Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η Επιτροπή του Lancet για την πανδημία του κορωνοϊού εξέδωσε μια σκληρή ετυμηγορία για το πώς αντέδρασε ο κόσμος: Ήταν «μια τεράστια παγκόσμια αποτυχία», ανέφερε το έγκριτο ιατρικό περιοδικό. Οι κυβερνήσεις ήταν πολύ αργές και διστακτικές, αντιμετώπισαν βαθιά δημόσια δυσπιστία, υπονομεύτηκαν από την παραπληροφόρηση και απέτυχαν να εξυπηρετήσουν τους πιο ευάλωτους. «Το αποτέλεσμα ήταν εκατομμύρια θάνατοι που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί», συμπέρανε το Lancet. Αυτό το λυπηρό ρεκόρ πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για να τα πάμε καλύτερα στο μέλλον.
Το Lancet συγκάλεσε 28 εμπειρογνώμονες υπό τον Jeffrey Sachs του Πανεπιστημίου Κολούμπια, για διετή εξέταση της πανδημίας από την άποψη της ετοιμότητας, της αντιμετώπισης και της ανάκαμψης, εμβαθύνοντας στη δημόσια υγεία, την ιολογία, την κοινωνική πολιτική, τα οικονομικά, τη χρηματοδότηση και τη γεωπολιτική. Η έκθεση δεν είναι παρά μία από τις πολλές αξιόλογες προσπάθειες για την εξαγωγή διδαγμάτων από τη σοβαρότερη καταστροφή της δημόσιας υγείας εδώ και έναν αιώνα. Τα έγκυρα νέα ευρήματα αξίζουν προσοχής, αν και θα ηταν ευκταίο, το Κογκρέσο και ο Λευκός Οίκος να είχαν διατάξει μια ολοκληρωμένη έρευνα από εθνική επιτροπή όπως η Επιτροπή της 11ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό δεν έγινε. Στη Βρετανία μια τέτοια έρευνα αναμένεται να ξεκινήσει την άνοιξη του 2023.
Ένα σημαντικό μάθημα είναι ότι, όταν ξεσπά μια άκρως λοιμώδης ασθένεια σε έναν ευάλωτο πληθυσμό, η ταχεία ανταπόκριση είναι απαραίτητη – ακόμη περισσότερο όταν πολλές λοιμώξεις είναι ασυμπτωματικές, όπως συνέβη με τον κορωνοϊό. Ένα νέο κρούσμα έγινε χιλιάδες μέσα σε ένα μήνα. «Η ικανότητα του συστήματος δημόσιας υγείας να εντοπίζει κρούσματα, να ανιχνεύει επαφές και να απομονώνει μολυσμένα άτομα μπορεί να υπερνικηθεί σε λίγες μόνο εβδομάδες από την ανεξέλεγκτη μετάδοση στην κοινότητα», αναφέρει η έκθεση. Αυτό συνέβη, ξανά και ξανά. «Οι εθνικές απαντήσεις ήταν συχνά αυτοσχεδιαστικές, συνορεύοντας περιστασιακά με το παράλογο», αναφέρει η επιτροπή. «Πολλοί εθνικοί ηγέτες έκαναν άκρως ανεύθυνες δηλώσεις τους πρώτους μήνες της επιδημίας, παραμελώντας τα επιστημονικά στοιχεία και διακινδυνεύοντας άσκοπα ζωές με σκοπό να διατηρήσουν την οικονομία ανοιχτή». Οι κυβερνήσεις «έδειξαν ότι είναι αναξιόπιστες και αναποτελεσματικές» και «η μνησικακία μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων» στη συνέχεια «αδυνάτισε σοβαρά την ικανότητα των διεθνών θεσμών» να ανταποκριθούν, ειδικά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος δέχεται έντονη κριτική για επανειλημμένα λάθη «στην πλευρά της επιφύλαξης και όχι της τόλμης». Η επιτροπή ζητά να ενισχυθεί ο ΠΟΥ και να του δοθούν ισχυρότερες εξουσίες και πιο σταθερή χρηματοδότηση.
Ένα άλλο μάθημα είναι ότι η αποτυχία κατανόησης της οδού μετάδοσης του ιού οδήγησε σε διαδοχικούς – και δαπανηρούς – λανθασμένους υπολογισμούς. Στην αρχή της επιδημίας, αναφέρει η Επιτροπή, «οι υγειονομικές αρχές επικεντρώθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στη μετάδοση του ιου δια της εκπνοής μέσω μηχανισμού σπρέι» – την ιδέα ότι ο ιός μεταδίδεται όταν οι άνθρωποι εκπνέουν σταγονίδια που πέφτουν λόγω βαρύτητας σε απόσταση ενός ή το πολύ δύο μέτρων. Αυτό οδήγησε στην έμφαση σε δυο μέτρα κοινωνικής απόστασης, εκτεταμένου καθαρισμού επιφανειών και πλυσίματος χεριών. Στην πραγματικότητα, ο ιός εξαπλώθηκε με αναπνευστικά αερολύματα – μικροσκοπικά σωματίδια που μένουν αιωρούμενα στον αέρα – σχεδόν το ίδιο με τον καπνό του τσιγάρου. Η αποτυχία να επικεντρωθούμε περισσότερο σε αυτήν την αερομεταφερόμενη διαδρομή από την αρχή είχε σοβαρές συνέπειες: «Η χρήση καλυμμάτων προσώπου, αερισμού και φιλτραρίσματος αέρα ως αποτελεσματικά μέτρα μείωσης του κινδύνου δεν ενθαρρύνθηκαν επαρκώς», αναφέρει η έκθεση. Οι εσφαλμένες υποθέσεις επέτρεψαν στον ιό να εξαπλωθεί «σχεδόν αμείωτα, για μήνες», συνεχίζει η έκθεση.
Ένα τρίτο μάθημα, άβολο αλλά αληθινό, είναι ότι μια πανδημία απαιτεί συνεργασία, αλλά οι άνθρωποι, οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί συχνά προσέβλεπαν στα δικά τους στενά συμφέροντα. Οι πλούσιες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, αγόρασαν δόσεις εμβολίων που σώζουν ζωές, ενώ τα φτωχότερα κράτη περίμεναν στο πίσω μέρος της ουράς. Από τον Ιανουάριο, αναφέρει η έκθεση, το ποσοστό των πλήρως εμβολιασμένων πληθυσμών ήταν 71% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 63% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 10% στην Αφρική.
Η επιτροπή σημειώνει ότι οι Κινέζοι επιστήμονες διέθεταν από νωρίς τη γονιδιωματική αλληλουχία του ιού και τον Ιανουάριο του 2020 «ήξεραν ότι η Γουχάν αντιμετώπιζε επιδημία κορωνοϊού». Η έκθεση της Επιτροπής παραμερίζει το γεγονός ότι η ηγεσία της Κίνας απέκρυψε από το κοινό τη μεταδοτικότητα του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο τις πρώτες τρεις εβδομάδες του Ιανουαρίου 2020 – ένα τρομερό λάθος που του επέτρεψε να εξαπλωθεί.
Η επιτροπή δεν πήρε θέση στη συνεχιζόμενη διαφωνία σχετικά με την προέλευση του ιού στην Κίνα, δηλαδή αν προήλθε από μεταπήδηση ζωονοσογόνου ή από ακούσια εργαστηριακή διαρροή, λέγοντας ότι και τα δύο σενάρια παραμένουν «ακόμα εύλογα». Η έκθεση καλεί σωστά για «αμερόληπτη, ανεξάρτητη, διαφανή και αυστηρή εργασία» για τη διερεύνηση της προέλευσης, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηρίων στη Γουχάν, που συμμετείχαν σε επικίνδυνη έρευνα γνωστή ως «κέρδος εκ λειτουργίας» (gain of function), στην οποία δημιουργήθηκαν ιοί παρόμοιοι με το στέλεχος της πανδημίας, γενετικά χειραγωγημένοι. Ο κ. Sachs κάλεσε σωστά τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ να είναι πιο ανοιχτά σχετικά με το ρόλο τους στη χρηματοδότηση της έρευνας στην Κίνα. Όμως αυτό θα πρέπει να συμβαδίσει με την άσκηση πίεσης προς την η Κίνα ωστε να ανοίξει τις πύλες της (που έκλεισε) όσο αφορά περαιτέρω έρευνα.
Δυόμιση χρόνια μετά την έναρξή της καταστροφής της πανδημίας, έχουν σημειωθεί 6,9 εκατομμύρια αναφερόμενοι θάνατοι. Ο πραγματικός φόρος μπορεί να είναι τριπλάσιος. Είναι απολύτως απαραίτητο να εφαρμόσουμε τις γνώσεις και τα διδάγματα αυτής της εμπειρίας προκειμένου να μην επαναληφθεί.
Πηγή: The Washington Post
