Ανταπόκριση από Στρασβούργο – Νίκος Ρούσσης
Σε μια έκθεση, προφίλ χωρών και μια διαδραστική βάση δεδομένων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ) του Συμβουλίου της Ευρώπης παρουσιάζει τις κύριες τάσεις των δικαστικών συστημάτων 44 ευρωπαϊκών χωρών και 3 κρατών- παρατηρητές .
Αυτή η δέκατη έκθεση αξιολόγησης από τότε που ιδρύθηκε η CEPEJ το 2002 δείχνει ειδικότερα τις ακόλουθες τάσεις:
Όσον αφορά τον προϋπολογισμό που διατίθεται στη δικαιοσύνη: μεταξύ 2010 και 2020, τα κράτη εμφανίζουν σταθερή αλλά άνιση αύξηση. το 2020 ξοδεύουν κατά μέσο όρο 79 ευρώ ανά κάτοικο για το δικαστικό σύστημα (δηλαδή 7 ευρώ περισσότερα από το 2018). Το 66% αυτού του προϋπολογισμού διατίθεται σε δικαστήρια, 24,5% σε εισαγγελικές αρχές και 9,5% σε νομική συνδρομή. μεταξύ 2018 και 2020, η πιο σημαντική ποσοστιαία αύξηση, ίση με 12% κατά μέσο όρο, έχει καταγραφεί για τον προϋπολογισμό της εισαγγελίας·
Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δαπανούν αναλογικά περισσότερα σε εισαγγελικές υπηρεσίες, ενώ οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης και οι χώρες του κοινού δικαίου επενδύουν σχετικά περισσότερα σε νομική συνδρομή.
*Όλες οι χώρες διαθέτουν μηχανισμό νομικής αρωγής για ποινικές υποθέσεις και άλλες πλην ποινικών υποθέσεων, ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση όλων στη δικαιοσύνη, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη νομολογία του Δικαστηρίου.
*Ο αριθμός των επαγγελματιών δικαστών στα κράτη μέλη έχει ελαφρώς αυξηθεί (ο μέσος όρος είναι 22,2 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους) με σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών που μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από την ποικιλομορφία των δικαστικών οργανώσεων, γεωγραφικούς παράγοντες και /ή την εξέλιξη των ευρωπαϊκών νομικών συστημάτων·
* Εδώ και αρκετά χρόνια, υπάρχουν περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες δικαστές και εισαγγελείς. Ταυτόχρονα, η υποεκπροσώπηση των γυναικών στις υψηλότερες λειτουργίες, εξακολουθεί να υπάρχει.
*Οι Ευρωπαίοι δικηγόροι εξακολουθούν να είναι κατά κύριο λόγο άνδρες, αλλά οι αλλαγές υπέρ των γυναικών είναι επίσης ορατές σε αυτόν τον τομέα. ο αριθμός των δικηγόρων εξακολουθεί να αυξάνεται στην Ευρώπη (ο μέσος αριθμός το 2020 είναι 172 δικηγόροι ανά 100.000 κατοίκους), αλλά η πυκνότητα των δικηγόρων ποικίλλει σημαντικά από το ένα κράτος στο άλλο·
* Όσον αφορά την τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), τα κράτη μέλη του ΣτΕ αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερο τις ΤΠΕ για να υποστηρίξουν τη δικαστική δραστηριότητα και διαθέτουν μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού των δικαστηρίων στη μηχανογράφηση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
*Οι προκλήσεις που θέτει η πανδημία Covid-19 έδωσαν την ευκαιρία να πειραματιστούν σε ευρύτερη κλίμακα και με ταχύτερο ρυθμό με τις δυνατότητες των ΤΠΕ για την επικοινωνία και την κοινή χρήση δικαστικών εγγράφων· Αυτό απαίτησε μεγάλη προσαρμογή για την εξισορρόπηση των πρακτικών πλεονεκτημάτων της εξ αποστάσεως επικοινωνίας με την ανάγκη σεβασμού των θεμελιωδών αξιών της δικαιοσύνης, διασφάλισης δικαιοσύνης, διαφάνειας, λογοδοσίας, πρόληψης διαδικαστικών καταχρήσεων και αποφυγής του κινδύνου διακυβεύματος του ανθρώπινου και συμβολικού προσώπου της δικαιοσύνης.
*Λόγω των περιορισμών του Covid-19, τα δικαστήρια σε όλη την Ευρώπη αντιμετώπισαν προβλήματα στην εκτέλεση ακόμη και πράξεων ρουτίνας.
*Ωστόσο, δεν επηρεάστηκαν όλες οι δικαιοδοσίες με τον ίδιο τρόπο που τα κράτη και οι οντότητες κατέφυγαν σε διάφορα καινοτόμα μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων του Covid-19.
Τα πρωτοβάθμια δικαστήρια επηρεάστηκαν περισσότερο από την πανδημία.
*Τα δικαστήρια φαίνεται να είναι ταχύτερα στην επίλυση υποθέσεων ποινικού δικαίου, ενώ σε διοικητικά θέματα θεωρούνται τα λιγότερο αποτελεσματικά.
Το 2020, ο αριθμός των εισερχόμενων υποθέσεων που σχετίζονται με αιτούντες άσυλο και το δικαίωμα εισόδου και διαμονής για αλλοδαπούς έχει μειωθεί, παρόλο που παραμένει υψηλός.
