«Εξ ανομοίων η πόλις»
Αριστοτέλης

Ίσοι, φύσει και νόμω, είμαστε όλοι. Δεν είμαστε, όμως, όλοι ίδιοι.

Ανόμοια, αντικρουόμενα είναι τα συμφέροντα των ανθρώπων.

Διαφορετικές οι ανάγκες τους.

Συγκρουόμενες οι απόψεις τους (ο καθένας έχει κι από μία).

Αναπόφευκτες οι διαφωνίες τους, ως προς τους κανόνες και τον τρόπο που διέπει την ζωή τους, μέσα στην πόλη.

Αυτά τα ανόμοια καλείται η πολιτική να συντονίσει και να εναρμονίσει, αναγνωρίζοντας την ύπαρξη της διαφορετικότητας, που δεν έχει καμία σχέση με την ασύδοτη αντικοινωνικότητα του νταβατζή, του οικοπεδοφάγου, του δασοπυρανάφτη (κατά το δασοπυροσβέστης).

Αυτήν την υπαρκτή και φυσική αντιθετική σχέση, ανάμεσα στο:

─ «ίδιον» και το «κοινόν» συμφέρον,

─ το «πολύ πρώτος» του καθενός και το «έδοξε τω δήμω» της δημοκρατίας,

─ το «άδικο-δίκιο» μου (ποτέ, κανείς, δεν έχει αποκλειστικά και μόνο δίκιο) και το δικό σου  και το «δίκαιο»-κανόνα πολιτικής κοινωνίας (Η γαρ δίκη πολιτικής κοινωνίας τάξις), καλείται η πολιτική, ως δραστηριότητα των πολιτικών, να διευθετήσει. Όχι να καταργήσει. Διότι δεν καταργείται αυτή η σχέση, ως φύσει υπάρχουσα.

Κατ’ αυτήν την έννοια, η πολιτική είναι μια συγκεκριμένη δραστηριότητα διευθέτησης συγκρούσεων. Και κύρια όπλα της είναι: η διαπραγμάτευση, ο συμβιβασμός, η εξομάλυνση.

Η πολιτική λύση ενός προβλήματος (η πολιτική, ως επιστήμη και μάλιστα κυριωτάτη, κατά τον πολιτικό Αριστοτέλη, είναι επίλυση πολιτικών προβλημάτων), προϋποθέτει τον ειλικρινή διάλογο, με σκοπό την επίλυση του προβλήματος. Δι’ αυτού, του ειλικρινούς διαλόγου, τα αντικρουόμενα συμφέροντα, στο συγκεκριμένο τους πλαίσιο, συμβιβάζονται και κάθε αντιπαρατιθέμενος απεκδύεται μέρος της εξουσίας του, για να βρεθεί λύση χρήσιμη για το ευ ζην όλων των πολιτών.

Ο ειλικρινής διάλογος αποτελεί τον μόνο τρόπο επίλυσης προβλημάτων, σε πολιτισμένες κοινωνίες.
Όμως, συνήθως και από τις δύο διαλεγόμενες πλευρές, αλλά, κυρίως, από την κυβερνητική μεριά, ο διάλογος είναι προσχηματικός και ωθεί το άλλο μέρος, ως αντίπαλο, πλέον – κι όχι μέρος της συζητήσης, συν-ζήτησης (διαδικασία αναζήτησης μαζί με τον άλλο) εξεύρεσης λύσης – στα άκρα. Έτσι ώστε, τελικά, να αρνηθεί τη συμμετοχή στον διάλογο και η κυβερνητική ή η άλλη πλευρά, να αποφασίσει τα προαποφασισμένα, ισχυριζόμενη ότι έκανε διάλογο, αλλά οι άλλοι ήταν αδιάλλακτοι.

Κύριο χαρακτηριστικό του συνειδητοποιημένου πολίτη είναι η τάση προς συναίνεση, μάλλον, παρά η ασυμφιλίωτη σύγκρουση.

Η Αντιγόνη ακούγεται εδώ σεμνή από τα βάθη των αιώνων «ούτι συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν: Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν’ αγαπάω».

Και μπορεί, πάντων πατήρ πόλεμος αλλά μάνα μας είναι η Αντιγόνη.

Διότι, διαφορετικά, η βίαιη λύση καραδοκεί. Με μεγάλες ζημιές και για τα δύο μέρη, αντίθετα με τα αμοιβαία οφέλη, που συνεπάγεται ο συμβιβασμός, έστω και μειωμένα, ως προς το μέγιστο επιδιωκόμενο όφελος, εκάστου.
 
Εν πάση περιπτώσει, στην καθημερινή ζωή, τα αναφυόμενα προβλήματα και διαφωνίες δεν αφορούν αντιπαραθέσεις ηθικών αρχών, στις οποίες το απόλυτο είναι η δομική και ειδοποιός ουσία. Και δεν μπορεί να είναι αλλιώς.

Σε θέματα αρχών (προσοχή υπάρχει και η προσχηματική επίκληση τους), ο συμβιβασμός δεν χωρεί. Συναίνεση προς τον αντίπαλο δεν μπορεί να υπάρξει.

Διότι, εδώ, δεν αντιπαραβάλλεται κανείς με το συγκεκριμένο φυσικό πρόσωπο, αλλά μετριέται με την ηθική του αρχή, η οποία, μόνο, στην υπερανθρώπινη σφαίρα του απόλυτου θάλλει.

Να την πάλι η Αντιγόνη, απόλυτη, πέρα από τα ανθρώπινα, προσωποποιημένη ηθική αρχή: Είναι ο διάλογος της Ισμήνης, που αποδέχθηκε, στα λόγια, την ηθική αρχή της Αντιγόνης, ότι ο αδερφός τους Ετεοκλής έπρεπε να ταφεί, παρά την αντίθετη διαταγή του Κρέοντα, αλλά τελικά δεν συμμετείχε στην ταφή. Ο Κρέοντα κατηγορεί την Ισμήνη για συμμετοχή.

Κρέων: Μπρος λέγε μου θα μαρτυρήσεις πως έδωσε χέρι/ στην ταφή, η μήπως ορκιστείς πως δεν το ξέρεις;
Ισμήνη το ‘κανα αν ομολόγησε κι αυτή 
Αντιγόνη Ούτε και συ το θέλησες ούτε κι εγώ σε πήρα
Ι: Στις εδικές σου συμφορές δεν ντρέπομαι /τα πάθη μου μαζί να ταξιδεύω
Α: Εγώ δεν αγαπώ εκείνη π’ αγαπά με λόγια
Ι: Μη μου στερήσεις, αδερφή μου την τιμή/ μαζί σου να πεθάνω και να τιμήσω τον νεκρό
Α: Ούτε μαζί μου θα πεθάνεις ,θα πάρεις/ ότι δεν άγγιξες
Ι: Η άμοιρη δίχως να μοιραστώ τη μοίρα σου;
Α: Διάλεξες τη ζωή εγώ το θάνατο. 

Η πολιτική είναι εξουσιαστική  δραστηριότητα. Το Κράτος.

Συνυφασμένη με την άσκηση της πολιτικής είναι η έννοια της εξουσίας. Δηλαδή, η δυνατότητα να επιτυγχάνει κάποιος το επιθυμητό αποτέλεσμα, χρησιμοποιώντας πρόσφορα μέσα για τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Η πρόταση αυτή αντηχεί την έννοια του κράτους, που η σκιά του πέφτει πάνω σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και επομένως και στην πολιτική.

Παιδεία, εκπαίδευση, κοινωνική πρόνοια, υγεία, ασφάλεια και τάξη (στο εσωτερικό της χώρας) , άμυνα (έναντι εξωτερικής επιβουλής), όλες αυτές οι ζωτικές, για μια Πόλι-Κράτος-Χώρα, λειτουργίες οργανώνονται, επιβλέπονται και ρυθμίζονται από το Κράτος.

Πέραν, όμως, της ρυθμιστικής του λειτουργίας και για να την επιτελέσει, το Κράτος περιβάλλεται με την δύναμη να απαγορεύει και να επιβάλει.

Μια δύναμη που εκχωρείται από όλους τους πολίτες που το συγκροτούν και τους οποίους όμως, ως έννοια, το Κράτος υπερβαίνει κυριαρχικά. 

Αλλά, τι ακριβώς είναι αυτό το αόρατο πράγμα, που όλοι το επικαλούμαστε, όταν διαπιστώνουμε την ανάγκη της παρέμβασής του, σε στιγμές που το ατομικό αισθάνεται αδύναμο; «Πού είναι το Κράτος», φωνάζουμε κάθε μέρα, σ’ αυτό το Κράτος, που μας αναγκάζουν να ζούμε. 

Τι είναι αυτό το Κράτος, ου όλοι το αισθανόμαστε στο πετσί μας,  όταν η καθημερινή μας συναλλαγή με τις παντοειδείς υπηρεσίες του, μας κάνει να αναφωνούμε απελπισμένα: «Δεν είναι Κράτος αυτό».

Τι, τέλος πάντων, είναι αυτό το Κράτος, που το επικαλούμαστε ως σωτήρα και το καταριόμαστε για τα δεινά μας;
Σύνολο θεσμών; Εδαφικός χώρος; Όργανο καταπίεσης; Φιλοσοφική έννοια; Όλα αυτά μαζί και το καθένα ξεχωριστά.

Το Κράτος, εκφράζει το σύνολο των πολιτικών θεσμών, που έχουν αναγνωρισμένη δικαιοδοσία, σε ένα συγκεκριμένο εδαφικό χώρο.

Περιλαμβάνει ολόκληρο τον κυβερνητικό μηχανισμό και όλες τις σχετικές υπηρεσίες, που ευθύνονται  για την λήψη και εφαρμογή αποφάσεων, οι οποίες αφορούν το κοινωνικό σύνολο και είναι υποχρεωτικές για κάθε μέλος του κοινωνικού συνόλου.

Διότι, το Κράτος είναι νομιμοποιημένο, ως απρόσωπη αυθεντία, που εκφράζει τα μόνιμα και διαρκή και θεμελιώδη κοινωνικά συμφέροντα:

─ Διασφάλιση της τάξης (δικαιώματα και υποχρεώσεις όλων έναντι όλων και εκάστου ενός ξεχωριστά ) και

─ της ανάπτυξης (με αποκατάσταση και άμβλυνση των υπερβολών και αδικιών της αγοράς).

Ως εκ τούτου το Κράτος:

─ Είναι Κυρίαρχο στο εσωτερικό του (ασκεί απόλυτη και απεριόριστη εξουσία, διότι είναι υπερατομικό και υπεράνω των κοινωνικών ομάδων και συντεχνιών) και έναντι των άλλων κρατών.

─ Ως όργανο κυρίαρχης εξουσίας, το Κράτος, έχει το μονοπώλιο της «νόμιμης βίας» κατά τον Μαξ Βέμπερ, διασφαλίζοντας την τήρηση των νόμων και την τιμωρία των παραβατών.

─ Το Κράτος, επίσης, έχει γεωγραφική δικαιοδοσία καθορισμένη, που αφορά όλα τα άτομα που ζουν εντός των συνόρων του, είτε είναι αυτά πολίτες του, είτε όχι.

─ Στην έννοια του Κράτους περιλαμβάνεται η κυβέρνηση, η εκτελεστική εξουσία, το κοινοβούλιο, που εκφράζει τη δημοκρατική αντιπροσώπευση, η δικαστική εξουσία, η δημοσιοϋπαλληλική γραφειοκρατία, τα σώματα ασφαλείας, ο στρατός και οποιοσδήποτε άλλος εξουσιοδοτημένος θεσμός.

─ Το Κράτος είμαστε όλοι μας με την έννοια ότι δεν υπάρχει Κράτος χωρίς τον λαό που το κρατύνει.

─ Υπερβαίνει, όμως, το Κράτος, έναν έκαστο εξ ημών, στην εξουσιαστική του λειτουργία και την διεθνή του παρουσία.

Το Κράτος περιέχει την κυβέρνηση αλλά δεν είναι ταυτόσημο με αυτήν. Το Κράτος δεν ανήκει στην κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση ανήκει στο Κράτος. Και αυτό διασφαλίζει ότι η κυβερνητική εξουσία απαγορεύεται να καταστήσει το Κράτος υποχείριό της.

Αυτή είναι και η έννοια της συνταγματικής κυβέρνησης. Κυβέρνησης δηλαδή που λειτουργεί με θεσμικούς και νομικούς κανόνες οι ποίοι:

─ Περιορίζουν την κυβερνητική εξουσία στο νόμιμο πλαίσιό της και την ελέγχουν, όταν το παραβαίνει.

─ Διασφαλίζουν και προστατεύουν τις ατομικές ελευθερίες έναντι κυβερνητικής αυθαιρεσίας.

Η κυβέρνηση δεν μπορεί να πει, σαν άλλος Λουδοβίκος, «το Κράτος είμαι εγώ».

Εν ολίγοις, το Κράτος, σε αντίθεση με την Κυβέρνηση:

─ Περιλαμβάνει όλους τους δημόσιους θεσμούς και όλα τα άτομα που ευρίσκονται εντός της επικράτειάς του. Προφανώς περιλαμβάνει, ως τμήμα του,  και την Κυβέρνηση.

─ Αποτελεί μια διαρκή και μόνιμη οντότητα αναλλοίωτη, από την ίδρυσή του, ενώ η Κυβέρνηση αλλάζει, αλλοιώνεται, έρχεται και παραέρχεται.

─ Είναι απρόσωπο στη λειτουργία του.

─ Το Κράτος εκπροσωπεί, διασφαλίζει και διαφυλάττει τα μόνιμα και πάγια συμφέροντα της κοινωνίας και όχι τα καλά και συμφέροντα ενός εκάστου εξ ημών, παρά μόνο στο μέτρο που αυτά εντάσσονται και συμπίπτουν με τα συμφέροντα του συνόλου.

Το προσωπικό της δημόσιας γραφειοκρατίας, των σωμάτων ασφαλείας, του στρατού, της δικαιοσύνης και όλων των δημοσίων υπηρεσιών, ανήκουν στο Κράτος, αλλά όχι στην Κυβέρνηση. Έτσι διασφαλίζεται η ουδετερότητα του κρατικού μηχανισμού έναντι (κομματικών) κυβερνητικών παρεμβάσεων.

Μη δυσανασχετείς αναγνώστη. Εδώ ομιλούμε για το τι είναι το Κράτος και όχι για το πώς το έχουν καταντήσει οι εκάστοτε κυβερνώντες και εμείς οι ίδιοι, όμως.

Για την λειτουργία του το Κράτος,  ως εργαλείο, χρησιμοποιεί την Κυβέρνηση, η οποία μόνο στο προκαθορισμένο πλαίσιο, που ήδη έχει περιγραφεί, επιτρέπεται να κινείται και να δρα.  

Η ένδεια των πόρων (ανθρωπίνων και υλικών) και το φύσει συγκρουσιακό κοινωνικό περιβάλλον, καθιστούν απαραίτητη την ύπαρξη πολιτικής εξουσίας, προκειμένου να επιλύονται τα πολύπλοκα ανθρώπινα (και με συγκρουσιακή υφή) προβλήματα. 

Απλοποιημένα, (πολιτική) εξουσία σημαίνει ότι κάποιος υποχρεώνει κάποιον άλλον, να κάνει κάτι, που αυτός ο άλλος δεν θα έκανε, οικειοθελώς.

Νομιμοποιείται δε, κατ αυτήν την έννοια, η πολιτική εξουσία να δράσει έτσι, μόνον όταν ο άλλος, κακοπροαίρετα, αρνείται να κάνει αυτό που είναι αποδεδειγμένα ορθό και προς το κοινό συμφέρον.

Διαφορετικά, δεν πρόκειται περί πολιτικής εξουσίας, αλλά δεσποτείας και δεν είναι το ίδιο η δεσποτεία και η πολιτική. ου ταυτόν έστι δεσποτεία και πολιτική.

Η πολιτική είναι αρχή ελευθέρων και ίσων ανθρώπων. Η πολιτική ελευθέρων και ίσων αρχή (Αριστοτέλους Πολιτικά).

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΑΝΕΥΛΑΒΗΣ, PhD
ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ
ΑΜΙΣΘΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Α. ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΕΙΟΥ ΓΕΝ. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ, Ν. ΙΩΝΙΑΣ 
 
http://www.anevlavis.gr/
FAX :210 6898025, 210 2775487