Οι άνθρωποι που επιδιώκουν να «διορθώσουν» τα γεωγραφικά ονόματα είναι συνήθως εκείνοι που έχουν, σε κάποια στιγμή της ιστορίας, υποστεί την ηγεμονία – ή τη φοβούνται τώρα. Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής και να αποκαταστήσει το όνομα του όρους ΜακΚίνλεϊ σε Ντενάλι αντανακλά την αντίθετη αφήγηση: δεν πρόκειται για πρόκληση της ηγεμονίας, αλλά για την άμεση επιβεβαίωσή της.
Η εναρκτήρια ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου 2025 ήταν γεμάτη με τολμηρές υποσχέσεις και επαναστατικές πρωτοβουλίες, οι οποίες κατέληγαν σε μια ιδέα: την αποκατάσταση του μεγαλείου της Αμερικής. Το ερώτημα παραμένει πόσο εφικτές είναι αυτές οι υποσχέσεις μέσα σε μία μόνο προεδρική θητεία – περιλαμβάνουν την αναβίωση της βιομηχανικής ισχύος των ΗΠΑ, την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και, ευρύτερα, την αποκατάσταση της εθνικής ενότητας. Αλλά μια υπόσχεση εκπληρώθηκε σχεδόν αμέσως: την ίδια ημέρα, ο Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο μετονόμασε τον Κόλπο του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής και επανέφερε το όνομα του προέδρου ΜακΚίνλεϊ στο βουνό που μέχρι τότε ονομαζόταν επισήμως Ντενάλι.
Η κίνηση αυτή χλευάστηκε από τους επικριτές – και άφησε ακόμη και πολλούς από τους υποστηρικτές του Τραμπ προβληματισμένους. Πράγματι, η έκδοση μιας διαταγής με τίτλο «Επαναφορά ονομάτων που τιμούν το αμερικανικό μεγαλείο» είναι ένα πράγμα- η πραγματική αποκατάσταση αυτού του μεγαλείου, όπως κι αν ορίζεται, είναι κάτι άλλο. Παρ’ όλα αυτά, σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο στους πολιτιστικούς πολέμους που μαίνονται στην Αμερική εδώ και χρόνια, καθώς και μια περίεργη περίπτωση συμβολικής πολιτικής που επεκτείνεται στη γεωγραφία.
Για να δοθεί κάποιο πλαίσιο, το όνομα Denali υιοθετήθηκε επίσημα σε ομοσπονδιακό επίπεδο από τον πρόεδρο Ομπάμα το 2015, αλλά η Αλάσκα το χρησιμοποιούσε από το 1975, όταν το νομοθετικό σώμα της πολιτείας υπέβαλε αίτηση στο Συμβούλιο Γεωγραφικών Ονομάτων των ΗΠΑ για την αλλαγή.
Η αποκατάσταση του ονόματος των ιθαγενών Αθαμπάσκα στην υψηλότερη κορυφή των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ένα βασικό πολιτικό ζήτημα για την Αλάσκα. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι νομοθέτες της Αλάσκας που πίεζαν για την αλλαγή αντιμετώπισαν αντιδράσεις από μέλη του Κογκρέσου που εκπροσωπούσαν το Οχάιο, την πολιτεία καταγωγής του προέδρου ΜακΚίνλεϊ. Η συζήτηση δεν αφορούσε μόνο την ιστορική δικαιοσύνη ή τον σεβασμό προς τους ιθαγενείς, αλλά και το κύρος της ίδιας της Αλάσκας. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι οι Αλασκέζοι προτιμούν το «Denali» από το «McKinley» με διαφορά δύο προς ένα – ακόμη και μεταξύ των ψηφοφόρων του Trump. Οι επικριτές επισημαίνουν ότι πολλοί που υποστηρίζουν το όνομα «McKinley» δεν έχουν πάει ποτέ στην Αλάσκα (όπως και ο ίδιος ο McKinley). Για ορισμένους κατοίκους της Αλάσκας, η απόφαση της Ουάσινγκτον να μετονομάσει το βουνό «τους» αποτελεί παραβίαση των ομοσπονδιακών αρχών.
Η μετονομασία αυτών των δύο γεωγραφικών ορόσημων αντανακλά το προσωπικό όραμα του Τραμπ για το μεγαλείο της Αμερικής και τη σημασία του branding στις επιχειρήσεις και την πολιτική.
«Ο Τραμπ είναι πρωτίστως ειδικός στο branding», αναφέρει η Washington Post τον καθηγητή του Πανεπιστημίου George Washington, Ethan Porter, »και το branding έχει να κάνει πρωτίστως με τα ονόματα. Τώρα έχει τον έλεγχο περισσότερων ονομάτων και βλέπει πλέον ως τομέα του ολόκληρη τη χώρα».
Γιατί είναι σημαντική για τον Τραμπ η απαθανάτιση του ονόματος του ΜακΚίνλεϊ; Ο 25ος πρόεδρος των ΗΠΑ χρησιμεύει ως πρότυπο για τον 47ο με τουλάχιστον δύο βασικούς τρόπους. Πρώτον, ο Ουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ, υπέρμαχος των προστατευτικών δασμών, είδε τους εμπορικούς φραγμούς ως δρόμο προς την ευημερία. Δεύτερον, επέκτεινε τον εδαφικό έλεγχο των ΗΠΑ, επιβλέποντας την προσάρτηση της Χαβάης και, μετά τη νίκη στον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο, την απόκτηση του Γκουάμ, του Πουέρτο Ρίκο και των Φιλιππίνων, καθώς και της Κούβας.
Αν ο ΜακΚίνλεϊ συμβολίζει το «μεγαλείο» για τον Τραμπ, το Μεξικό ενσαρκώνει πολλά από τα προβλήματα της χώρας. Πίσω στο 2015, όταν ανακοίνωσε την πρώτη του προεδρική εκστρατεία, ο Τραμπ δήλωσε:
«Όταν το Μεξικό στέλνει τους ανθρώπους του, δεν στέλνει τους καλύτερους… Φέρνουν ναρκωτικά. Φέρνουν το έγκλημα. Είναι βιαστές. Και μερικοί, υποθέτω, είναι καλοί άνθρωποι».
Αν και η ιδέα της μετονομασίας του Κόλπου διατυπώθηκε για πρώτη φορά στη συνέντευξη Τύπου του Τραμπ στις 7 Ιανουαρίου 2025, είναι πιθανό ότι ο πρόεδρος ενοχλούνταν από καιρό από την αναφορά σε μια χώρα που «στέλνει τέτοιους ανθρώπους» στο όνομα ενός υδάτινου σώματος ζωτικής σημασίας για τον πετρελαϊκό πλούτο των ΗΠΑ. Οι συνειρμοί ότι ο Κόλπος «ανήκει» στο Μεξικό αποτυπώθηκαν στα σχόλια της βουλευτού Marjorie Taylor Greene, η οποία εισήγαγε νομοσχέδιο για τη μετονομασία του στις 9 Ιανουαρίου: «Είναι ο δικός μας κόλπος. Το νόμιμο όνομα είναι Κόλπος της Αμερικής και έτσι θα πρέπει να τον αποκαλεί όλος ο κόσμος».
Το αν οι ΗΠΑ θα απαιτήσουν την παγκόσμια αναγνώριση της νέας ονομασίας μένει να φανεί, αλλά φαίνεται απίθανο. Μια διπλωματική εκστρατεία για την επιβολή του «Κόλπος της Αμερικής» θα αποσπούσε πόρους από πολύ πιο επείγοντα ζητήματα. Επιπλέον, τέτοιες προσπάθειες συνήθως επιδιώκονται από μικρά και μεσαίου μεγέθους έθνη που διεκδικούν τις δικές τους αφηγήσεις.
Τα αραβικά κράτη αποκαλούν τον Περσικό Κόλπο «Αραβικός Κόλπος», η Νότια Κορέα αναφέρεται στη Θάλασσα της Ιαπωνίας ως «Ανατολική Θάλασσα», ενώ η Βόρεια Κορέα την αποκαλεί «Κορεατική Ανατολική Θάλασσα», οι χώρες που αμφισβητούν τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας προωθούν τα δικά τους ονόματα (Βιετνάμ: «Ανατολική Θάλασσα”- Φιλιππίνες: “Ανατολική Θάλασσα”: «Ινδονησία: «Βόρεια Θάλασσα Νατούνα»).
Αυτό που έχουν κοινό αυτές οι περιπτώσεις είναι μια συμβολική αντίσταση στην «ηγεμονία». Ιστορικά, η Περσία, η Κίνα και η Ιαπωνία ήταν περιφερειακές δυνάμεις που κυριαρχούσαν στους γείτονές τους, διαμορφώνοντας πολιτικούς, στρατιωτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς χώρους γύρω τους. Εκείνοι που επιδιώκουν να «διορθώσουν» τα ονόματα είναι συχνά έθνη που έχουν υποστεί ηγεμονία – ή τη φοβούνται τώρα.
Η μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού από τον Τραμπ αντικατοπτρίζει την αντίθετη αφήγηση: όχι μια πρόκληση στην ηγεμονία, αλλά την άμεση επιβεβαίωσή της – τουλάχιστον στο δυτικό ημισφαίριο. Η λογική του (που φαίνεται επίσης στους συλλογισμούς για την προσάρτηση της Γροιλανδίας, την εισδοχή του Καναδά στις ΗΠΑ ή τη διεκδίκηση της Διώρυγας του Παναμά) δεν επιδιώκει την παγκόσμια έγκριση. Αντίθετα, περιμένει από τον κόσμο να την αποδεχτεί ως τετελεσμένο γεγονός – όπως έχουν ήδη κάνει οι επιχειρήσεις. Η Google, η Microsoft και η Apple εμφανίζουν τώρα την ένδειξη «Κόλπος της Αμερικής» για τους χρήστες των ΗΠΑ, ενώ οι πετρελαϊκοί κολοσσοί BP και Chevron, που δραστηριοποιούνται στον Κόλπο, συμμορφώθηκαν χωρίς διαμαρτυρία.
Όσο για εκείνους που αρνήθηκαν να αποδεχθούν τη νέα ονομασία, η αντίδραση της κυβέρνησης Τραμπ στη στάση του Associated Press ήταν αποκαλυπτική. Το AP, επικαλούμενο τον ρόλο του ως παγκόσμιο πρακτορείο ειδήσεων, δήλωσε ότι θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί το «Κόλπος του Μεξικού» για το διεθνές κοινό, ενώ θα αναγνωρίζει τη νέα ονομασία στο εσωτερικό. Σε απάντηση, ο Λευκός Οίκος ανακάλεσε την πρόσβαση των δημοσιογράφων του AP σε προεδρικές εκδηλώσεις.
Το Associated Press δεν ήταν το μόνο αμερικανικό μέσο ενημέρωσης που αντιστάθηκε στο rebranding της κυβέρνησης, αλλά ξεχώρισε για παραδειγματική τιμωρία. Ο πιθανός λόγος; Το Stylebook του AP ¬- ο καθοριστικός οδηγός για τους δημοσιογράφους σε όλη την Αμερική και σε μεγάλο μέρος του κόσμου- ασκεί απαράμιλλη επιρροή. Περισσότερο από ένα απλό εγχειρίδιο μορφοποίησης και ονοματολογίας, θεσπίζει κανόνες για «ρεπορτάζ χωρίς αποκλεισμούς» και πλαισιώνει τις συζητήσεις για τη φυλή, το φύλο και τη θρησκεία. Αυτή η ευθυγράμμιση με την αριστερή-φιλελεύθερη ατζέντα στην οποία αντιστέκεται ο Λευκός Οίκος του Τραμπ κατέστησε το AP πρωταρχικό στόχο.
Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να εξεταστούν οι κινήσεις του Τραμπ για το rebranding. Η μετονομασία στην Αμερική δεν είναι κάτι καινούργιο – αυτό που είναι πρωτοφανές είναι η σημασία των γεωγραφικών αντικειμένων που μετονομάζονται. Μόνο το 2022 μετονομάστηκαν 650 τοπωνύμια που περιείχαν τη λέξη «squaw» (που θεωρήθηκε προσβλητική για τις ιθαγενείς γυναίκες). Το 2020, οι διαμαρτυρίες του Black Lives Matter οδήγησαν στη μετονομασία εκατοντάδων σχολείων, δρόμων και στρατιωτικών βάσεων για να απαλειφθούν οι αναφορές στη Συνομοσπονδία ή σε «λευκούς υπεροπλιστές».
Τέτοιες συμβολικές κινήσεις όπως η μετονομασία γεωγραφικών αντικειμένων προκαλούν πάντα κριτική όταν αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα. Σήμερα, η αλματώδης αύξηση των τιμών των αυγών στις ΗΠΑ έχει προκαλέσει μιμίδια όπως: «Ο Κόλπος του Πώς αυτό μειώνει τις τιμές των παντοπωλείων».
Αλλά θα μπορούσε κανείς εξίσου να αναρωτηθεί ποιες φυλετικές ανισότητες επιλύθηκαν με το σβήσιμο των μνημείων της Συνομοσπονδίας.
Η συμβολική πολιτική του Τραμπ βρίσκει απήχηση σε ένα τμήμα της κοινωνίας που έχει από καιρό περιθωριοποιηθεί στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Ο εσωτερικός πόλεμος των αφηγήσεων της Αμερικής αντιπαραθέτει δύο οράματα του «μεγαλείου»: το ένα έχει τις ρίζες του στον πατριωτισμό και την παράδοση, το άλλο στα δικαιώματα των μειονοτήτων και τον ιστορικό απολογισμό. Αυτές οι δύο Αμερικανίες μιλούν διαφορετικές γλώσσες και απομακρύνονται όλο και περισσότερο.
Μια συντηρητική επανάσταση – ή, όπως την αποκάλεσε ο Τραμπ στην εναρκτήρια ομιλία του, μια «επανάσταση της κοινής λογικής» – θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τη χώρα και να έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για τον κόσμο από την αλλαγή των τοπωνυμίων και των σημάτων που στέλνει. Αλλά γι’ αυτό, οι νίκες πρέπει να επεκταθούν πέρα από τις συμβολικές μάχες.
