούσε να υφίσταται εν κενώ…».
Ο Αν. Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος της ΕΑΙΥΑ, Νικόλαος Βραχνής τόνισε ότι αν και οι υπηρεσίες αναπαραγωγής είναι άριστες στην Ελλάδα, ωστόσο η ΕΑΙΥΑ πρόκειται να επανεξετάσει το θέμα «…όλες οι διαδικασίες και τα υλικά που χρησιμοποιούνται να είναι ακόμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον και η εκπομπή ρύπων κατά το δυνατόν, διοξειδίου και άλλων να μειώνονται ακόμα περισσότερο».
Ο Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Κωνσταντίνος Νταφόπουλος αναφέρθηκε στη διατήρηση της γονιμότητας των γυναικών σήμερα, κυρίως με την κρυοσυντήρηση ωαρίων, η οποία τους παρέχει τη δυνατότητα για γονεϊκότητα, τόσο μετά τις τοξικές για την ωοθήκη χημειοθεραπείες για διάφορους καρκίνους, όσο και για κοινωνικούς λόγους. Στη δεύτερη περίπτωση, προλαμβάνεται η απώλεια της γονιμότητας, λόγω της αύξησης της ηλικίας και παρέχεται η πλήρης αυτονομία στις γυναίκες να επιλέξουν το χρόνο τεκνοποίησης χωρίς να επηρεάζονται οι επιλογές καριέρας τους.
Ο μαιευτήρας – γυναικολόγος, ειδικός σε θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής Κωνσταντίνος Πάντος υπογράμμισε την σημαντικότητα της ενημέρωσης σχετικά με την ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον, για την κλιματική αλλαγή και τα επικείμενα προβλήματα που ενδεχομένως να προκληθούν στο περιβάλλον, στον άνθρωπο, στα ζώα… «Υπάρχει μια τεράστια αύξηση των αριθμών των ζευγαριών που έρχονται σε προχωρημένη ηλικία για να αποκτήσουν παιδί μη γνωρίζοντας και χωρίς να αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις που έχει η φύση, όσον αφορά τα όρια που θέτει στη γονιμότητά τους».
Η σημαντικότερη επίπτωση της κλιματικής αλλαγής εστιάζεται στην ανθρώπινη υγεία και ειδικότερα στη διαδικασία της αναπαραγωγής. Ο μαιευτήρας – γυναικολόγος, ειδικός σε θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, Κωνσταντίνος Σφακιανούδης ανέφερε ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει έντονα το σπέρμα, γεγονός που διαφαίνεται από τα στατιστικά στοιχεία του Π.Ο.Υ. ότι ο σύγχρονος άνδρας έχει τουλάχιστον 1/3 χαμηλότερο δυναμικό γονιμότητας από τον μέσο άνδρας της δεκαετίας του ΄60, γεγονός που οφείλεται στα μικροπλαστικά, διοξίνες, φθαλάτες, μικροσωματίδια, τα οποία συσσωρεύονται στο ανδρικό γεννητικό σύστημα επηρεάζοντάς το, τόσο σε κυτταρικό επίπεδο, όσο και σε ορμονικό επίπεδο.
Η Ομ. Καθηγήτρια και πρώην Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου, Ισμήνη Κριάρη υποστήριξε ότι οι ξενομεταμοσχεύσεις αποτελούν την τελευταία πρόκληση με την οποία ελπίζεται ότι θα μπορέσει να καταπολεμηθεί το πρόβλημα της λήψεως μοσχευμάτων που είναι ιδιαιτέρως έντονο στην Ελλάδα, όπου υπάρχουν ελάχιστοι δότες για μεγάλο αριθμό υποψηφίων ληπτών.
Η Αν. Καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας (ΤΕΠΑΚ) Άντρη Παναγιώτου υπογράμμισε ότι η Ενιαία Υγεία αποτελεί μία διαθεματική, πολυεπιστημονική προσέγγιση, η οποία καλύπτει την υγεία και ευζωία όλων των έμβιων –και μη- όντων και σπάει τα στεγανά μεταξύ ανθρώπινης υγείας και υγείας των ζώων και του περιβάλλοντος, αλλά και μεταξύ μεταδιδόμενων και μη-μεταδιδόμενων νόσων και φέρνει μαζί την ατομική υγεία, με την υγεία του πληθυσμού και την υγεία του ίδιου του οικοσυστήματος.
Η ιατρός παθολογοανατόμος Σοφία Μαυροπούλου ανέφερε ότι η κλιματική αλλαγή ενοχοποιείται για την πρόκληση γενετικών και επιγενετικών αλλαγών που συμμετέχουν στην καρκινογένεση, καθώς και ότι η σήμερα με τον γενετικό έλεγχο, όπου ενδείκνυται, μπορούμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά την κληρονομική νόσο».
Λαμβάνοντας αφορμή από την ολοένα και αυξανόμενη σύνδεση της καθημερινότητας με τη λειτουργία του Ίντερνετ των Πραγμάτων (IoT), ο Καθηγητής Θεολογίας (ΕΚΠΑ) Κωνσταντίνος Κορναράκης διερεύνησε τη χρησιμότητα αλλά και τους κινδύνους που εγκυμονεί η ψηφιακή ζωή για τη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και το περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό τονίστηκε η ανάγκη της παιδείας ώστε η ψηφιακή κουλτούρα να αξιοποιηθεί με γόνιμο τρόπο και επισημάνθηκε η ευθύνη της αρμονικής ανάπτυξης του παιδιού, γεγονός που θα ενισχύσει τα κριτήρια πολιτισμικής ευαισθησίας του σχετικά με το περιβάλλον.
Ο Καθηγητής Κοινωνικής Θεολογίας (ΑΠΘ) Μιλτιάδης Βάντσος πραγματεύτηκε από την άποψη της ορθόδοξης βιοηθικής την έννοια του προσώπου στη συνάφεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, εστιάζοντας στο ερώτημα, αν η ιατρική υποβοήθησης της αναπαραγωγής θίγει την αξιοπρέπεια του προσώπου ή προάγει την αναπαραγωγική του ελευθερία.
Ο Αρχ. Δρ. Φιλόθεος – Φώτιος Μαρούδας, αφού κατέδειξε πως η υιοθέτηση του δυτικού τρόπου σκέψης από τους μουσουλμάνους ούτε αυτονόητη είναι μήτε συμβατή κατά πάντα με την ιδιαίτερη πολιτισμική τους ταυτότητα. Επεσήμανε, την επίσης ανελαστική εμμονή της Ευρώπης στον καθιερωμένο δικό της τρόπο αντίληψης των πραγμάτων με αποτέλεσμα τη βίαιη αντίδραση των νέων πολιτών της με μεσανατολική και μουσουλμανική κουλτούρα. Κατέληξε στο συμπέρασμα πως όχι μόνον οι νέοι πολιτισμικοί κάτοικοι, αλλά και οι ιθαγενείς Ευρωπαίοι πολίτες θα πρέπει να εξοικειωθούν και να εγκλιματιστούν με τα νέα δεδομένα και να δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό ένας νέος δεοντολογίας κώδικας του «πολιτισμικά ορθού και λογικού».
O Καθηγητής Αρχαίας και Βυζαντινής Φιλοσοφίας Μιχαήλ Μαντζανάς ανέλυσε τις έννοιες της μεταβολής και εξέλιξης στην οικογένεια και αναφέρθηκε στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής μέσα από τη θεολογική θεώρηση και τη φιλοσοφική οπτική.
Η Επικοινωνιολόγος, Υπ. Διδάκτωρ Βιοηθικής, Βίκυ Μπαφατάκη αναφέρθηκε στις βιοηθικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις της περιβαλλοντικής σημασίας και των έμβιων όντων στο κινηματογράφο και ειδικά στις ταινίες climate fiction, οι οποίες στοχεύουν να ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να αναλάβουν πρωτοβουλίες πρόληψης και διάσωσης του περιβάλλοντος, μέσω της περιβαλλοντικής βιοηθικής, τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε ατομικό επίπεδο.
Ο Νικόλαος Σανιδάς, Managing Director of Health Solutions αναφέρθηκε στο γεγονός ότι το κοινωνικό marketing αξιοποιώντας τις δυνατότητες που μας προσφέρουν τα social media συνιστά ζωτικό κομμάτι κάθε σύγχρονης εκστρατείας ευαισθητοποίησης που στοχεύει στην καλλιέργεια και την εμπέδωση της «πράσινης κουλτούρας». Πολύ περισσότερο όμως από κάθε θεσμική δράση, τα social media ως εργαλεία της bottom-up επικοινωνίας δίνουν τη δυνατότητα σε εμάς τους ίδιους να εισάγουμε τα θέματα περιβάλλοντος και την προστασία του πλανήτη στο επίκεντρο της δημόσιας σφαίρας.
Τα ΜΜΕ μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ανέφερε στην εισήγησή του ο δημοσιογράφος Σωτήρης Σκουλούδης, μέσω της καλλιέργειας της ευαισθητοποίησης, αλλά της πρότασης βιώσιμων λύσεων, τόσο για τα κράτη και τους υπερεθνικούς οργανισμούς, όσο και για τους πολίτες ξεχωριστά. Ήδη, η νέα ειδικότητα που διαμορφώνεται , αυτή του περιβαλλοντικού δημοσιογράφου, προσφέρει πολλά στην κλιματική ενημέρωση.
Η Βίκυ Πρωτοπαπαδάκη, Ακαδημαϊκή Γραμματέας στο ΔΠΜΣ «Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία», προλόγισε ως συνεντεύκτρια τη συνέντευξη του αργεντινού Καθηγητή Θαλάσσιας Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Washington, Pablo Garcia Borboroglu, ο οποίος διεμήνυσε ότι το μέλλον του πλανήτη εξαρτάται από την περιβαλλοντική εκπαίδευση που συνιστά κλειδί για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των ανθρώπων έτσι, ώστε να μάθουν να αντιμετωπίζουν με σεβασμό το περιβάλλον, την άγρια ζωή, αλλά και όλα τα είδη ζώων.
Η Υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων των Διεθνών Βραβείων G. Sciacca Κατερίνα Νίκου απηύθυνε χαιρετισμό, παρουσιάζοντας με video 3 βραβευθέντες που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην προστασία του περιβάλλοντος: την Μεξικανή Maritza Morales, τον αργεντινό ελληνικής καταγωγής Pablo Borboroglu και τον Ιρλανδό Fionn Ferreira, υπογραμμίζοντας την σπουδαιότητα της ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και της ενεργοποίησης όλων, μέσα από την περιβαλλοντική παιδεία.
Το Συνέδριο παρακολούθησαν εκκλησιαστικές αρχές μεταξύ αυτών ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κ. Μακάριος, ο Διευθυντής του Α’ Πατριαρχικού Γραφείου και Ομ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών Κωνσταντίνος Δεληκωνσταντής, ο Πρόξενος Κωνσταντινουπόλεως Σταύρος Χριστοδουλίδης και ο Ιωάννης Γιγουρτσής, Αν. Συντονιστής Εκπαίδευσης του Ελληνικού Προξενείου, Καθηγητές και μαθητές της Μεγάλης του Γένους Σχολής και ομογενείς, αλλά και στελέχη του ΕΕΦ και φοιτητές του ΔΠΜΣ «Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία».
Τα επιστημονικά πρακτικά του Συνεδρίου θα συμπεριληφθούν σε Συλλογικό τόμο, ο οποίος θα εκδοθεί από την Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης, ενώ ο ηλεκτρονικός τόμος από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας.
Σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση του Συνεδρίου έπαιξαν οι: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, Ευάγγελος Γρηγοριάδης, ο Διάκονος της Σειράς Βαρνάβας Γρηγοριάδης και η εταιρία VCMproductions.
Υποστηρικτές και συνεργαζόμενοι φορείς του Συνεδρίου: Μεγάλη του Γένους Σχολή, Ι.Θ.Σ. Χάλκης, Greek Unit – International Chair in Bioethics (Haifa), ενώ τελούσε υπό την Αιγίδα των: Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Cyprus Unit – International Chair in Bioethics (Haifa), Foundation Sciacca & I.S.E.G.E.S.I.
Χορηγοί του Συνεδρίου: ΔΠΜΣ «Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία» ΕΚΠΑ, Κλινική ΓΕΝΕΣΙΣ Αθηνών και Κλινική ΓΕΝΕΣΙΣ Αθηνών – Θεσσαλίας
