Ο HIV είναι ένας ιός που επιτίθεται στα CD4 κύτταρα, έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων που βοηθά τον οργανισμό να προστατεύεται από λοιμώξεις. Με λίγα λόγια, ο ιός αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.
Η λοίμωξη από τον ιό είναι μια χρόνια κατάσταση που εξελίσσεται σε στάδια και τα συμπτώματα κάθε σταδίου διαφέρουν. Η διαθέσιμη θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει ή και να σταματήσει την εξέλιξη της λοίμωξης. Αν δεν ληφθεί θεραπεία, ο ιός θα συνεχίσει να καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα αυξάνοντας την πιθανότητα ανάπτυξης του συνδρόμου επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας, του γνωστού AIDS. Επίσης, χωρίς θεραπεία ο φορέας του ιού μπορεί να αναπτύξει διάφορες λοιμώξεις εξαιτίας του αδύναμου ανοσοποιητικού.
Στο πρώτο στάδιο της λοίμωξης, που ονομάζεται και οξύ, το φορτίο του ιού στο αίμα είναι υψηλό και η πιθανότητα μετάδοσης μεγαλύτερη. Μέσα σε 2-4 εβδομάδες από την προσβολή από τον ιό αναπτύσσονται συμπτώματα όμοια με αυτά της γρίπης, σαν μια προσπάθεια του οργανισμού να αντιμετωπίσει τον ιό. Ο ανθρώπινος οργανισμός, όμως, δεν μπορεί να εξαλείψει τον ιό μετά την προσβολή του από αυτόν.
Ο ιός αναπαράγεται χρησιμοποιώντας τα CD4 κύτταρα του ίδιου του οργανισμού κι εξαπλώνεται σε όλο το σώμα καταστρέφοντας στην πορεία τα CD4 κύτταρα.
Τελικά, η διαδικασία αυτή σταθεροποιείται και το ανοσοποιητικό καταφέρνει να μειώσει το φορτίο του ιού, ενώ τα CD4 κύτταρα μπορεί να επιστρέψουν σε φυσιολογικά επίπεδα.
Στην οξεία φάση της λοίμωξης τα συμπτώματα είναι:
-πόνος στους μυς και στις αρθρώσεις
-κόπωση
-ανεβασμένη θερμοκρασία
-έλκη στο στόμα
-νυχτερινές εφιδρώσεις
-δερματικό εξάνθημα
-πονόλαιμος
-πρησμένοι λεμφαδένες.
Το δεύτερο στάδιο είναι η κλινική λανθάνουσα περίοδος κατά την οποία ο ιός είναι ενεργός, αλλά αναπαράγεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Σε αυτό το στάδιο τα άτομα δεν έχουν συμπτώματα ή εάν έχουν, είναι πολύ ήπια και γι’ αυτό ονομάζεται και ασυμπτωματικό. Χωρίς θεραπεία διαρκεί περίπου 10 χρόνια. Αν όμως ληφθεί η ειδική αντιρετροϊκή αγωγή, ένα άτομο μπορεί να παραμείνει χωρίς συμπτώματα για δεκαετίες, καθώς τα φάρμακα μειώνουν σημαντικά τη δραστηριότητα του ιού.
Επίσης, η αγωγή μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού, αν και πρέπει να τονιστεί ότι η μετάδοση είναι ακόμα πιθανή και γι’ αυτό θα πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις.
Το τρίτο και τελευταίο στάδιο της λοίμωξης είναι το AIDS. Τα άτομα που δεν λαμβάνουν θεραπεία θα μπουν στο τελευταίο στάδιο μόλις το φορτίο του ιού αυξηθεί και τα CD4 κύτταρα μειωθούν. Τα άτομα που λαμβάνουν αγωγή μπορεί να μη φθάσουν ποτέ στο στάδιο αυτό.
Η διάγνωση του AIDS τίθεται όταν ο αριθμός των CD4 κυττάρων πέσει κάτω από 200 κύτταρα ανά κυβικό χιλιοστόμετρο αίματος. Ο αντίστοιχος αριθμός των υγιών είναι 500-1.600 κύτταρα ανά κυβικό χιλιοστόμετρο.
Εναλλακτικά η ανάπτυξη ενός ή περισσοτέρων ευκαιριακών λοιμώξεων μπορεί να λειτουργήσει ως δείκτης εξέλιξης της λοίμωξης από HIV στο τελευταίο στάδιο. Τα συμπτώματα του τρίτου σταδίου διαφέρουν σημαντικά, καθώς σχετίζονται με διαφορετικές ευκαιριακές λοιμώξεις που μπορεί να προκύψουν. Κάποια από τα πιο συχνά είναι:
- κηλίδες στο δέρμα, στο στόμα ή στη μύτη
- θολή όραση
- διάρροια που διαρκεί πάνω από εβδομάδα
- πρησμένοι λεμφαδένες
- συνεχής κόπωση
- επίμονος πυρετός
- απώλεια μνήμης
- κατάθλιψη
- πνευμονία
- απώλεια βάρους
- έλκη στο στόμα, στον πρωκτό ή στα γεννητικά όργανα.
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την επιβράδυνση ή το σταμάτημα της εξέλιξης της λοίμωξης είναι η έγκαιρη διάγνωση και η λήψη της απαραίτητης θεραπείας. Όσο πιο σύντομα ένα άτομο λάβει θεραπεία, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει μια φυσιολογική ζωή, καθώς και να μη μεταδώσει τον ιό σε άλλους. Σήμερα, μάλιστα, είναι διαθέσιμη και η προφυλακτική θεραπεία που μπορεί να ληφθεί μέσα σε 72 ώρες από την έκθεση στον ιό και να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα λοίμωξης.
Η εξέλιξη της λοίμωξης εξαρτάται επίσης και από τον τρόπο ζωής των ατόμων. Για να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν την εξέλιξή της προς το τρίτο στάδιο είναι σημαντικό να μειώσουν το στρες, να αποφεύγουν τις λοιμώξεις, να κάνουν τους προβλεπόμενους εμβολιασμούς, να έχουν σεξουαλικές επαφές με προφυλακτικό για να προστατεύουν και τους άλλους αλλά και τους εαυτούς τους από άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, να διακόψουν το κάπνισμα, να ασκούνται τακτικά και να υιοθετήσουν μια υγιεινή διατροφή.
Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της λοίμωξης, οι οποίοι δεν είναι εύκολα ελέγξιμοι και τροποποιήσιμοι, όπως είναι η ηλικία, η γενική υγεία πριν από την προσβολή από τον ιό, τα γονίδια, ο υποτύπος του HIV και η παρουσία άλλων λοιμώξεων.
Τα άτομα που είναι φορείς και δεν λαμβάνουν θεραπεία θα φτάσουν στο στάδιο του AIDS μέσα σε 2-15 χρόνια μετά την προσβολή τους από τον ιό. Αν μετά τη διάγνωση του AIDS παραμείνουν χωρίς θεραπεία, το προσδόκιμο ζωής δεν είναι μεγαλύτερο από τρία χρόνια. Αν ένα άτομο με AIDS μείνει χωρίς θεραπεία και αναπτύξει ταυτόχρονα μια ευκαιριακή λοίμωξη, το προσδόκιμο ζωής πέφτει στους 12 μήνες.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η θεραπεία για τον ιό εξελίσσεται και πλέον τα άτομα που τη λαμβάνουν μπορούν να έχουν σχεδόν το ίδιο προσδόκιμο ζωής με όσα δεν έχουν HIV.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
