Καθώς το 2025 διανύει την τελευταία ημέρα του, αν κάτι σηματοδοτεί ως χρονιά αλλαγών, είναι το τέλος της (παγκόσμιας) αθωότητας.
Στη διάρκειά του συρράξεις και εντάσεις κατέδειξαν με τον πλέον σαφή τρόπο ότι ζούμε σε εποχές σκληρού ρεαλισμού. Ο πόλεμος στην Ευρώπη ρίζωσε και οι προσπάθειες να σταματήσει η σύρραξη στην Ουκρανία δεν κατάφεραν να τελεσφορήσουν μέχρι στιγμής, η Γάζα ισοπεδώθηκε πριν βγουν τα σχέδια ανοικοδόμησης και καραβάνια εκτοπισμένων πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς, η κλιματική αλλαγή εξακολουθεί ανενόχλητη να σαρώνει και να επηρεάζει τις ζωές εκατομμυρίων πολιτών, η οικονομική αβεβαιότητα κυριαρχεί στις σχέσεις των ισχυρών του πλανήτη και η Τεχνητή Νοημοσύνη εισβάλλει στη ζωή όλων μας και αλλάζει τα δεδομένα και την ταχύτητα της πληροφορίας.
Σε ένα εκτενές αφιέρωμά του το Council on Foreign Relations αλλά και το Associated Press αναφέρονται στις δέκα νέες «σταθερές» που διαλύουν κάθε προηγούμενη «συλλογική» αυταπάτη της ανθρωπότητας μετά την πορεία του 2025.
1.Ο πόλεμος στην Ουκρανία «ρίζωσε»
Παρά τις επίμονες προσπάθειες του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έχει γίνει δυνατόν να σταματήσει ακόμα.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε στα μέσα Δεκεμβρίου πως η Ρωσία ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα νέο «έτος πολέμου» εναντίον της χώρας του το 2026, αφότου ο ομόλογός του Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε πως η Μόσχα θα επιτύχει «οπωσδήποτε» τους στόχους της. Έτσι, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να δώσουν στην Ουκρανία 90 δισεκ. ευρώ για τα έτη 2026 και 2027 προκειμένου να χρηματοδοτήσει την άμυνά της εναντίον της Ρωσίας. Οι προβλέψεις των ιθυνόντων για την χρηματοδότηση της Ουκρανίας ξεκαθαρίζουν με σαφήνεια πως ο πόλεμος είναι εδώ και «ριζώνει» στην Ευρώπη.
2. Η οικονομική αβεβαιότητα γίνεται παγκόσμια «επιδημία»
Η επιστροφή Τραμπ και η πολιτική επαναδιαπραγμάτευσης των δασμών εγκατέστησε μία μόνιμη παγκόσμια ανησυχία στις αγορές.
Οι εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με σημαντικούς εταίρους μεταβλήθηκαν φέτος, καθώς οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και η προοπτική εμπορικής συμφωνίας με χώρες στη Νότια Αμερική παραμένουν σημαντικά «αγκάθια». Η πρόβλεψη για το 2026: Αν οι τρέχουσες προβολές επιβεβαιωθούν, το παγκόσμιο εμπόριο το 2025 θα υπερβεί τα 35 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Όμως η προοπτική για το 2026 είναι πιο συγκρατημένη. Τον Νοέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε επίσης πως η οικονομία της ευρωζώνης θα αναπτυχθεί με χαμηλότερους ρυθμούς από τους αναμενόμενους την επόμενη χρονιά, καθώς οι κίνδυνοι από το διεθνές εμπόριο και τις γεωπολιτικές εντάσεις βαραίνουν στην περιοχή του ενιαίου νομίσματος. Οπότε η αβεβαιότητα είναι η νέα τάξη πραγμάτων και στις αγορές.
3. Εύθραυστες οι ισορροπίες στη Μέση Ανατολή
Η σύγκρουση στη Γάζα και οι ευρύτερες εντάσεις στην περιοχή εξακολουθούν να μετατρέπουν την Μέση Ανατολή σε καζάνι που βράζει. Το 2025 δεν έφερε λύσεις, αλλά απέδειξε πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες και πόσο γρήγορα μια τοπική κρίση μπορεί να εξελιχθεί σε περιφερειακή ή και παγκόσμια σύγκρουση. Η αίσθηση ότι «όλα μπορούν να πάνε στραβά» εδραιώθηκε και έδειξε πως οι πυριτιδαποθήκες του πλανήτη δεν έχουν διόλου παροπλιστεί.
4. Ο Τεχνολογικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνας
Η σκακιέρα των τεχνολογικών εξελίξεων επηρρεάζει πλέον και τις γεωπολιτικές συνθήκες στον πλανήτη και η ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας οξύνεται στον αγώνα της επικράτησης. Οι περιορισμοί σε μικροτσίπ, τεχνητή νοημοσύνη και κρίσιμες πρώτες ύλες έδειξαν ότι το πραγματικό διακύβευμα είναι ο έλεγχος της επόμενης φάσης της παγκόσμιας ανάπτυξης και οι σπάνιες γαίες θα παίξουν καθοριστικό ρόλο σε όσα πρόκειται να προκαλέσουν νέες εντάσεις (χαρακτηριστικό παράδεισμα η Γροιλανδία και ο ξαφνικός «πόλεμος» διεκδικήσεων των κοιτασμάτων της από τις ΗΠΑ) . Αντίστοιχα, η Ταϊβάν παρέμεινε το πιο επικίνδυνο σημείο αυτής της αντιπαράθεσης.
5: Οι αριθμοί ευημερούν αντιστρόφως ανάλογα με τους ανθρώπους
Παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία φουσκώνει και πληθαίνει σε αριθμούς, οι πραγματικές συνθήκες ζωής έδειξαν πως η καθημερινότητα των λαών επιβαρύνεται. Το 2025 ανέδειξε με τον πιο καθαρό τρόπο το χάσμα ανάμεσα στους μακροοικονομικούς δείκτες και στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Η οικονομική πίεση μεταφράστηκε σε πολιτική δυσαρέσκεια, πόλωση και ενίσχυση των ακροδεξιών ρευμάτων. Οπότε, η χρονιά που πέρασε διάλυσε για τα καλά την πεποίθηση πως οι οικονίες των κρατών συμβαδίζουν με την ευημερία των ανθρώπων τους.
6. Η κλιματική αλλαγή εδραιώνεται
Το 2025 δεν άφησε κανένα περιθώριο αμφιβολίας σχετικά με το πόσο μπορεί να αλλάξει το κλίμα και πόσο εκφοβιστικά μπορεί να λειτουργούν τα δυσμενή καιρικά φαινόμενα για τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Ακραίοι καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και παρατεταμένες ξηρασίες έπληξαν ταυτόχρονα διαφορετικές περιοχές του πλανήτη. Η κουβέντα σε διεθνές επίπεδο έχει μετατοπιστεί στις αντοχές των υποδομών ενώ όλο και λιγότερη σημασία δίνεται πλέον στις πολιτικές που θα άλλαζαν τον επηρεασμό στο κλίμα.
7. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι «πεποίθηση» πλέον πως επηρεάζει και τη Δημοκρατία
Το 2025 βοήθησε να εδραιωθεί η πεποίθηση σε όλους πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αλλάξει τις ζωές μας και την ταχύτητα της πληροφορίας αλλά ταυτόχρονα διέλυσε και την αυταπάτη πως αυτό δεν θα επηρεάσει τις πολιτικές. Οι κυβερνήσεις συνειδητοποίησαν ότι η AI επηρεάζει θεμελιώδεις λειτουργίες της δημοκρατίας και της οικονομίας. Οι πρώτες σοβαρές ρυθμιστικές κινήσεις ξεκίνησαν, χωρίς όμως να έχουν καταφέρει οι διεθνείς θεσμοί να βρουν ένα κοινό παγκόσμιο βηματισμό.
8. Η Ευρώπη σε κρίση πολιτικής αναζήτησης
Οι αυξημένες πιέσεις που δέχεται η καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων, το μεταναστευτικό και οι συνθήκες αβεβαιότητας ισχυροποιούν ακραίες πολιτικές και δίνουν εξουσία σε λαϊκιστικές και ακροδεξιές δυνάμεις στην Ευρώπη. Το 2025 κατάφερε να διαλύσει κάθε «ρομαντική» αντίληψη περί ενδυνάμωσης της Δημοκρατίας και «προσωρινότητας» στην ενίσχυση των ακραίων πολιτικών ρευμάτων, που με ρητορική μίσους και ρατσισμού συσπειρώνουν ορδές αγανακτισμένων ανθρώπων.
9. Εκατομμύρια άνθρωποι μεταναστεύουν
Οι δρόμοι της προσφυγιάς είναι πλέον κατεστημένο, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι ξεσπιτώνονται λόγω κλιματικών συνθηκών, πολέμων ή εκτοπισμών. Το 2025 κατάφερε να διαλύσει και σε αυτό τον τομέα τις αυταπάτες και έδειξε με σκηνές στυγνού ρεαλισμού όσα συμβαίνουν στη Γάζα, την Ουκρανία, την Ινδονησία (πλημμύρες), την Ταϊβάν (σεισμοί) και αλλού. Το μεταναστευτικό ζήτημα ήρθε για να μείνει και θα απασχολεί τον κόσμο ως μόνιμο πρόβλημα, με τους εκτοπισμένους να αναζητούν πιεστικά λύσεις μετεγκατάστασης και τις κυβερνήσεις να δυσκολευονται να τους δεχτούν και να τις προωθήσουν.
10. Η αβεβαιότητα είναι η νέα… βεβαιότητα
Αν κάτι πραγματικά εδραίωσε στην συλλογική κρίση το 2025 είναι ότι η απόλυτη αβεβαιότητα είναι η νέα .. βεβαιότητα. Μύθοι που συντηρούνταν επί χρόνια ως συλλογικές πεποιθήσεις έχουν οριστικά καταρριφθεί και η ανατολή της νέας χρονιάς φέρνει μία νέα εποχή ψυχρού ρεαλισμού, που θα ατσαλώσει όρους επιβίωσης -και όχι αναγκαστικά βελτίωσης- στην καθημερινότητα όλων μας.
