Καλή νέα εβδομάδα σε όλους τους αναγνώστες της στήλης! Αυτή την εβδομάδα θα εξετάσουμε τη δύναμη και τον βαθύ αντίκτυπο της αισιοδοξίας – όχι ως αφελές «θετικό συναίσθημα», αλλά ως στάση ζωής που μπορεί κυριολεκτικά να μεταμορφώσει τον τρόπο που ζούμε, σκεφτόμαστε, και πράττουμε.

Η αισιοδοξία είναι η πίστη ότι το μέλλον σου μπορεί να είναι καλύτερο από το παρελθόν. Ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο. Αντίθετα, η απαισιοδοξία γεννά την πεποίθηση ότι τίποτα δεν αλλάζει, ότι οι αποτυχίες του παρελθόντος προδικάζουν το μέλλον σου: «Αφού ποτέ δεν τα κατάφερα, γιατί να τα καταφέρω τώρα;» Και πράγματι, πολλοί άνθρωποι ζουν με οδηγό τέτοιες υποσυνείδητες μνήμες. Κουβαλούν μέσα τους παλιά βιώματα και αποτυχίες, που χωρίς να το συνειδητοποιούν, διαμορφώνουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αποφάσεις τους. Αντιμετωπίζουν τη ζωή όχι όπως είναι, αλλά όπως φοβούνται ότι θα εξελιχθεί, βασισμένοι στις εμπειρίες του χθες.

Κάποτε διάβασα τη φράση: «Μερικοί άνθρωποι μπορούν να βρουν ένα πρόβλημα για κάθε λύση» – και δεν θα μπορούσα να το περιγράψω καλύτερα. Η απαισιοδοξία μπλοκάρει τη δράση. Μας καθηλώνει σε αδράνεια, γιατί μας πείθει ότι οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες. Είναι σαν να βλέπεις το ποτήρι πάντα μισοάδειο, αδυνατώντας να φανταστείς ότι μπορεί και να γεμίσει.

Αλλά αυτό δεν είναι το νόημα της ζωής. Δεν είμαστε εδώ απλώς για να δουλεύουμε, να εξαντλούμαστε και να πληρώνουμε λογαριασμούς. Είμαστε εδώ για να εξελιχθούμε, να δημιουργήσουμε, να αγαπήσουμε, να αναπτυχθούμε. Και για να το πετύχουμε αυτό, χρειάζεται να διατηρούμε την πίστη ότι ναι, το μέλλον μπορεί να είναι φωτεινότερο από το παρελθόν μας. Και όταν το πιστέψεις αυτό, αρχίζεις να το ζεις.

Πώς μπορούμε, όμως, να περάσουμε από την απαισιοδοξία στην αισιοδοξία; Μια απλή αλλά χρήσιμη τεχνική που χρησιμοποιείται στη θεραπεία είναι η αναγνώριση της αρνητικής αυτοσυζήτησης (ή αλλιώς, negativeself-talk) – των εσωτερικών φράσεων που λέμε στον εαυτό μας όταν απογοητευόμαστε. Οι περισσότεροι από εμάς, σε κάποια φάση της ζωής μας, έχουμε σκεφτεί αρνητικά πράγματα για τον εαυτό μας, με αποτέλεσμα να εκφραζόμαστε με απόλυτους όρους, όπως «πάντα αποτυγχάνω», «ποτέ δεν τα καταφέρνω» ή «δεν θα τα κάνω ποτέ σωστά». Αυτές οι γενικεύσεις, όταν γίνονται συνήθεια, διαμορφώνουν την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας – και την ενισχύουν με κάθε νέο βήμα που δεν τολμάμε να κάνουμε. Τόσο αυτός που λέει ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι όσο και εκείνος που λέει ότι μπορεί, λένε την αλήθεια! Όταν επιτρέπουμε στις αρνητικές σκέψεις να μας κυριεύουν, καταλήγουμε να τους δίνουμε δίκιο και να μην προχωράμε ποτέ.

Τα καλά νέα είναι ότι αυτές οι σκέψεις μπορούν να αλλάξουν. Ένας από τους πιο δυνατούς τρόπους να το πετύχεις είναι να αναζητήσεις τις εξαιρέσεις. Εκείνες τις στιγμές που δεν επαληθεύτηκε η αρνητική σου εικόνα. Για παράδειγμα, αν λες «πάντα αποτυγχάνω», θυμήσου μια φορά που δεν απέτυχες. Μια στιγμή που στάθηκες στο ύψος των περιστάσεων, που τα κατάφερες – ίσως και χωρίς να το περιμένεις.

Αυτές οι «εξαιρέσεις» είναι ένας σημαντικός μηχανισμός στη θεραπεία, όπου αναζητούμε στιγμές που διαψεύδουν τη μόνιμη αρνητική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, αν κάποιος μου πει ότι πάντα έχει κατάθλιψη, θα τον ρωτήσω αν θυμάται στιγμές που δεν ένιωθε έτσι, έστω και για λίγο. Οι εξαιρέσεις είναι πολύτιμες, είναι το προσωπικό μας “αρχείο επιβεβαίωσης” ότι δεν είμαστε ταμπέλες. Δεν είμαστε οι αποτυχίες μας. Είμαστε και οι εξαιρέσεις μας.

Όταν νιώθεις ότι η αρνητική αυτοσυζήτηση αρχίζει να σε καταπίνει, κάνε μια αναδρομή στο βιογραφικό σου και εντόπισε τις εξαιρέσεις που σε διαψεύδουν. Ανάτρεξε σε εκείνες τις στιγμές που τα κατάφερες, που ήσουν πιο δυνατός απ’ όσο νόμιζες. Αυτές οι αναμνήσεις δεν είναι απλώς «παρηγοριά» – είναι απόδειξη ότι έχεις μέσα σου τη δύναμη για αλλαγή. Χρησιμοποίησέ τες. Τροφοδότησε την ελπίδα σου από αυτές. Άφησε την αισιοδοξία να γίνει επιλογή, όχι παθητική προσδοκία.

Η τελειότητα δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και η απόλυτη αποτυχία. Όλοι μας έχουμε και τα δύο μέσα μας: φόβο και θάρρος, αδυναμία και δύναμη, σκοτεινές μέρες και φωτεινές στιγμές. Το ερώτημα είναι: ποια πλευρά θα επιλέξεις να τροφοδοτήσεις;

Στο τέλος της ημέρας, η αισιοδοξία δεν είναι αφέλεια. Είναι θάρρος. Και αν υπάρχει κάτι που θέλω να κρατήσεις από το σημερινό άρθρο, αυτό είναι πως οι «εξαιρέσεις» είναι πραγματικά σπουδαίες, γιατί μας διδάσκουν ότι τόσο το «πάντα» όσο και το «ποτέ» είναι εντελώς σχετικά.

 

Ιουλία Καζάνα-McCarthy

Δρ. Κοινωνιολογίας (UniversityofSurrey, UK)

MSc Psychology (c.) (Brunel University of London)

Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)

SolutionFocused Θεραπεύτρια (BRIEF)