Αυτή την εβδομάδα μιλάμε για την σπουδαιότητα των ορίων για μια καλή και ισορροπημένη ψυχική υγεία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν θεραπευτές που αφιερώνουν σχεδόν ολόκληρες συνεδρίες στην εφαρμογή και την ενίσχυση των ορίων. Και αυτό καταδεικνύει πόσο κρίσιμα είναι για την προσωπική μας ευημερία. Τα όρια καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας και συμβάλλουν άμεσα στην ψυχική μας υγεία. Χωρίς όρια, μπορεί να βρεθούμε σε καταστάσεις που μας εξουθενώνουν ψυχικά και μας απομακρύνουν από τους στόχους μας.
Πρόσφατα, φρόντισα μια πελάτισσα από την Αμερική, που αντιμετώπιζε δυσκολίες με τα όριά της. Η ίδια δυσκολευόταν να επιβάλει τα όριά της στα μέλη της οικογένειά της, με πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα στις σχέσεις τους. Η πελάτισσα αυτή είναι μια γυναίκα στην ηλικία των 40, πολύ ευγενική, καλοπροαίρετη και πάντα διαθέσιμη να βοηθήσει. Έχει έναν αδελφό με τον οποίο δεν τα πήγαινε ποτέ καλά. Ο αδελφός της φαίνεται να είναι εγωιστής και ζηλιάρης και την έχει εκμεταλλευτεί σε πολλές περιπτώσεις. Από την άλλη, ο πατέρας της δεν την προτεραιοποιεί και για χρόνια την έχει πληγώσει συναισθηματικά. Παρά την αγάπη και τη στοργή που προσφέρει στους γύρω της, η γυναίκα αυτή βιώνει συνεχώς τη μη αναγνώριση και εκμετάλλευση της καλοσύνης της από τους δικούς της ανθρώπους. Έτσι, όταν τολμά να ζητήσει βοήθεια ή υποστήριξη, η αντίδραση όλων είναι θυμός και απογοήτευση, καθώς θεωρούν ότι δεν έχει το δικαίωμα να εκφράσει τις ανάγκες της. Με αφορμή αυτή την κατάσταση, αναρωτήθηκε αν είχε το δικαίωμα να είναι θυμωμένη με την οικογένειά της. Η απάντησή μου ήταν “Ναι και όχι”.
Όταν οι άνθρωποι σε εκμεταλλεύονται, όταν δεν σε προτεραιοποιούν και σου προκαλούν πόνο, είναι απολύτως φυσιολογικό να νιώθεις θυμό. Μάλιστα, θα έλεγα ότι είναι υγιές να εκφράζεις αυτόν τον θυμό, καθώς αποτελεί μια καλή και υγιή αντίδραση. Το να ανταποκριθείς με θυμό στις καταστάσεις αυτές είναι μέρος της διαδικασίας της αυτοπροστασίας. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι για να αναδείξεις την ανάγκη σου για αλλαγή στη συμπεριφορά των άλλων, πρέπει να έχεις θέσει πρώτα όρια. Δηλαδή, πρέπει να έχεις εξηγήσει στους άλλους πώς θέλεις να σε αντιμετωπίζουν και ποια είναι τα όρια σου. Και η πελάτισσά μου δεν είχε κάνει αυτό το βήμα. Δεν είχε εκφράσει ξεκάθαρα τα όριά της.
Είναι πολύ συνηθισμένο να περιμένουμε ότι η διάθεσή μας ή η συμπεριφορά μας θα οδηγήσει τους άλλους να αλλάξουν, αλλά αυτό σπάνια συμβαίνει. Για παράδειγμα, αν παραμένουμε ενεργά συμμετοχικοί στην κακή συμπεριφορά τους, αλλά έχουμε κακή διάθεση ή αναστενάζουμε, δεν θα προκαλέσουμε τη συμπεριφορά που επιθυμούμε. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν απλώς επειδή βλέπουν τη δυσαρέσκειά μας. Αν, για παράδειγμα, σου ζητήσει κάποιος να τον βοηθήσεις, αλλά το κάνεις απρόθυμα, η συμπεριφορά του δεν θα αλλάξει. Αντίθετα, θα συνεχίσει να περιμένει από σένα να κάνεις αυτό που θέλει, γιατί δεν έχει αντιληφθεί την αλλαγή της στάσης σου (ή πολύ απλά δεν τον βολεύει να την αντιληφθεί!).
Με απλά λόγια, πες το – ανοιχτά και δυνατά! Η πραγματική αλλαγή έρχεται μόνο όταν είμαστε σαφείς και ξεκάθαροι στις ανάγκες μας. Όταν θέτουμε όρια, πρέπει να κάνουμε δύο σημαντικά πράγματα: πρώτον, να εκφράσουμε ανοιχτά τι αλλαγές θέλουμε να δούμε στη συμπεριφορά των άλλων. Δεύτερον, να τους ενημερώσουμε για τις συνέπειες αυτών των αλλαγών. Πρέπει να τους πούμε με σαφήνεια τι θα συμβεί αν δεν γίνουν οι αλλαγές που ζητάμε. Αν, για παράδειγμα, δεν μου δώσεις την προσοχή που χρειάζομαι, εγώ θα αποστασιοποιηθώ ή θα συμπεριφερθώ διαφορετικά.
Αυτά τα δύο βήματα – η ξεκάθαρη αίτηση για αλλαγή και η ενημέρωση για τις συνέπειες – είναι απολύτως κρίσιμα για την αποτελεσματική επιβολή των ορίων μας. Για να έχουμε τον έλεγχο της δικής μας ευημερίας και να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία, πρέπει να μάθουμε πώς να εκφράζουμε τις ανάγκες μας και να επιβάλλουμε τα όριά μας. Όταν το κάνουμε αυτό, οι σχέσεις μας γίνονται πιο υγιείς και εναρμονισμένες με τις πραγματικές μας ανάγκες και επιθυμίες.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
