Για ακόμα μία χρονιά η Ζάκυνθος τιμά έναν από τους σημαντικότερους ποιητές που ανέδειξε τους περασμένους αιώνες και υπήρξε διάσημος σε σχεδόν όλη την Ευρώπη. Τιμά τον Νικόλαο Ούγο Φώσκολο, πρόδρομο του Κάλβου και του Σολωμού και εκφραστή του ύστερου νεοκλασικισμού και του πρώιμου ρομαντισμού στην Ευρώπη.
Ο Νικόλαος Ούγος Φώσκολος, γεννημένος στη Ζάκυνθο το 1798 από Ελληνίδα μητέρα και Ιταλό πάτερα, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Ιταλίας με επιρροές σε όλο το πνευματικό στερέωμα της Ευρώπης του 19ου αιώνα.
Με βαθιά ελληνική συνείδηση μεγάλωσε στα βενετοκρατούμενα Ιόνια Νησιά και έγραψε στην ιταλική γλώσσα έργα που θεωρούνται από τα σημαντικότερα της ιταλικής λογοτεχνίας. Μερικά από αυτά, εμπνευσμένα από τους επαναστατικούς αγώνες της εποχής του στη Γαλλία, την Ιταλία και τη βαθιά συντηρητική Ευρώπη, διαβάζονται με το ίδιο ενδιαφέρον όπως τότε που τα έγραψε ο ποιητής και τα διακίνησαν οι εκδότες του.
Η τραγωδία «Θυέστης» (1797), η «Ωδή στο Ναπολέοντα Βοναπάρτη» (1799), «Οι Χάριτες» (1803) και «Οι Τελευταίες επιστολές του Γιάκοπο Όρτις» (1803) είναι μερικά από τα έργα του.
Αριστούργημα θεωρείται το ποίημά του «Οι τάφοι» (Dei sepolcri). Γράφτηκε με αφορμή ένα διάταγμα του Ναπολέοντα περί δημοκρατικής ομοιομορφίας των τάφων και σε αυτό ο Φόσκολος ανατρέχει στους μεγάλους νεκρούς της Ελλάδος, της Ιταλίας και ειδικότερα της Φλωρεντίας. Ένα έργο που επηρέασε το κίνημα του Risorgimento για την τταλική ενοποίηση και παραμένει αγαπητό μέχρι σήμερα.
Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1827 στο Λονδίνο, όπου είχε καταφύγει με την προσδοκία να του δοθεί ένα διαβατήριο από τις αγγλικές Αρχές για να επιστρέψει στη Ζάκυνθο. Λίγες ώρες πριν τον είχε επισκεφθεί ο Ιωάννης Καποδίστριας, στη διαδρομή για την Ελλάδα, όπου ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη.
Ο θάνατός του συγκίνησε όλη την Ευρώπη και στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Ζάκυνθο, τελέστηκε από τους συγγενείς και τους φίλους του μεγαλοπρεπές μνημόσυνο στην καθολική εκκλησία του Αγίου Μάρκου. Ομιλητής ήταν ο Διονύσιος Σολωμός, που από καιρό, πλέον, ετύγχανε της αναγνώρισης για το εξαιρετικό ποιητικό έργο του.
Η ιταλική κυβέρνηση διεκδίκησε και πέτυχε το 1871 τη μεταφορά της σορού του στην Ιταλία και ενταφιάστηκε δίπλα στους μεγάλους νεκρούς που ύμνησε, στη Βασιλική της Σάντα Κρότσε της Φλωρεντίας.
Την ίδια περίοδο, οι Αρχές και ο λαός της Ζακύνθου, πικραμένοι που δεν κατάφεραν να μεταφέρουν τη σορό του στο νησί, όπως ο ποιητής είχε εκφράσει την επιθυμία όσο ζούσε, αγόρασαν το σπίτι όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε και το διατηρούν έως τις μέρες μας ως έναν ιστορικό και μουσειακό χώρο.
Κάθε χρόνο, στην επέτειο του θανάτου του ποιητή, οι πνευματικοί άνθρωποι της Ζακύνθου τιμούν τη μνήμη του με τη διοργάνωση εκδηλώσεων.
Εφέτος, με φορέα έκφρασης τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο «Ούγος Φώσκολος», διοργανώνουν την 6η Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση για το έργο του ποιητή, που περιλαμβάνει διήμερες εκδηλώσεις στο Μουσείο Φώσκολου και τη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη.
Έχουν προηγηθεί άλλες πέντε Διεθνείς Επιστημονικές Συναντήσεις για τον Ούγο Φώσκολο στη Ζάκυνθο, δύο ημερίδες στην Αθήνα και μία ημερίδα στις Βρυξέλλες, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Βρυξελλών.
Οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή και το Σάββατο, 12 και 13 Σεπτεμβρίου, και σε αυτές συμμετέχουν διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί ερευνητές και μελετητές του έργου του ποιητή.
Η καθηγήτρια Ιταλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ομιλήτρια στις εκδηλώσεις Μαρία Σγουρίδου ανέφερε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων: «Στις 12 και 13/9/2025 διεξάγεται στη Ζάκυνθο η 6η Επιστημονική Συνάντηση για να τιμήσει την μνήμη του Φόσκολο, η οποία οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο “Ούγος Φώσκολος”. Σήμερα, δύο αιώνες σχεδόν από την εκδημία του, η λογοτεχνική κληρονομιά του, ο στοχασμός του και η στάση ζωής του παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ, καθώς αγγίζει θέματα και θέτει προβληματισμούς που απασχολούν όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα αλλά και τους αναγνώστες του έργου του, όπως και κάθε σκεπτόμενο άτομο».
«Ο Φώσκολο υπήρξε ως δημιουργός πολυσυλλεκτικός, με ορθοφροσύνη και συναίσθημα σε ισορροπία, που λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Συνεπώς, η συγκεκριμένη διημερίδα αποτελεί ένα βήμα ανοιχτό σε όλους, με απώτερο στόχο να συμπεριλάβει κάθε άποψη και τοποθέτηση που συνδέεται με τη γραφή και την προσωπικότητα του κορυφαίου λογοτέχνη», πρόσθεσε η κ. Σουρίδου.
Ο λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών (ULB) Νίκος Στόγιος δήλωσε για τον ποιητή στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Ο Ούγος Φόσκολος, με ελληνική καταγωγή και έχοντας ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ιταλία, υπήρξε ζωντανός σύνδεσμος Ελλάδας και Ιταλίας και διανοούμενος πανευρωπαϊκής εμβέλειας. Μέσα από τα έργα του “Τάφοι”, “Οι τελευταίες επιστολές του Τζιάκοπο Όρτις” και “Αίας” ύμνησε την ελευθερία, την πατρίδα και την ηρωική θυσία, συνδέοντας τον ελληνικό πολιτισμό με τον ιταλικό ρομαντισμό.
Η συμπαράστασή του στον ελληνικό αγώνα του 1821 ενίσχυσαν το φιλελληνικό ρεύμα στην Ιταλία και σε όλη την Ευρώπη, ενώ η συμβολή του στην ενδυνάμωση της ιταλικής εθνικής συνείδησης τον έχει κατατάξει στο Πάνθεον των Ιταλών συγγραφέων. Με την παρουσία του σε μεγάλα κέντρα της Ευρώπης και τον διάλογό του με κορυφαίους Ευρωπαίους στοχαστές, κατέστη οικουμενική μορφή των γραμμάτων και του πάθους της ελευθερίας».
«Ο πολεμιστής-ποιητής Ούγος Φώσκολος, απόγονος των τροβαδούρων του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, στέκεται στο μεταίχμιο του νεοκλασικισμού και του πρώιμου ρομαντισμού. Συμμετείχε στη συζήτηση περί αναπροσδιορισμού του πολεμικού φαινομένου τον 19ο αιώνα, αμφισβητώντας τη νοηματοδότησή του ως “πατέρα πάντων”, προσδιορίζοντάς τον ως μία ακόμα περιοχή της ανθρώπινης γνώσης και εφευρετικότητας που υπάγεται σε αυστηρούς κανόνες», επεσήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η λέκτορας του ΕΑΠ και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, Κατερίνα Β. Κορρέ και συμπλήρωσε:
«Εξέφρασε την αμφισβήτηση στην παγιωμένη κοινωνική και πολιτική ιεραρχία σε έναν αιώνα θεσμικής κοσμογονίας: Αποθέωσε τη δημοκρατία, στηλίτευσε όμως τις αντιφάσεις της. Κατακεραύνωσε τους δημαγωγούς, απέρριψε τις επεκτατικές πολιτικές που ασκούνταν με την επίφαση της ελευθερίας των λαών. Η μορφή και το έργο του δεν περιορίζονται στον κοινό χώρο μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας. Ενέπνευσαν, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, τους αγώνες που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της νεότερης Ευρώπης».
Το πιο εντυπωσιακό, ίσως, στοιχείο της αγάπης που τρέφουν οι Ζακυνθινοί για τον Ούγο Φώσκολο είναι η μετατροπή του σπιτιού που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα σύγχρονο μουσείο, το οποίο επισκέπτονται χιλιάδες αλλοδαποί, κυρίως, επισκέπτες αλλά και πολλά σχολεία από όλη την Ελλάδα.
Το μουσείο λειτουργεί καθημερινά και αποτελεί την ουσιαστική συμβολή της ζακυνθινής κοινωνίας στην ανάδειξη και προβολή του έργου του ποιητή. Στο εσωτερικό του βρίσκονται ενθυμήματα εποχής, έργα τέχνης σπουδαίων καλλιτεχνών και σπάνιες εκδόσεις περασμένων αιώνων από τα έργα του ποιητή.
