Αν δεχτούμε εκείνη την άποψη που υποστηρίζει ότι στη δημοκρατία οι εκλογές και η ψηφοφορία είναι αναγκαία συνθήκη για την πολιτική αντιπροσώπευση κι επιπλέον, αν δεχτούμε, ότι αποτελούν και την καρδιά της δημοκρατίας, τότε, λογικά όποιος αδιαφορεί, αρνείται ή, δίχως σοβαρότατο λόγο – που να άπτεται της έξωθεν καλής μαρτυρίας για την εντιμότητά του ή την νοητική και ψυχική του υγεία – του αρνούνται την ισότιμη συμμετοχή σε μια δημοκρατική εκλογική διαδικασία, σίγουρα επέρχεται πλήγμα σε κείνη τη δημοκρατία.
Ο λόγος δεν αφορά μονάχα το εκλογικό σώμα όταν προσέρχεται στις εθνικές εκλογές, δηλαδή όποτε αναζητείται ο καταλληλότερος πρωθυπουργός κράτους, συνήθως μέσα από την πρωτιά του κόμματός του στις εκλογές, αλλά, και όποτε αναζητείται ο καταλληλότερος αρχηγός κάποιου άλλου κόμματος που θα διεκδικήσει μέσα από μια δυναμική αντιπολίτευση και την πρωθυπουργία.
Κόμμα-παίκτης
Τα περισσότερα εκ των κομμάτων σήμερα επιζητούν την ύπαρξή τους στο πολιτικό σύστημα, ώστε να έχουν δυνατότητα παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα, επιζητούν την κοινοβουλευτική φωνή, όχι απαραιτήτως και την κυβερνητική ευθύνη ή τη συμμετοχή τους σε κυβέρνηση. Η κάθοδος πολλών κομμάτων και κινημάτων στις εκλογές θεωρητικά μονάχα αποσκοπεί στη διεκδίκηση εκ μέρους τους της εκτελεστικής εξουσίας.
Επιζητούν κυρίως να είναι ‘παίκτες’, όχι οπωσδήποτε πρωταγωνιστές, στο αέναο πολιτικό παιχνίδι. Γνωρίζουν ότι ένας σταθερός παίκτης της αντιπολίτευσης, συν τω χρόνω, αποκτά σταθερή ισχύ και μάλιστα δίχως σοβαρές ζημίες όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά. Είναι ένα είδος επιτυχημένου… πολιτικού-δημοσιογράφου, άμεμπτου κι αμείλικτου, που δίνει την εντύπωση ότι δεν χαρίζεται σε κανέναν όταν πρόκειται για το καλό του τόπου. Ποτέ δεν έχει μεγάλη εξουσία, αλλά δεν έχει και μικρή εξουσία.
Η φωνή του κάθε κόμματος – παίκτη μοιάζει με τη φωνή ενός κριτή σε διαρκή επαγρύπνηση: να επισημαίνει τις αστοχίες κυβερνητικών επιλογών και αποφάσεων για τις οποίες ουδέποτε θα φέρει ευθύνη, πόσο μάλλον αν ουδέποτε κυβέρνησε. Αυτή είναι μια σημαντική πτυχή της δημοκρατίας, δηλαδή κάποιοι να μπορούν επίσημα και θεσμικά να ασκούν έλεγχο και αυστηρή κριτική στην εκάστοτε εξουσία έτσι ώστε εκείνη η εξουσία να τους φοβάται και να τους λαμβάνει σοβαρά υπόψη.
Όταν όμως η εκτελεστική εξουσία σε φοβάται ή σε χρειάζεται άρα σε λαμβάνει σοβαρά υπόψη, είναι πάντοτε διατεθειμένη να προσφέρει ανταλλάγματα ώστε να διασφαλίσει είτε σιωπή είτε αποσιώπηση είτε πίστωση χρόνου είτε γενικά όχι και πολύ αυστηρή κριτική τουλάχιστον κάποιες φορές. Επίσης, το εκλογικό σώμα πάντα χρειάζεται εναλλακτική διέξοδο προς ένα κόμμα-παίκτη.
Όταν τα πράγματα ζορίζουν, όταν οι επιλογές είναι μεν πολλές αλλά όχι ικανοποιητικές, όταν οι ψηφοφόροι απογοητεύονται από κυβερνήσεις αυτοδύναμες ή από κυβερνήσεις αποτυχημένων συνεργασιών, η ψήφος πρέπει κάπου να κατευθύνεται θεσμικά. Διότι αυτό που έχει σημασία για το πολιτικό σύστημα είναι η διατήρηση του ελέγχου των πραγμάτων, ειδικά σε περιόδους μεγάλης κρίσης είναι το μέγιστο μέλημά της.
Εργαλειακή πολιτική
Στην Ελλάδα, όπως σχεδόν παντού στον δυτικό κόσμο, υπήρχαν δυο κόμματα που εναλλάσσονταν στη λεγόμενη συμπολίτευση. Πλέον το εκλογικό σώμα, έχοντας μεγάλη γκάμα επιλογών, μειώνει σημαντικά τη διαφορά μεταξύ των ‘μεγάλων’ κομμάτων δηλαδή των κομμάτων εκείνων που επί σειρά ετών κυβερνούσαν μόνα τους, ενίοτε και με κάποιου είδους ανοχή ή στήριξη από άλλα κόμματα και ανεξάρτητους βουλευτές που ήθελαν να αλλάξουν στρατόπεδο ή να πιέσουν καταστάσεις για πολλούςς και διάφορους λόγους.
Το εκλογικό σώμα, όμως, σε κάθε περίπτωση, είναι υποχρεωμένο να ασκεί το καθήκον του αποδεχόμενο εκείνο το εκλογικό σύστημα που αποφασίζεται από το πολιτικό σύστημα. Οι ψηφοφόροι ακολουθούν τους κανόνες που επιβάλλονται άνωθεν. Αυτοί οι κανόνες, όμως, που διέπουν τη διεξαγωγή εκλογών, ουδέποτε γίνονται αντικείμενο διαβούλευσης ανάμεσα στο εκλογικό σώμα και το πολιτικό σύστημα. Είτε πρόκειται για εθνικές εκλογές είτε για εσωκομματικές εκλογές, τα κομματικά και εσωκομματικά συμφέροντα, οι ελιγμοί και οι παλινωδίες του πολιτικού προσωπικού, καθιστούν το εκλογικό σώμα, τους ψηφοφόρους, αναλώσιμο εργαλείο ενός μηχανισμού που ούτως ή άλλως λειτουργεί ακόμα και με εκπτωτική απομίμηση του συνόλου των εκλογέων/εντολέων.
Η εργαλειακή πολιτική, εκείνο το είδος πολιτικής όπου τα κομματικά αφεντικά ελέγχουν τα πράγματα μέσα από ρουσφέτια και πελατειακές σχέσεις, έχει από καιρό διαβρώσει και εξαντλήσει το εκλογικό σώμα. Οι ψηφοφόροι, μεμονωμένα άτομα και οι οικογένειες τους, που κατά τη θατσερική αντίληψη είναι η μόνη κοινωνία που υπάρχει, ψήφιζαν ανάλογα με τα ιδιωτικά τους συμφέροντα και το ρουσφέτι που τους έγινε ή δεν τους έγινε. Η εξάντληση και η αποσάθρωση του εκλογικού σώματος έγινε πολύ πιο αισθητή με την κρίση. Κι ίσως εδώ να κρύβεται μια απάντηση σχετικά με το υψηλό ποσοστό αποχής από τη διεξαγωγή των όποιων εκλογών.
Το εκλογικό σώμα μοιάζει να έπαψε πλέον να ενδιαφέρεται ακόμα και για τα ρουσφέτια διότι οι υποσχέσεις για το σύνολο της κοινωνίας ξεπέρασαν κατά πολύ σε φαντασία τις υποσχέσεις σε κάθε άτομο και οικογένεια ξεχωριστά. Τα αληθινά μεγάλα ρουσφέτια γίνονται σε λίγους και οι ψεύτικες μεγάλες υποσχέσεις δίδονται αφειδώς σε πάρα πολλούς.
Ποιο εκλογικό σύστημα προτιμάτε;…
Το εκλογικό σώμα μοιάζει εξαϋλωμένο. Έχει κατακερματισθεί περισσότερο από το πολιτικό σύστημα με τη διαφορά ότι το δεύτερο δεν θα αντέξει επί μακρόν δίχως το πρώτο. Και τότε, οι αντισυστημικές δυνάμεις, οι ακραίες φωνές που σπέρνουν το μίσος, αξιοποιώντας τα δραματικά αποτελέσματα μιας διεφθαρμένης και κάλπικης δημοκρατίας, όπως την αποκαλούν, θα αναδειχτούν σε πανίσχυρη δύναμη που σαν λαίλαπα θα σκορπίσει τις όποιες ελευθερίες απέμειναν στον δημοκρατικό κόσμο για να ξανασταθεί στα πόδια του και να περπατήσει σαν άνθρωπος προς την πολυπόθητη ευημερία που του τάξανε. Και την ειρήνη που επικαλούνται την ώρα που ο κόσμος βυθίζεται στο αίμα και τη φτώχεια.
Έστω κι αν πράγματι δεν υπάρχει ιδανικό εκλογικό σύστημα, μήπως ενόψει της συζήτησης για την αλλαγή του θα έπρεπε τον πρώτο λόγο να έχει το εκλογικό σώμα; Περί του εάν, παραδείγματος χάριν, το εκλογικό σώμα προκρίνει κάποιο πλειοψηφικό σύστημα όπου τα μεγαλύτερα κόμματα συνήθως κερδίζουν μεγαλύτερη αναλογία εδρών από το ποσοστό των ψήφων τους ή κάποιο αναλογικό σύστημα που είναι μεν πιο αντιπροσωπευτικό, οδηγεί πιθανότατα σε σχηματισμό κυβερνήσεων συνασπισμού, αλλά, και σε πολιτικές που είναι προϊόν μετεκλογικών συνδιαλλαγών, δίχως την έγκριση του εκλογικού σώματος. Μήπως, επίσης, στις εσωκομματικές εκλογές κάθε δημοκρατικής παράταξης, που αποσκοπεί στην ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας, θα έπρεπε ολόκληρο το εκλογικό σώμα, και όχι μονάχα τα κομματικά μέλη και οι φίλοι της, να έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής δίχως από αυτό να συμπεραίνεται ότι τάχα αυξήθηκαν οι οπαδοί και οι κομματικά ευθυγραμμισμένο ψηφοφόροι της; Κάθε πολίτης, ανεξαρτήτως τι θα ψηφίζει στις εθνικές εκλογές, δεν θα έπρεπε εφόσον το επιθυμεί να συμμετέχει στην ανάδειξη του αρχηγού ενός κόμματος που αύριο μπορεί να είναι ο πρωθυπουργός ή ο αντιπρόεδρος σε μια κυβέρνηση συνασπισμού δεδομένου ότι με τις παρούσες συνθήκες οι κυβερνητικές αυτοδυναμίες αποτελούν πλέον παρελθόν;
Αποκλειστικές αρμοδιότητες
Οι διαδικασίες για μια πολύ προχωρημένη δημοκρατία μπορούν να μας πάνε ακόμα μακρύτερα, όπως για παράδειγμα να ενημερώνεται και να ερωτάται το εκλογικό σώμα σχετικά με τα πρόσωπα που ο εκάστοτε εκλεγμένος πρωθυπουργός σκέφτεται να διορίσει σε υπουργικούς θώκους. Να αναρτάται δηλαδή έγκαιρα το πλήρες βιογραφικό τους, ο βίος και η πολιτεία τους, σε κοινή θέα ώστε οι πολίτες να έχουν τον χρόνο να δουν, να ψάξουν, να διαβάσουν, να συζητήσουν και να εκφράσουν την προτίμησή τους για το καταλληλότερο κατά την κρίση τους πρόσωπο που θα αναλάβει π.χ. το υπουργείο Πόσιμου Ύδατος και Τροφίμων.
Αλλά θα μου πείτε, έχει γίνει γενικά αποδεκτό ότι το ποιος γίνεται υπουργός είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του πρωθυπουργού. Σιγά μην περιμένουμε να σκεφτεί, να κρίνει και να αποφασίσει το εκλογικό σώμα ποιους υπουργούς θέλει και ποιους όχι. Το ποιος γίνεται πρωθυπουργός ποιανού αποκλειστική αρμοδιότητα είναι είπαμε; Μα του εκλογικού σώματος φυσικά. Είναι σίγουρο;…
