Στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της πόλης της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος, το Μουσείο Μπενάκη φιλοξενεί την έκθεση «Θεσσαλονίκη 1912 – 2012: Η αρχιτεκτονική μιας εκατονταετίας», που εγκαινιάζεται σήμερα, Τρίτη 16 Οκτωβρίου, στις 20.00, στο κτήριο της οδού Πειραιώς.

Γεγονότα της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας επαναπροσδιορίζουν την πολεοδομική και αρχιτεκτονική ταυτότητα της Θεσσαλονίκης και αποτελούν αφετηρίες για μια διαδρομή στον χώρο και τον χρόνο. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα παρουσιασθούν έργα σημαντικών αρχιτεκτόνων του 20ού αιώνα μέσα από αρχιτεκτονικά σχέδια, μακέτες, έντυπα, φωτογραφικά και κινηματογραφικά αρχεία. Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιάσει την εικονογραφία της πόλης μέσα από τα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων της.

Η αρχιτεκτονική αποτελεί τον καθρέφτη της ιστορίας μιας πόλης. Από το 1912, η αλλαγή της εικόνας της Θεσσαλονίκης υπήρξε πολυσήμαντη, πολυδιάστατη και ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Γεγονότα, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η μεγάλη πυρκαγιά του 1917, η μελέτη και η εφαρμογή του νέου πολεοδομικού σχεδίου, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η ανοικοδόμηση και η μεταπολεμική ανασυγκρότηση, τα μεγάλα έργα της δεκαετίας 1955-1965, η ίδρυση της Πολυτεχνικής Σχολής και οι γενικοί οικοδομικοί κανονισμοί αποτελούν ορόσημα στην εξέλιξη του αστικού χώρου της Θεσσαλονίκης και αφετηρίες για μια ανάλυση και παρουσίαση της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής ταυτότητάς της.

H μετεξέλιξη του εκλεκτισμού (κυρίαρχου αρχιτεκτονικού ρεύματος στη Θεσσαλονίκη κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας) σε μια τυπολογία και μορφολογία συνδεδεμένη με τη νεοελληνική πραγματικότητα, αλλά και τη διεθνή αρχιτεκτονική επικαιρότητα (μοντέρνο κίνημα, Art Déco), σηματοδοτεί τη σταδιακή μεταβολή μιας πόλης, πάντοτε ανοιχτής σε νέες ιδέες.

H έκθεση έχει στόχο να παρουσιάσει την εικονογραφία της συμπρωτεύουσας μέσα από τα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων της. Βασικό κριτήριο της επιλογής των έργων που παρουσιάζονται αποτελεί η αντιπροσωπευτική τους ικανότητα ως προς έναν ορισμένο κτηριακό τύπο ή αρχιτεκτονικό ρυθμό, η πρωτοτυπία, η ταυτότητα του φορέα-ιδιοκτήτη και η σημασία της εντολής στην παραγωγή του αρχιτεκτονικού έργου. Τα κτήρια που προβάλλονται καταδεικνύουν τις δυνατότητες που θα είχε η Θεσσαλονίκη να εξελιχθεί σε μια πόλη διαφορετική από τη σημερινή, εάν αυτά τα κτήρια αποτελούσαν την πλειοψηφία και όχι τη μειοψηφία στις τελικές επιλογές φορέων και ιδιοκτητών.

Κάθε περίοδος συνθέτει μια ενότητα της έκθεσης, στην οποία είναι φανερή η κυρίαρχη τάση στην αρχιτεκτονική της πόλης. H μετάβαση από τη μια περίοδο στην άλλη αποκαλύπτει μια διαφορετική πόλη σε συνύπαρξη ή αντιπαράθεση με την προηγούμενη. Η παρουσίαση επικεντρώνεται κυρίως στο υλοποιημένο έργο, ενώ βασικός στόχος της έρευνας ήταν ο εντοπισμός πρωτότυπου υλικού, σχεδίων και φωτογραφιών από την εποχή αποπεράτωσης των κτηρίων, ώστε να είναι ορατό το αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής πρόθεσης και της εγγραφής του κτηρίου στο αστικό τοπίο.

H έρευνα στο αρχείο της Πολεοδομίας Θεσσαλονίκης, στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, σε φωτογραφικά και σε προσωπικά αρχεία αρχιτεκτόνων, καθώς και η αποδελτίωση του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου έφεραν στο φως άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία και υπέδειξαν αρχιτέκτονες με αξιόλογο αρχιτεκτονικό έργο. Εντούτοις, οι ελλείψεις και οι παραλείψεις σε μια τέτοια προσπάθεια ήταν αναπόφευκτες. Ιδιαίτερα στις τελευταίες δεκαετίες, όπου τα κτήρια δεν έχουν ακόμη καταγραφεί στη συλλογική μνήμη ως γεγονότα του αστικού χώρου, η επιλογή ήταν τόσο δυσχερής όσο και πρώιμη.

Μουσειολογική & μουσειογραφική επιμέλεια: Βασίλης Κολώνας, Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Συνεργάτης: Σωτηρία Αλεξιάδου, Αρχιτέκτων MSc.

Διοργάνωση: Μουσείο Μπενάκη, Δήμος Θεσσαλονίκης, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Εγκαίνια: Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2012
Διάρκεια: 18/10/2012 – 25/11/2012
Χώρος: Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Οδού Πειραιώς, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Αθήνα.

Χορηγοί: Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, Mina Nomidou
Υποστηρικτής: Thomas Gravanis
Μόνιμοι Χορηγοί επικοινωνίας: Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση Α.Ε., LIFO, ελculture.gr, forfree, Περιοδικό ΔΟΜΕΣ, culturenow.gr.

Επιμέλεια: Δήμητρα Μπιλάλη