Ένας πρωτοπόρος στη μελέτη της ύστερης αρχαιότητας, «του τελευταίου σπουδαίου πολιτισμού του αρχαίου κόσμου»,ο Ιρλανδός ιστορικός, Πίτερ Ρόμπερτ Λάμοντ Μπράουν, αναγορεύτηκε σήμερα επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.

Για περισσότερο από μισό αιώνα, ο Πίτερ Μπράουν μελετά μια ιστορική περίοδο που μέχρι τη δεκαετία του 1950 «εμφανιζόταν στους περισσότερους μορφωμένους ανθρώπους πως ήταν ένα καταθλιπτικό και κενό τοπίο, το οποίο βρισκόταν κάτω από την επιβλητική σκιά της πτώσης της Ρώμης», όπως είπε ο ίδιος κατά τη διάρκεια της ομιλίας του.

«Η Ευρώπη της δεκαετίας του ’50 ήταν μια Ευρώπη που μόλις είχε αναδυθεί μέσα από μια εποχή τυραννίας και βίας. Ήταν ένας μεταπολεμικός κόσμος που βρισκόταν ενώπιος της σκιάς του Ψυχρού Πολέμου, η οποία εξαπλωνόταν μπροστά του. Υπήρχε μία ευνοϊκή διάθεση για σκοτεινές σκέψεις. Συγκρούσεις, η κατάρρευση των αρχαίων θεσμών και το τέλος του αρχαίου τρόπου ζωής και σκέψης: αυτή ήταν η θεματολογία, στην οποία είχαν την τάση να επικεντρώνονται οι ιστορικοί της αρχαιότητας όταν έστρεφαν την προσοχή τους στους τελευταίους αιώνες του ρωμαϊκού κόσμου», τόνισε.

«Νεαροί ερευνητές, όπως εγώ, στράφηκαν τότε στη μελέτη της ύστερης αρχαιότητας, ώστε να βρουν μία διέξοδο από τη μεταπολεμική αυτή κατάσταση. Είχαμε κουραστεί από τους μελοδραματικούς συλλογισμούς που σχετίζονταν με την παρακμή, την πτώση και το τέλος του πολιτισμού», συμπλήρωσε.

Μελετώντας την ύστερη αρχαιότητα, ανοίχτηκε μπροστά στον ερευνητή ένας κόσμος εντυπωσιακός, «που γέννησε συγγραφείς τόσο σπουδαίους, όπως ο Πλωτίνος και ο Αυγουστίνος, ο Βασίλειος ο Καισαρείας και ο Γρηγόριος ο Μέγας», ένας κόσμος «με μοναδικό εύρος τόσο κοινωνικό όσο και γεωγραφικό», ένας κόσμος που ανήκει στην κατηγορία των πολιτισμών «που είναι πιο ανοιχτοί στη διαφορετικότητα».

Στην ύστερη αρχαιότητα βρήκε, επίσης, πολλούς συσχετισμούς με τη σύγχρονη εποχή. «Αν μας ελκύει η μελέτη της ύστερης αρχαιότητας αυτό συμβαίνει επειδή πρόκειται για έναν πολιτισμό που ήταν ανοιχτός σε αλλαγές σε κάθε επίπεδο της ανθρώπινης εμπειρίας. Αυτή η τάση για αλλαγή καθώς και μία επίγνωση του πώς ήταν να ζει κανείς σε έναν κόσμο που αλλάζει δίχως να διαθέτει το δώρο της γνώσης του μέλλοντος, είναι που δίνει μια έντονη αίσθηση αλήθειας στις καλύτερες σύγχρονες μελέτες του πολιτισμού της ύστερης αρχαιότητας. Ακριβώς αυτό είναι το στοιχείο που φέρνει την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας κοντά στη δική μας εποχή. Διότι και εμείς, επίσης, ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει, οι ορίζοντες του οποίου έχουν διευρυνθεί δραματικά. Και εμείς δεν γνωρίζουμε το μέλλον», υποστήριξε.

Επισήμανε, εξάλλου, ότι στη δική μας εποχή είναι αναγκαίο να αντλήσουμε διδάγματα «από τη σοφία, την προσαρμοστικότητα μπροστά στις αλλαγές και την ξεκάθαρη πλαστικότητα» της ύστερης αρχαιότητας.

Ο Πίτερ Μπράουν είναι καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, ενώ έχει διδάξει και στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Λονδίνου, της Καλιφόρνια και της Πάντοβα. Για το διδακτικό και συγγραφικό του έργο έχει αποσπάσει πλήθος βραβείων.

Έχει αναγορευτεί επίτιμος διδάκτορας από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια, όπως το Χάρβαρντ, το Γέιλ, το Κέμπριτζ, της Οξφόρδης και το Κολούμπια. Ο ίδιος χαρακτήρισε τη σημερινή του αναγόρευση από το ΑΠΘ σπουδαία τιμή.

«Η Θεσσαλονίκη είναι μία πόλη όπου είναι δυνατόν περισσότερο από κάθε άλλη πόλη της Ελλάδας ή ακόμη και του κόσμου να δει κανείς την ίδια την ουσία του βυζαντινού πολιτισμού κατά τη διάρκεια των πρώτων αιώνων», είπε.

Στην τελετή αναγόρευσης τον Πίτερ Μπράουν προσφώνησε ο πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας- Αρχαιολογίας, Στέλιος Ανδρέου, ενώ τον έπαινο εκφώνησε ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος, Παντελής Νίγδελης. Τιμητική πλακέτα απένειμε στον τιμώμενο ο πρύτανης του ΑΠΘ, Ιωάννης Μυλόπουλος. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με συναυλία του κουαρτέτου εγχόρδων «Animus».