Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Μια παλιά ιδέα, ξεχασμένη στα συρτάρια του υπουργείου Οικονομικών από το 2004, επανέρχεται στο προσκήνιο και απειλεί να αλλάξει ριζικά το τοπίο της ενοικίασης κατοικίας.
Ο λόγος για το λεγόμενο «πιστοποιητικό φερεγγυότητας ενοικιαστών», έναν ιδιότυπο «Τειρεσία» που θα συνοδεύει κάθε υποψήφιο ενοικιαστή πριν καν δει το κλειδί του σπιτιού.
Η κυβέρνηση προαναγγέλλει ότι από το 2026, με την πλήρη λειτουργία του Μητρώου Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους και του Μητρώου Ιδιοκτησίας και Διαχείρισης Ακινήτων, θα είναι τεχνικά εφικτή η έκδοση ενός «πιστοποιητικού αξιοπιστίας», βασισμένου σε φορολογικά και τραπεζικά δεδομένα.
Ένα έγγραφο που, στην πράξη, θα καθορίζει ποιος «κάνει» για ενοικιαστής και ποιος όχι.
Για τους ιδιοκτήτες, και ειδικά για την ΠΟΜΙΔΑ, πρόκειται για στοιχειώδη δικλείδα ασφαλείας, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά:. «Οι τράπεζες ξέρουν τα πάντα για έναν δανειολήπτη 5.000 ευρώ, ενώ εμείς που παραχωρούμε περιουσίες εκατοντάδων χιλιάδων δεν ξέρουμε τίποτα», είναι το μόνιμο επιχείρημα. Το πιστοποιητικό παρουσιάζεται ως εργαλείο που θα περιορίσει τον κίνδυνο και θα φέρει περισσότερα ακίνητα στη μακροχρόνια μίσθωση.»
Στην απέναντι όχθη, οι σύλλογοι ενοικιαστών μιλούν για «λίστα προγραφών».
Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης καταγγέλλει ότι το μέτρο δεν αντιμετωπίζει κανένα υπαρκτό πρόβλημα, αλλά μετατρέπει τη φτώχεια σε ποινικό αδίκημα. «Τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ είναι αποκαλυπτικά: τα ανείσπρακτα ενοίκια αντιστοιχούν μόλις στο 0,18% του συνόλου. Με άλλα λόγια, η συντριπτική πλειοψηφία των ενοικιαστών πληρώνει κανονικά, ακόμη κι αν χρειάζεται να «στύψει» τον μισθό της μέχρι τελευταίου ευρώ.» αναφέρει σε ανακοίνωση της η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονικής.
Ολόκληρη η ανακοίνωση της Ε.Ε.Θ.
«Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη θέσπιση «πιστοποιητικού φερεγγυότητας ενοικιαστών» που θα λειτουργεί όπως το σύστημα «Τειρεσίας». Πρόκειται για ένα σύστημα αξιολόγησης της «αξιοπιστίας» όσων νοικιάζουμε σπίτι, με βάση φορολογικά και τραπεζικά δεδομένα, το οποίο θα παρουσιάζεται στους εκμισθωτές πριν τη σύναψη μίσθωσης. Σε μια ήδη ασύδοτη και ανεξέλεγκτη αγορά ενοικίων, το κράτος έρχεται να προσφέρει στους εκμισθωτές ένα ακόμη εργαλείο αποκλεισμού και εκβιασμού των ενοικιαστών.
Το μέτρο ικανοποιεί πάγιο αίτημα της ΠΟΜΙΔΑ, της οργάνωσης των εκμισθωτών, εις βάρος της στεγαστικής ασφάλειας της κοινωνικής πλειοψηφίας. Δεν πρόκειται για ουδέτερο τεχνοκρατικό εργαλείο, αλλά για ακραία αντικοινωνική πολιτική. Κι αυτό για πολλούς λόγους:
Πρώτον, το αφήγημα πάνω στο οποίο χτίζεται είναι ψευδές. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ, τα ανείσπρακτα ενοίκια για το περασμένο έτος αντιστοιχούν σε μόλις 0,18% του συνόλου (15 εκ. έναντι 8 δις). Τα όποια ανείσπρακτα ενοίκια δεν οφείλονται στην ανύπαρκτη φιγουρα του «κακοπληρωτή ενοικιαστή» που κατασκευάζει η ΠΟΜΙΔΑ, αλλά στις παράλογες, ανεξέλεγκτες αυξήσεις των ενοικίων – 7% με 8% ετησίως συμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, με σωρευτική αύξηση 100% την τελευταία δεκαετία – που φέρνουν τα νοικοκυριά σε απόγνωση. Αντί η κυβέρνηση να νομοθετήσει με βάση τα κοινωνικά δεδομένα, επιλέγει να ακούσει τα μυθεύματα της ΠΟΜΙΔΑ, η οποία εδώ και χρόνια κατασκευάζει τεχνηέντως ένα «πρόβλημα αφερεγγυότητας των ενοικιαστών» για να μετατοπίσει τη συζήτηση μακριά από το πραγματικό πρόβλημα: την αισχροκέρδεια των εκμισθωτών και την ασυδοσία στην αγορά των ενοικίων.
Δεύτερον, σύμφωνα με όσα μέχρι τώρα έχουν διαρρεύσει, ο μηχανισμός δεν διαχωρίζει τις οφειλές από ενοίκια από αυτές προς το Δημόσιο ή τις τράπεζες. Πέρα από την κατάφωρη παραβίαση προσωπικών δεδομένων, σε μια χώρα όπου η κρίση, η ανεργία, η λιτότητα και η επισφαλής εργασία συνεχίζουν να οδηγούν ανθρώπους σε αδυναμία πληρωμής, σχεδόν ο μισός πληθυσμός είναι υποψήφιος για τη «μαύρη λίστα». Έτσι, άνθρωποι που αρρώστησαν, έμειναν άνεργοι, έχασαν εισόδημα ή δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στην άδικη φορολόγηση βάσει τεκμηρίων, θα χαρακτηρίζονται «αφερέγγυοι» και θα οδηγούνται στην αστεγία. Η φτώχεια πλέον ποινικοποιείται θεσμικά, και ο αλγόριθμος αποφασίζει αν αύριο θα έχουμε σπίτι ή όχι.
Τρίτον, επιστημονικές έρευνες σε χώρες όπου εφαρμόζονται αντίστοιχα συστήματα έχουν δείξει ότι τέτοιοι μηχανισμοί δεν μειώνουν τα ανείσπρακτα ενοίκια, αλλά αυξάνουν τη στεγαστική ανασφάλεια και την αστεγία, ιδίως για τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού: άνεργους, χαμηλόμισθους, μονογονεϊκές οικογένειες, μετανάστες, νέους/ες.
Τέταρτον, ακόμη και στις ελάχιστες χώρες της ΕΕ όπου υπάρχουν αντίστοιχες βάσεις δεδομένων (όπως η Γερμανία και η Ολλανδία), αυτές συνυπάρχουν με ισχυρές δικλείδες ασφαλείας για τους ενοικιαστές: εκτεταμένη κοινωνική κατοικία, συστήματα πλαφόν ενοικίων, έλεγχοι ποιότητας των μισθωμένων κατοικιών και ουσιαστικά δικαιώματα των ενοικιαστών. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ με 0% κοινωνική κατοικία και χωρίς κανέναν ουσιαστικό περιορισμό στις αυξήσεις των ενοικίων, ενώ ήδη αντιμετωπίζει τη σφοδρότερη στεγαστική κρίση στην Ευρώπη. Αν στα παραπάνω προστεθούν «μαύρες λίστες» ενοικιαστών, θα βρεθούμε μπροστα σε μια ανείπωτη κοινωνική καταστροφή. Αυτή είναι η συνταγή για ένα νέο κύμα αστεγίας και εξαθλίωσης.
Ως Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης, λέμε καθαρά:
– Όχι στον «Τειρεσία ενοικιαστών», όχι αλλά δωράκια στην ΠΟΜΙΔΑ και τους κερδοσκόπους
– Όχι στην ποινικοποίηση της φτώχειας
– Ναι στον έλεγχο και τη μείωση των ενοικίων, στην προστασία από εξώσεις, στη δημιουργία κοινωνικής κατοικίας.
Η λύση στην στεγαστική κρίση δεν είναι ο αποκλεισμός και η καταστολή των ενοικιαστών, αλλά η πάταξη της αισχροκέρδειας και η κατοχύρωση του δικαιώματος στην κατοικία για όλους και όλες.»
Συνολικά, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα στην αγορά κατοικίας δεν είναι η «αφερεγγυότητα» των ενοικιαστών, αλλά η εκτόξευση των ενοικίων σε ένα πλήρως αρρύθμιστο περιβάλλον, χωρίς κοινωνική κατοικία και χωρίς ουσιαστικές δικλείδες προστασίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η καθιέρωση ενός «πιστοποιητικού φερεγγυότητας» κινδυνεύει να λειτουργήσει όχι ως εργαλείο εξυγίανσης, αλλά ως μηχανισμός μαζικού αποκλεισμού, τη στιγμή που ήδη πάνω από τους μισούς πολίτες εμφανίζονται να έχουν κάποια μορφή οφειλής.
