Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας συχνά συνοδεύεται με έντονο άγχος σχετικά με το ενδεχόμενο μιας μη προγραμματισμένης κύησης, ενώ παράλληλα η σεξουαλική εκπαίδευση των εφήβων εστιάζεται σε μεγάλο βαθμό στις μεθόδους αντισύλληψης. Αυτό κάνει την τεκνοποίηση να φαίνεται μια απλή κι εύκολη διαδικασία, η οποία μπορεί να προκύψει εάν διακοπεί η αντισυλληπτική μέθοδος που το ζευγάρι χρησιμοποιεί. Στην πραγματικότητα όμως, είναι πολλά τα ζευγάρια αυτά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας και ζητούν την βοήθεια των ειδικών για να μπορέσουν να τεκνοποιήσουν.

Ο καλύτερος τρόπος, σύμφωνα με τους ειδικούς, για να πάρει τις σωστές αποφάσεις ένα ζευγάρι, είναι να κατανοήσει την επίδραση που έχει η υπογονιμότητα στη ζωή του και τι μπορεί να κάνει για να τη διαχειριστεί. Παρακάτω λοιπόν οι ειδικοί απαντούν σε 5 συνήθεις ερωτήσεις των ζευγαριών σχετικά με την υπογονιμότητα.

1. Πόσο συχνή είναι η υπογονιμότητα;

Ως υπογόνιμο χαρακτηρίζεται το ζευγάρι, το οποίο έπειτα από έναν χρόνο σεξουαλικής δραστηριότητας χωρίς προφυλάξεις δεν έχει καταφέρει να συλλάβει. Σήμερα εκτιμάται ότι ένα στα έξι ζευγάρια είναι υπογόνιμο.

Κάποτε η υπογονιμότητα θεωρούταν κατεξοχήν γυναικείο πρόβλημα. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι το 30% των περιπτώσεων υπογονιμότητας οφείλεται σε παράγοντες που σχετίζονται με την αναπαραγωγική ικανότητα του άνδρα, το 30% σε παράγοντες που σχετίζονται με την αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας και το 40% μπορεί να οφείλεται σε συνδυασμό προβλημάτων ή σε άγνωστο αίτιο.
Σήμερα, ωστόσο, ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας υπογονιμότητας να είναι η κοινωνική τάση που ωθεί τις γυναίκες να τεκνοποιούν σε μεγαλύτερες ηλικίες.

2. Τι προκαλεί υπογονιμότητα στις γυναίκες;

Μία από τις πιο συχνές αιτίες υπογονιμότητας είναι οι διαταραχές του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Η απουσία ή η μη κανονικότητα της περιόδου, η καθυστέρηση, η υπερβολική απώλεια αίματος ή σταγονοειδής αιματόρροια κατά τα μεσοδιαστήματα των περιόδων δυσχεραίνουν τον εντοπισμό της ωορρηξίας και κατ’ επέκταση τη σύλληψη.

Παράλληλα, υπάρχουν διάφορα νοσήματα και καταστάσεις που συμβάλλουν στην εμφάνιση της υπογονιμότητας. Σημαντικό ρόλο μάλιστα έχει βρεθεί ότι παίζουν το κάπνισμα και το σωματικό βάρος. Πιο συγκεκριμένα, το κάπνισμα μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες μιας γυναίκας να συλλάβει επηρεάζοντας την ωορρηξία, ενώ παράλληλα έχει βρεθεί ότι οι καπνίστριες έχουν υψηλότερα ποσοστά αποβολών.

Σχετικά με τη σημασία του βάρους, η αμερικανική εταιρεία αναπαραγωγικής ιατρικής αναφέρει ότι στο 12% όλων των περιπτώσεων υπογονιμότητας ευθύνεται το σωματικό βάρος των γυναικών, το οποίο είναι είτε πολύ αυξημένο είτε πολύ χαμηλό.

Πολλοί ειδικοί, όμως, επιμένουν ότι η σημαντικότερη αιτία γυναικείας υπογονιμότητας είναι η ηλικία. Φαίνεται, μάλιστα, ότι η αύξηση της ηλικίας επηρεάζει περισσότερο τη γονιμότητα της γυναίκας σε σύγκριση με αυτή του άνδρα. Αν παρατηρήσει κάποιος τις καμπύλες γονιμότητας, θα δει ότι υπάρχει μια μείωση της τάξεως του 50% στην ικανότητα των γυναικών να συλλάβουν από τα 30 έως τα 40, η οποία μειώνεται επιπρόσθετα κατά 50% για κάθε δύο χρόνια μετά τα 40. Στην ηλικία των 44, λοιπόν, μια γυναίκα που θέλει να τεκνοποιήσει είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσει δότρια ωαρίων από τη στιγμή που είναι λίγες οι γυναίκες άνω των 44 που μένουν έγκυες με τα δικά τους ωάρια.

Η ηλικία όμως δεν επιδρά μόνο στη μείωση του αριθμού των ωαρίων της γυναίκας. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τη χρωμοσωμική ταυτότητα του κάθε ωαρίου.

Οι γυναίκες κατά την εμβρυϊκή ζωή έχουν περίπου 7 εκατομμύρια ωάρια, τα οποία μειώνονται στα 1-2 εκατομμύρια κατά τη γέννηση και φτάνουν στις 600.000 κατά την είσοδο στην εφηβεία. Μετά την εμμηναρχή η γυναίκα χάνει 500 ωάρια κάθε μήνα, έτσι ώστε η ωορρηξία να παράγει ένα καλό ωάριο. Πολλές φορές, όμως, το ωάριο δεν είναι καλό, ενώ μετά τα 40 το 97% των ωαρίων που είχε στην εφηβεία έχει απολεσθεί.

Οι άνδρες από την άλλη παράγουν νέα σπερματοζωάρια κάθε 90 ημέρες, με αποτέλεσμα να είναι νέα και υγιή ακόμα κι αν ο άνδρας μεγαλώνει σε ηλικία. Έτσι λοιπόν, αν και υπάρχει μια μετρήσιμη μείωση στην ανδρική γονιμότητα με την αύξηση της ηλικίας, είναι πολύ ήπια. Στις γυναίκες όμως η μείωση είναι δραματική και μετά την ηλικία των 44 η γυναίκα σχεδόν παύει να είναι γόνιμη.

3. Τι προκαλεί υπογονιμότητα στους άνδρες;

Τα συχνότερα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας σχετίζονται με προβλήματα στην παραγωγή και διανομή των σπερματοζωαρίων από τους όρχεις, με ορμονικές διαταραχές ή εμπόδια στη φυσιολογική λειτουργία των ανδρικών αναπαραγωγικών οργάνων. Η απόφραξη των πόρων που μεταφέρουν το σπέρμα από τους όρχεις στο πέος, είτε είναι αποτέλεσμα βαζεκτομής είτε έχει προκύψει από φυσικό αίτιο, συνιστά τον λόγο ανδρικής υπογονιμότητας στο 20% των περιπτώσεων.

Η παντελής έλλειψη σπερματοζωαρίων συναντάται στο 10%-15% των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας, ενώ πιο συχνά υπάρχουν χαμηλές συγκεντρώσεις σπερματοζωαρίων και δύσμορφα σπερματοζωάρια. Υπάρχουν επίσης και άλλες καταστάσεις που συμβάλλουν στην ανδρική υπογονιμότητα, όπως είναι φυσικά αίτια, τραυματισμοί, η υποβολή σε ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, η κρυψορχία, καθώς και η κιρσοκήλη.

Παράλληλα, η αναπαραγωγική ικανότητα του άνδρα μπορεί να επηρεαστεί από τον διαβήτη στον βαθμό που προκαλεί προβλήματα με τη στύση και την εκσπερμάτιση, καθώς και από προβλήματα του θυρεοειδούς, όπως είναι ο υπερθυρεοειδισμός, ο οποίος μπορεί να επηρεάσει τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Σε γενικές γραμμές, οι ορμόνες επηρεάζουν την παραγωγή των σπερματοζωαρίων. Οι ενδοκρινικές ανωμαλίες, λοιπόν, μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητα ενδεχομένως μέσω της μείωσης της τεστοστερόνης. Το αίτιο της υπογονιμότητας, όμως, ενός άνδρα μπορεί να έχει γονιδιακή ή χρωμοσωμική βάση ή ακόμα και να οφείλεται σε κάποια λοίμωξη που έχει επίπτωση στην παραγωγή σπερματοζωαρίων.

Ακόμα κι αν οι όρχεις παράγουν ζωντανά σπερματοζωάρια μπορεί να υπάρχουν ζητήματα σχετικά με την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων στην προσπάθειά τους να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Αν, για παράδειγμα, είναι πολύ αργά ή παραμένουν ακίνητα, δεν θα καταφέρουν να φτάσουν ζωντανά στο ωάριο.

4. Ποιος τύπος γυναικείας υπογονιμότητας αντιμετωπίζεται πιο εύκολα;

Σύμφωνα με το εθνικό ινστιτούτο των ΗΠΑ για την υγεία του παιδιού και την ανθρώπινη εξέλιξη, οι γυναίκες με προβλήματα ωορρηξίας είναι πιο πιθανό να συλλάβουν έπειτα από την υποβολή τους σε θεραπεία υπογονιμότητας.

Η έλλειψη, για παράδειγμα, της ωορρηξίας είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζεται εύκολα με τη λήψη αγωγής σε μορφή δισκίου ή ένεσης.

Στην περίπτωση όμως που το πρόβλημα απαιτεί χειρουργική αντιμετώπιση, η επιτυχία της θεραπείας είναι λιγότερο πιθανή. Για παράδειγμα, η χειρουργική αφαίρεση των εστιών ενδομητρίωσης, μιας επώδυνης κατάστασης κατά την οποία αναπτύσσεται ενδομήτριος ιστός έξω από τη μήτρα, διπλασιάζει την πιθανότητα σύλληψης, αλλά τα ποσοστά επιτυχίας μετά τη χειρουργική επιδιόρθωση των σαλπίγγων είναι πολύ χαμηλά.

5. Τι εναλλακτικές υπάρχουν εάν η αγωγή ή το χειρουργείο αποτύχουν;

Όταν ένα ζευγάρι δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα ή τις χειρουργικές θεραπείες, το επόμενο βήμα είναι η χρήση τεχνολογιών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ART).

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση περιλαμβάνει την τοποθέτηση του σπέρματος του άνδρα μέσα στη μήτρα της γυναίκας με τη βοήθεια ενός μακριού και λεπτού σωλήνα. Αποτελεί πιο αποτελεσματική μέθοδο για τις γυναίκες που έχουν συμφύσεις στην περιοχή του τραχήλου της μήτρας, καθώς και για τους άνδρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ή με τη στυτική τους λειτουργία και την εκσπερμάτιση.

Η πιο γνωστή, όμως, μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) κατά την οποία η ένωση του σπερματοζωαρίου με το ωάριο γίνεται στο εργαστήριο. Η βιωσιμότητα του εμβρύου επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων είναι η ηλικία της μητέρας, ο δείκτης μάζας σώματος, οι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, καθώς και το ιστορικό της αναπαραγωγικής υγείας.

Ο πιο αποτελεσματικός τύπος IVF περιλαμβάνει τον έλεγχο των εμβρύων και την εμφύτευση των υγιών χρωμοσωμικά. Αν και υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το ζήτημα αυτό, τα επιστημονικά δεδομένα είναι ξεκάθαρα: ο πιο συχνός λόγος αποτυχίας της IVF είναι η εμφύτευση εμβρύων που έχουν καλή εμφάνιση αλλά δεν είναι φυσιολογικά από χρωμοσωμικής άποψης.

Αν αυτές οι τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, το ζευγάρι μπορεί να αναζητήσει δωρητή σπέρματος ή ωαρίου. Οι τράπεζες σπέρματος είναι γνωστές εδώ και χρόνια, σήμερα όμως λειτουργούν όλο και περισσότερες τράπεζες ωαρίων από τη στιγμή που η τεχνολογία της κατάψυξης ωαρίων έχει βελτιωθεί σημαντικά. Ένα από τα πλεονεκτήματα της κατάψυξης ωαρίων είναι ότι δεν χρειάζεται να συγχρονιστεί ο κύκλος της δότριας με αυτόν της λήπτριας. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα να επιλεγεί ωάριο μικρότερης σε ηλικία γυναίκας, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα γέννησης υγιούς απογόνου.

Πολλές γυναίκες σήμερα αποφασίζουν τα καταψύξουν τα δικά τους ωάρια ενώ είναι ακόμα νέες για να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα. Πρόκειται όμως για μια ακριβή διαδικασία, όπως άλλωστε είναι και η χρήση ωαρίου από δότρια, αλλά και όλες οι θεραπείες υπογονιμότητας εν γένει. Μόνο η κατάψυξη των ωαρίων κοστίζει από 10.000-15.000 δολάρια, ενώ η αποθήκευση και η συντήρησή τους μπορεί να εκτοξεύσει το συνολικό ποσό στις 20.000. Είναι όμως η μέθοδος που δίνει τη δυνατότητα στη γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας να αποκτήσει απόγονο με το δικό της ωάριο, το δικό της, δηλαδή, γενετικό υλικό.

Πηγή: cnn

Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ.Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr