Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης δικηγόρος Αθηνών – Συνταγματολόγος
Μια απλή μελέτη της πρόσφατης νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Στρασβούργου καταδεικνύει ότι κατά της χώρας μας ασκείται πληθώρα προσφυγών για παραβιάσεις του δικαιώματος ιδιοκτησίας. Η Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά εξαίρεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς δεν προστατεύεται ο πολίτης ιδιοκτήτης ακινήτου, αλλά υπερισχύει το δημόσιο, το οποίο μάλιστα δεν κατέχει τίτλους ιδιοκτησίας στο 90% των περιπτώσεων. Στο εσωτερικό μας δίκαιο έχουμε υιοθετήσει πολύ πρόσφατα μέτρα για την εκτέλεση των καταδικαστικών αποφάσεων του ΕΣΔΑ και την πλήρη άρση της διαπιστωθείσας παραβίασης (όπου αυτό είναι εφικτό, ανάλογα και με τη φύση της διαφοράς).
Η νέα αυτή νομοθετική ρύθμιση δίδει πραγματικά πλέον τη δυνατότητα της συμμόρφωσης των εθνικών δικαστηρίων με τις αποφάσεις του δικαστηρίου του Στρασβούργου Για τις ποινικές δίκες, κατόπιν καταδικαστικής απόφασης του ΕΔΔΑ, προβλέπεται αίτηση επανάληψης της διαδικασίας ενώ για τις πολιτικές δίκες, προβλέφθηκε πλέον πρόσφατα με το ν. 4491/2017, η δυνατότητα αίτησης ανάκλησης ή μεταρρύθμισης της απόφασης η οποία είχε εκδοθεί από τα ελληνικά δικαστήρια, κατόπιν απόφασης του ΕΔΔΑ. Και στις διοικητικές δίκες αντιστοίχως, προβλέπεται η δυνατότητα αίτησης επανάληψης της διαδικασίας, και για τις διαφορές ουσίας και για τις ακυρωτικές διαφορές.
Η προστασία της ιδιοκτησίας αποτελεί θεμελιώδες και αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα του ατόμου και τελεί υπό την εγγύηση του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ. Για λόγους, ωστόσο, που ανάγονται στο «γενικό συμφέρον» καθίσταται θεμιτή η επιβολή αυξημένων, σε σχέση με τα άλλα συνταγματικά δικαιώματα, περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Οι περιορισμοί αυτοί, που συνίστανται κυρίως, στη σχετικοποίηση της αποκλειστικής χρήσεως ή της απόλυτης καρπώσεως της ιδιοκτησίας, δεν μπορούν να φτάνουν μέχρι το σημείο να εξαφανίζουν ή να αδρανοποιούν την ιδιοκτησία σε σχέση με τον προορισμό της. Με βάση τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Άρθρο 17:
“Κάθε πρόσωπο δικαιούται να είναι κύριος των νομίμως κτηθέντων αγαθών του, να τα χρησιμοποιεί, να τα διαθέτει και να τα κληροδοτεί. Κανείς δεν μπορεί να στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνον για λόγους δημόσιας ωφέλειας, στις περιπτώσεις και υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο νόμο και έναντι δίκαιης και έγκαιρης αποζημίωσης για την απώλειά της”. Η ευρωπαϊκή ένωση διασφαλίζει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα(όπως της ιδιοκτησίας) λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση της νομοθεσίας και της δράσης της ευρωπαϊκής Ένωσης και προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στις εξωτερικές της σχέσεις. Το 2000 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο προέβησαν στη διακήρυξη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Στο έγγραφο αυτό καθορίζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες που αναγνωρίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας το 2009, τα δικαιώματα, οι ελευθερίες και οι αρχές που προσδιορίζονται στον Χάρτη κατέστησαν νομικά δεσμευτικά για την ΕΕ και τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου.
Με τη Συνθήκη η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται επίσης να προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στο άρθρο 17 του ελληνικού Συντάγματος προβλέπεται: “Κάθε πρόσωπο δικαιούται να είναι κύριος των νομίμως κτηθέντων αγαθών του, να τα χρησιμοποιεί, να τα διαθέτει και να τα κληροδοτεί. Κανείς δεν μπορεί να στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνον για λόγους δημόσιας ωφέλειας, στις περιπτώσεις και υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο νόμο και έναντι δίκαιης και έγκαιρης αποζημίωσης για την απώλειά της. Η χρήση των αγαθών μπορεί να υπόκειται σε περιορισμούς από το νόμο, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο προς το γενικό συμφέρον.Η διανοητική ιδιοκτησία προστατεύεται”. Οι δασικοί χάρτες στην Ελλάδα , έρχονται σε αντίθεση με τις διαχρονικές αεροφωτογραφίες του ίδιου κράτους και σε πολλές περιπτώσεις με τις επιδοτήσεις που το ίδιο κράτος δίδει σε αγρότες για τις ίδιες εκτάσεις. Οι δασωμένοι αγροί είναι εκτάσεις που στις παλαιές αεροφωτογραφίες του 1945 ή του 1960 εμφανίζονται ως μη δασικές καλλιεργημένες εκτάσεις, ενώ στις πρόσφατες να καταλαμβάνονται από δασική βλάστηση: με άλλα λόγια, είναι εκτάσεις που εγκαταλείφθηκαν.
Την δεκαετία του 40, του 50 και του 60, το κράτος ” εξανάγκασε ” χιλιάδες πολίτες να φύγουν από την επαρχία και από τα ιδιόκτητα κτήματα τους, για λόγους επιβίωσης, για την αναζήτηση εργασίας σε πόλεις , για την ανατροφή των παιδιών τους και λόγω ελλείψεως υποδομών στην επαρχία. Η εγκατάλειψη της επαρχίας για λόγους επιβίωσης (λόγω ελλείψεως υποδομών από το κράτος) , δεν αποσβένει και δεν διαγράφει σε καμία περίπτωση το ιδιοκτησιακό δικαίωμα του πολίτη. Το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας μας, το Συμβούλιο της Επικρατείας, πρόσφατα εξέδωσε μία σημαντική δικαστική απόφαση που δικαιώνει αγρότες και ιδιοκτήτες κτημάτων. Πρόκειται, για μία εξαιρετικά σημαντική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, με βάση την οποία δίνεται πλέον οριστική λύση για 7 εκατομμύρια στρέμματα σε όλη τη χώρα, που μέχρι τώρα λόγω της βλάστησής τους κατατάσσονταν στις δασικές εκτάσεις.
Πιο συγκεκριμένα, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ως μη δασικές τις «φρυγανώδεις εκτάσεις», πράγμα, που πρακτικά σημαίνει πως, αφενός βγαίνουν οριστικά εκτός δασικών χαρτών χιλιάδες στρέμματα στα νησιά του Ιονίου και σε πολλές ακόμη περιοχές της Ελλάδας, και αφετέρου αποχαρακτηρίζονται οι εκτάσεις, οι οποίες είχαν χαρακτηριστεί δασικές λόγω της κάλυψής τους με ασπάλαθους και φρύγανα.
Αδιαμφησβήτητα η απόφαση αυτή του ΣτΕ συνιστά μια σημαντική δικαίωση για χιλιάδες αγρότες και ιδιοκτήτες κτημάτων, σχετικά με τους δασωμένους αγρούς. Στους δασικούς χάρτες του 2016, εμφανίζονται ως δασικά, κρατικά πανεπιστήμια, κτίρια δημοσίων υπηρεσιών, που βρίσκονται εκεί από το 1890, Μουσείο, καλλιεργημένες εκτάσεις για τις οποίες το ίδιο κράτος δίδει επί σειρά ετών επιδοτήσεις σε αγρότες και αγροτικές εκτάσεις που καλλιεργούνται διαχρονικά, γεγονός το οποίο προκύπτει και από τις αεροφωτογραφίες. Στην ευρωπαϊκή ένωση δεν υπερισχύει τεκμήριο κυριότητας υπέρ του δημοσίου – κράτους και δίδονται κίνητρα για ιδιωτικά δάση πολιτών . Τα ιδιωτικά δάση στην ευρωπαϊκή ένωση , προστατεύονται πρακτικά και δεν αμφισβητούνται , δεν τίθενται εμπόδια. Σύμφωνα με την Οικουμενική διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα του ΟΗΕ, ΑΡΘΡΟ 12:
“Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην κατοικία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους”. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου (Πρώτο Πρωτόκολλο ΕΣΔΑ):
Άρθρον 1:
Προστασία της ιδιοκτησίας
Παν φυσικόν ή νομικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθή της ιδιοκτησίας αυτού ειμή δια λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπομένους, υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους.
Αι προαναφερόμεναι διατάξεις δεν θίγουσι το δικαίωμα παντός Κράτους όπως θέση εν ισχύϊ Νόμους ους ήθελε κρίνει αναγκαίους προς ρύθμισιν της χρήσεως αγαθών συμφώνως προς το δημόσιον συμφέρον ή προς εξασφάλισιν της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων.
