Σημαντικό κομμάτι της κληρονομιάς των κατοίκων της Κάτω Παναγιάς, αποτελεί το «μοιρολόι της Παναγίας», που μεταδίδεται εδώ και αιώνες τώρα από την μία γενιά στην επόμενη.
Κάθε χρόνο τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης ένας χορός γυναικών φτιάχνει έναν κύκλο στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο εσταυρωμένος. Η μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα κάνει το σταυρό της και αρχίζει πρώτη το μοιρολόι.
«Τώρα – είν’ άγια Σαρακοστή τώρα είν’ – άγιες μέρες».
Οι υπόλοιπες γυναίκες όλες μαζί ξαναλένε τον πρώτο στίχο, λυπητερά, όπως είναι και ο ήχος του μοιρολογιού. Δημιουργούν έτσι μια μονοφωνία που έρχεται από τα βάθη της καρδιάς και από τα βάθη των αιώνων. Δεν υπάρχει καμιά παραφωνία, όλες είναι γνώστριες του ρυθμού και της κίνησης χωρίς ποτέ να έχουν κάνει δοκιμή, γιατί όλες τις εμπνέει η ίδια πίστη και αγάπη προς τον Εσταυρωμένο.
Προέλευση του Μοιρολογιού
Τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης στην Κάτω Παναγιά της Μικράς Ασίας, οι γυναίκες και τα κορίτσια έμεναν στην Εκκλησία και ξενυχτούσαν τον Χριστό, ψάλλοντας το μοιρολόι της Παναγιάς.
Στο λαϊκό αυτό μικρασιατικό άσμα, αποδίδεται παραστατικά το μαρτύριο του Θεανθρώπου και ταυτόχρονα το μαρτύριο του Ελληνικού Γένους.
Οι πραγματικά ηρωικοί εκείνοι Έλληνες της Μ. Ασίας, διατηρούσαν κρυφά ή φανερά, αμείωτη την πίστη τους στη θρησκεία των πατέρων τους.
Αυτό το μακροσκελές μοιρολόι διέσωσαν και μετέφεραν από την πατρίδα τους την Παλιά Κάτω Παναγιά της Μικράς Ασίας, οι πρόσφυγες της Νέας Κάτω Παναγιάς.
Έτσι συνεχίζουν και σήμερα να το ψέλνουν κάθε Μ. Πέμπτη, κάτω από το Σταυρό, με τον ίδιο σκοπό, λυπητερά όπως ήρθε μέσα από τα βάθη των αιώνων.
