«Αυλαία» σήμερα για τον κορυφαίο καραγκιοζοπαίχτη και δάσκαλο Ευγένιο Σπαθάρη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών το βράδυ του Σαββάτου.

Η σωρός του δασκάλου, όπως τον αποκαλούσαν οικείοι και συνάδελφοί του, εκτέθηκε το πρωί σε λαϊκό προσκύνημα στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών.

Η νεκρώσιμη ακολουθία εψάλη στη Μητρόπολη Αμαρουσίου, ενώ η κηδεία έγινε δημοσία δαπάνη, στο νεκροταφείο της περιοχής.

Ο δάσκαλος Ευγένιος

Γεννήθηκε στην Κηφισιά τον Ιανουάριο του 1924. Μετά τις σπουδές του άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική και ιδιαίτερα με τους ήρωες του θεάτρου σκιών, από τους πρωτοπόρους του οποίου ήταν ο πατέρας του, Σωτήρης Σπαθάρης.

Ο Σωτήρης Σπαθάρης θεωρείται ο δημιουργός της «αποθέωσης», του έμψυχου, δηλαδή, θεατρικού επιλόγου των ηρωικών συνήθως έργων, που ερμηνευόταν με κατεβασμένο τον μπερντέ από τον ίδιο τον καραγκιοζοπαίχτη και τους βοηθούς του.

Υπήρξε, ένας από τους πρώτους ιδρυτές και ένθερμους υποστηρικτές του Πανελλήνιου Σωματείου Καραγκιοζοπαικτών που σχηματίστηκε το 1924.

Όντας γιος του Σωτήρη Σπαθάρη και σε συνάρτηση με τις  άσχημες συνθήκες της γερμανικής κατοχής  που δεν θα του επέτρεπαν να ακολουθήσει τον τομέα της αρχιτεκτονικής που αγαπούσε, ο Ευγένιος αφιερώθηκε με ιδιαίτερο ζήλο στο θέατρο σκιών.

Αγκάλιασε αυτό το καλλιτεχνικό είδος μέσα στο οποίο είχε γεννηθεί και ξεκίνησε την καριέρα του το 1942 και από το 1945 έως το 1950 έδινε παραστάσεις σε θέατρα της Αθήνας, σε Πρεσβείες, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη κ.α.

Από εκείνη την εποχή μέχρι το θάνατο του έδωσε εκατοντάδες παραστάσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ενώ συμμετείχε σε διεθνή φεστιβάλ και συνέδρια ειδικά για το θέατρο σκιών.

Το 1962 ο ηχογράφησε στην Κολούμπια τις σημαντικότερες παραστάσεις του Καραγκιόζη και κυκλοφόρησαν οι πρώτοι δίσκοι του. Το 1966 δημιουργείται ο Πειραματικός Σταθμός Τηλεόρασης και ξεκινά με τον Καραγκιόζη του Σπαθάρη, ο οποίος συνεχίστηκε έως το 1992.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης, παρουσίασε πολλά έργα με ήρωα τον Καραγκιόζη τόσο ως άψυχο υλικό (φιγούρες ηρώων), όσο και σε έμψυχη (ζωντανή) παράσταση με ηθοποιούς. Σκηνοθέτησε και σκηνογράφησε με τεράστια επιτυχία τον “Μέγα Αλέξανδρο” με το Ελληνικό Χορόδραμα (1950), το ίδιο έργο “Μέγα Αλέξανδρο” σε συνεργασία με την Σοφία Βέμπο (1954), “Το ταξίδι” του Γ. Θέμελη (1965), τον “Καραγκιόζη Δικτάτορα” του Γ. Γιαννακόπουλου (1969), “Το μεγάλο μας τσίρκο” του Ι. Καμπανέλλη (1972), τον “Καραγκιόζη παρά λίγο Βεζύρη” του Σκούρτη, “τα Καραγκιοζέϊκα” του Ρώτα και πολλά άλλα έργα.

Το 1998, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τσαρούχη, επαναφέρει στη σκηνή την επινόηση του πατέρα του, την “ολόσωμη αποθέωση”, ανεβάζοντας το ηρωικό έργο “Αθανάσιος Διάκος”. Ενώ το 1999 έγραψε και σκηνοθέτησε το έργο “Σκιών Καμώματα” που παιζόταν έως πρόσφατα σε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα.

Ο μεγάλος Έλληνας καλλιτέχνης είχε εμφανιστεί και σε διάφορες κινηματογραφικές παραγωγές όπως, στο “Πικρό Ψωμί” του Γ. Γρηγορίου (1950), στον “Εξυπνότερο άνθρωπο του κόσμου” (1950), στην “Κιβωτό” μαζί με την Μελίνα Μερκούρη και τον Μίνω Αργυράκη (κινούμενα σχέδια 1956), στον “Μέγα Αλέξανδρο” του Γ. Ζερβουλάκου (1960), σε οκτώ ταινίες παραγωγής Ιωαννίδης Φίλμς με κλασσικές κωμωδίες του Καραγκιόζη (1962), στην “Λυσιστράτη” του Γ. Ζερβουλάκου (1974), στο “Τεριρέμ” του Α. Δοξιάδη (1992) και σε πολλά ντοκιμαντέρ με θέμα την Ελλάδα.

Η φωνή του Ευγένιου Σπαθάρη ήταν ταυτισμένη πλέον τόσο πολύ με τον αγαπημένο μας Καραγκιόζη, που τον οδήγησε σε διάφορες μουσικές συνεργασίες. Οι κυριότερές ήταν τα τρία τραγούδια με τον τίτλο “Εμένα φίλε με λένε Καραγκιόζη”, (στίχοι Ν. Γκάτσου – μουσική Σ. Ξαρχάκου), το τραγούδι “Για την Ελλάδα ρε γαμώτο” του Στέλιου Φωτιάδη και “Η εκδίκηση του Καραγκιόζη” του συγκροτήματος Modern Fears. Ο Ευγένιος Σπαθάρης είχε συνεργαστεί σε πολλές συναυλίες με τον Διονύση Σαββόπουλο, ενώ το 2001 συνεργάστηκε με τον Ψαραντώνη και τον Λουδοβίκο των Ανωγείων στην πρωτότυπη παρουσίαση του ποιήματος του Βιντσέντζου Κορνάρου «Ερωτόκριτος».

Εκτός από την εγχώρια καλλιτεχνική του δράση, ο Σπαθάρης κατάφερε να βγάλει την τέχνη του και εκτός συνόρων.

Εμφανίστηκε στο “Κάρνεγκυ Χωλ” της Αμερικής, στον Καναδά, στην Κούβα. Το 1958 λαμβάνει μέρος στο Παγκόσμιο Συνέδριο και Φεστιβάλ θεάτρου Σκιών των Βρυξελλών ενώ το 1959 συμμετέχει στο Διεθνές Φεστιβάλ θεάτρου Σκιών Παρισίων.

Το 1961 συνεχίζει τις εμφανίσεις του στο Κάϊρο και στην Αλεξάνδρεια και το 1962 βραβεύεται στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ θεάτρου Σκιών και Κούκλας στη Ρώμη. Το 1971 συμμετέχει στο Φεστιβάλ Ανατολικών Χωρών της Πολωνίας, εμφανίζεται στο Λονδίνο, περιοδεύει στη Γερμανία και καταλήγει με το θέατρο του στη Δανία ενώ το 1972 παρουσιάζεται με το θίασο του στη Γενεύη και στην Πάρμα. Το 1978, στα πλαίσια του ελληνικού μήνα στη Στοκχόλμη, περιοδεύει και σ’ ολόκληρη τη Σουηδία. Με την ευκαιρία της έκθεσης παιδικού βιβλίου στο Μόναχο, προσκαλείται, το 1979, για έκθεση φιγούρας και σειρά παραστάσεων.

Το 1980, οργανώνεται προς τιμήν του, στο Παρίσι, φεστιβάλ Παγκοσμίου θεάτρου Σκιών ενώ την ίδια χρονιά δημιουργεί “Σχολή θεάτρου Σκιών στη Δανία”, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα από τους Δανούς μαθητές του. Αργότερα περιοδεύει πάλι στην Αμερική, στα πλαίσια της έκθεσης των ευρημάτων της Βεργίνας, με το έργο “Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι”.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης, το 1981 συμμετείχε στον ελληνικό μήνα που διοργανώθηκε στο Βυρ της Νορμανδίας και παράλληλα εγκαινίασε το ελληνικό θέατρο της Μασσαλίας. Το 1982 δίνει παραστάσεις στην Ολλανδία και παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ θεάτρου Σκιών του Ανατολικού Βερολίνου. Το 1984, φεύγει πάλι για το εξωτερικό, προσκεκλημένος από τα Πανεπιστήμια Ρώμης, Νάπολης, Μπολόνιας και κατόπιν από τους διοργανωτές φεστιβάλ στο Λονδίνο, στη Γλασκόβη και στο Εδιμβούργο. Την ίδια χρονιά, συμμετέχει στο δεκαήμερο ανταλλαγών Μόσχας-Αθήνας.

Το 1985 ταξιδεύει στα Φεστιβάλ Μεσογειακού θεάτρου της Λυών, Νυρεμβέργης και Μαριγκύ, στην Ουτρέχτη Ολλανδίας, στη Σουηδία, στις Άλπεις, στη Ραβέννα Ιταλίας και στο Ανατολικό Βερολίνο (1986), στο Δυτικό Βερολίνο και στη Ρώμη (1987), στην Καλαβρία Ιταλίας (1988) πάλι στη Δανία, στη Νίκαια, στην Τουλούζ, στις Κάννες και άλλες πόλεις (1989), σε όλα τα Φεστιβάλ της Ισπανίας (1990), άλλη μια φορά στον ελληνικό μήνα της Σουηδίας (1991), στις εκδηλώσεις του παγκοσμίου Μπάσκετ στην Ρώμη (1992), στο Φεστιβάλ Όμπερχαουζεν Γερμανίας (1993), στην Αμερική, στον Καναδά και στην Τεχεράνη (1994) και τέλος, ξανά στην Κύπρο, κατόπιν στο Φεστιβάλ Μεσογειακού θεάτρου της Στουτγκάρδης (1995) και στο Μπορντώ Γαλλίας (1996).                

Το 1997 δίνει παραστάσεις σε εκδηλώσεις αφιερωμένες στον Μάνο Χατζηδάκι στο Παρίσι. Το 1998, στο θέατρο του Κρεμλίνου (Μόσχα). Την ίδια χρονιά ο Ευγένιος Σπαθάρης πραγματοποιεί σειρά ομιλιών για το Ελληνικό Θέατρο Σκιών και παραστάσεις στα πανεπιστήμια Καίμπριτζ, Οξφόρδης και East Anglia. Το 1999 λαμβάνει μέρος στο Φεστιβάλ που διοργανώθηκε για τη Λεμεσό ως πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Οι βασικότερες δραστηριότητες του Ευγένιου Σπαθάρη στο εξωτερικό μέσα στο 2000 ήταν η συμμετοχή του με σειρά παραστάσεων και ομιλιών στα πλαίσια των εκδηλώσεων για το Millennium στην Αγγλία, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού.

Επανεμφανιζόμενος το 2002 στη Γαλλία «Μασσαλία και Τουλόν», το καλοκαίρι της ίδιας χρονιά καταλήγει στην Κύπρο όπου ο Πολιτισμικός Οργανισμός Λεμεσού διοργανώνει προς τιμήν του έκθεση φιγούρας και ανεβάζει με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Ευγένιο Σπαθάρη το θεατρικό έργο «Σπαθάρης ο Έλληνας».

Τέλος, την άνοιξη του 2004 προσκαλείται για άλλη μια φορά στην Γαλλία για να διδάξει το θέατρο Σκιών και την τεχνική του σε νέους καλλιτέχνες του εξωτερικού.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης, εκτός από τέλειος εκφραστής της τέχνης του θεάτρου σκιών ήταν παράλληλα και ένας σημαντικός λαϊκός ζωγράφος. Η θεματολογία του βασιζόταν σε εικόνες της καθημερινότητας, σε ήρωες της επανάστασης, και σε σκηνές εμπνευσμένες από την μυθολογία.

Ασχολήθηκε με την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων αλλά και με την φιλοτέχνηση ημερολογίων, ενώ οργάνωσε πάνω από 50 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές στο εξωτερικό.

Ήταν μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Θεάτρου (της ΟΥΝΕΣΚΟ).

Τιμήθηκε με το Βραβείο Ρώμης (1962), με το Α’ Μετάλλιο του Πρίγκιπα του Μοντ, Α’ Βραβείο Πολωνίας (1978), Α’ Μετάλλιο Τοσκανίνι (Ιταλία) το 1978 κ.ά.

Το 1991 ιδρύθηκε το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου, το οποίο λειτουργεί συστηματικά από το 1996, με στόχο την προβολή του θεάτρου σκιών και του καραγκιόζη.

Το 2007 τιμήθηκε ιδιαίτερα από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού για την μεγάλη του προσφορά στο καλλιτεχνικό αυτό είδος για το οποίο του αναγνωρίστηκε ο τίτλος του μεγάλου δασκάλου.

ΠΗΓΗ: Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου, http://www.karagiozismuseum.gr/index.htm

(Πρώτη καταχώρηση: 13 Μαϊου, 08:21)