της Γιώτας Μίαρη κλινική διαιτολόγος διαιτολόγος
Οι πρωτεΐνες από βιολογικής σκοπιάς κατατάσσονται σε δομικές και λειτουργικές. Στις δομικές πρωτεΐνες κατατάσσεται το κολλαγόνο, οι κερατίνες και οι πρωτεΐνες των μεμβρανών. Οι λειτουργικές πρωτεΐνες συμμετέχουν σε πολλές διαδικασίες μέσα στον οργανισμό όπως η μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς μέσω της αιμοσφαιρίνης, η αποθήκευση του οξυγόνου στους μυς μέσω της μυοσφαιρίνης, ενώ έχουν και άλλες λειτουργικές ιδιότητες καταλυτικές, αμυντικές, κινητικές και ρυθμιστικές. Τις πρωτεΐνες της συναντάμε στη φυσική τους μορφή μέσα από τροφές όπως το κρέας, το ψάρι, το αυγό, το γάλα, το γιαούρτι, το τυρί, τα όσπρια και σε άλλες τροφές σε μικρότερη συγκέντρωση.
Όταν καταναλώσουμε ένα γεύμα που περιέχει εκτός των άλλων συστατικών και πρωτεΐνη, αυτή στη συνέχεια θα διασπαστεί στον οργανισμό από ειδικά πεπτικά ένζυμα σε αμινοξέα, και στη συνέχεια θα απορροφηθεί και θα αποθηκευτεί σε διάφορους ιστούς.
Σαν πηγή ενέργειας ο οργανισμός χρησιμοποιεί σχεδόν ένα ποσοστό 2-8% κατά την παρατεταμένη άσκηση, ποσοστό ασήμαντο συγκριτικά με τη συμμετοχή των λιπών και των υδατανθράκων. Όταν η άσκηση είναι υψηλής έντασης και μεγάλης διάρκειας όπου τα αποθέματα του μυϊκού γλυκογόνου εξαντλούνται, παρατηρείται μια αύξηση της συμμετοχής των πρωτεϊνών για την παραγωγή ενέργειας, το οποίο εξαρτάται επιπλέον και από την διατροφή, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας του ατόμου αλλά και από την αερόβια ικανότητά του.
Η απουσία υδατανθράκων από το διαιτολόγιο ενός αθλούμενου οδηγεί σε μεγαλύτερο καταβολισμό πρωτεΐνης για παραγωγή ενέργειας, ενώ αντίθετα, ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο με κατανάλωση υδατανθράκων εμποδίζει την περαιτέρω διάσπαση των πρωτεϊνών του σώματος χρησιμοποιώντας τους υδατάνθρακες για παραγωγή ενέργειας.
Ο λόγος για τον οποίο ένας αθλούμενος χρειάζεται περισσότερη πρωτεΐνη σε σχέση με έναν μη αθλούμενο είναι διότι ο οργανισμός τους καταβολίζει περισσότερη πρωτεΐνη κατά την άσκηση, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για επιδιόρθωση ιστών λόγω τραυματισμού. Επιπλέον, τα άτομα που γυμνάζονται συνήθως έχουν μεγαλύτερη μυϊκή μάζα σε σχέση με τα αγύμναστα άτομα και αυτό δημιουργεί την ανάγκη στο σώμα για περισσότερη πρωτεΐνη.
Προσοχή, αρκετοί αθλητές υπερεκτιμούν τις ανάγκες τους σε πρωτεΐνες με αποτέλεσμα να δίνουν στον οργανισμό τους περισσότερο από όσο χρειάζεται. Αυτό έχει σαν συνέπεια να επιβαρύνουν το συκώτι και τα νεφρά τους, να αποθηκεύουν λίπος, να υπόκεινται σε μεγαλύτερη απώλεια υγρών από το σώμα, ενώ υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος για μείωση της οστικής πυκνότητας λόγω αυξημένης απέκκρισης ασβεστίου με τα ούρα.
Επιπλέον, όταν η υψηλή κατανάλωση πρωτεϊνών γίνεται για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τότε αυξάνεται η έκφραση γονιδίων που είναι υπεύθυνα για τον διάσπαση της πρωτεΐνης, με αποτέλεσμα όταν κάποια στιγμή ο αθλούμενος μειώσει την κατανάλωση πρωτεΐνης από το διαιτολόγιό του παρατηρεί σημαντική μείωση της μυϊκής του μάζας.
Εν κατακλείδι, ένα διαιτολόγιο που θα εμπεριέχει τόσο υδατάνθρακες όσο και πρωτεΐνες, θα βοηθήσει τον αθλούμενο να έχει την απαιτούμενη ενέργεια και καλύτερη απόδοση κατά την άσκηση. Οι υδατάνθρακες της τροφής θα προσφέρουν στο σώμα την πηγή ενέργειας που θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου, και θα συμβάλλουν στην έκκριση της ινσουλίνης η οποία θα δώσει το σήμα για τη μείωση της διάσπασης της πρωτεΐνης ενώ οι πρωτεΐνες της τροφής θα βοηθήσουν στην παροχή αμινοξέων στο σώμα προκειμένου να γίνει η πρωτεινοσύνθεση, και η αποκατάσταση των φθαρμένων ιστών.
