Δεκάδες χιλιάδες σελίδες, γραμμένες από μία από τις μεγαλύτερες ιδιοφυίες του 20ού αιώνα: τα χειρόγραφα του μαθηματικού Αλεξάντρ Γκρότεντικ βρήκαν σήμερα τη θέση του στις συλλογές της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας.
Αυτό το κεφάλαιο του Grothendieck περιλαμβάνει έργα-ποταμό, που δωρίστηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη από τον μαθηματικό, ο οποίος αποσύρθηκε από τον κόσμο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι τον θάνατό του το 2014 σε ηλικία 86 ετών.
Στο χωριό Λασέρ της Αριέζ, όπου ζούσε απομονωμένος, έγραψε χειρόγραφα το έργο «Réflexions sur la vie et le cosmos» (Σκέψεις για την ζωή και τον κόσμο): περί τις 30.000 σελίδες σε 41 τόμους, όπου συνδυάζονται σκέψεις για τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία, τη μεταφυσική και την ψυχολογία.
Το δεύτερο έργο, «La clef des songes ou Dialogue avec le bon Dieu» (Το κλειδί των ονείρων ή Διάλογος με τον Θεό) είναι ένα δακτυλογραφημένο δοκίμιο που ασχολείται με την ερμηνεία των ονείρων. Οι σελίδες αυτές, πειρατικές εκδόσεις των οποίων έχουν ήδη κυκλοφορήσει, γράφτηκαν ανάμεσα στο 1987 και το 1988, σε μία περίοδο κατά την οποία ο Αλεξάντρ Γκρότεντικ δίδασκε ακόμη στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, αλλά είχε ήδη διαρρήξει τις σχέσεις του με την κοινότητα των μαθηματικών.
Θεωρούμενος μία από τις μεγαλύτερες -αν όχι η μεγαλύτερη – μαθηματική ιδιοφυία του 20ού αιώνα που έφερε την επανάσταση στα Μαθηματικά, όπως ο Αϊνστάιν στην Φυσική, ο Αλεξάντρ Γκρότεντικ (μετάλλιο Fields 1966) πέρασε την ζωή του βάζοντας τις σκέψεις του στο χαρτί.
Χωρίς επικοινωνία
Τον περασμένο χρόνο, ο εκδοτικός οίκος Gallimard εξέδωσε το «Récoltes et semailles» (Συγκομιδή και Σπορά), άλλο εμβληματικό έργο όπου περιγράφει σε 1.500 σελίδες τη μαθηματική του σκέψη και επικρίνει, ως μαχητικός οικολόγος, τις παρεκτροπές της επιστημονικής κοινότητας.
«Το γράψιμο ήταν η βασική του δραστηριότητα», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο AFP η Γιοχάνα Γκρότεντικ, ένα από τα πέντε παιδιά του.
Κυρίως από τότε που απομονώθηκε στο Λασέρ. «Είχε κόψει τελείως τις γέφυρες με την οικογένειά του, δεν μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε μαζί του. Όταν του στέλναμε επιστολές, εκείνες επέστρεφαν στον αποστολέα», λέει η 64χρονη κεραμίστρια που βρέθηκε στο Παρίσι ειδικά για την τελετή στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας .
Στο τέλος της ζωής του, και καθώς η κατάσταση της υγείας του επιδεινωνόταν, ένας γείτονας τους έδωσε τα νέα του. Τότε, η Γιοχάννα μαζί με έναν από τους αδελφούς της πήγαν να επισκεφθούν τον πατέρα τους.
Τότε ανακάλυψαν το χειρόγραφο «Réflexions sur la vie et le cosmos», προσεκτικά τοποθετημένο στη βιβλιοθήκη. Ο συγγραφέας δώριζε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας τα πρώτα μέρη του έργου του στην διαθήκη του το 1997. Τα παιδιά του δώρισαν τους τελευταίους τόμους.
«Αντιπροσώπευε στα μάτια του ένα εξαιρετικά σημαντικό έργο. Ήθελε μάλιστα να δημιουργήσει ίδρυμα που θα ασχοληθεί με αυτό», θυμάται η κόρη του.
«Ένα έργο-ναός»
Η μοναδικότητα των χειρογράφων αυτών είναι ότι «αφορούν ταυτόχρονα πολλούς τομείς», έτσι ώστε να διαμορφώνουν «ένα σύνολο, ένα έργο-ναό, με αναμφισβήτητες λογοτεχνικές αρετές», δηλώνει η Ζοσλίν Μονσάν, συντηρήτρια του τμήματος χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας.
Περισσότερο από ό,τι στο πολύ αυτοβιογραφικό «Récoltes et semailles», ο συγγραφέας βρίσκεται σε μία «μεταφυσική οπισθοχώρηση», εξηγεί η συντηρήτρια, η οποία εδώ και έναν μήνα εντρυφεί με πάθος στα χειρόγραφα, ένα έργο μακράς πνοής, τόσο η γραφή με πένα είναι πυκνή και δύσκολη στην ανάγνωση».
«Είμαι συνηθισμένη… και το πλεονέκτημα για μας είναι ότι ο συγγραφέας σελιδοποίησε και χρονολόγησε μεθοδικά τα κείμενα».
Ένα από τα κεφάλαια έχει τον τίτλο «Structures de la psyché» (Δομές της ψυχής) και περιλαμβάνει αινιγματικά σχήματα που μεταφράζουν την ψυχολογία σε αλγεβρική γλώσσα. Άλλο κεφάλαιο με τίτλο «Le problème du mal» (Το πρόβλημα του κακού) περιλαμβάνει 15.000 σελίδες μεταφυσικών διαλογισμών και σκέψεων για τον Σατανά.
Αντιλαμβανόμαστε εκεί έναν άνθρωπο «κυνηγημένο από τα φαντάσματα του παρελθόντος του», μία εφηβεία σημαδεμένη από το Ολοκαύτωμα, λέει η Γιοχάννα Γκρότεντικ. Ο παππούς της, Ρώσος Εβραίος, έφυγε από την Γερμανία κατά την διάρκεια του πολέμου και πέθανε στο Άουσβιτς.
Το έργο της αποκρυπτογράφησης θα είναι μακρύ για να γίνει αντιληπτό τι ήθελε να πει η ιδιοφυία αυτή του 20ού αιώνα.
Σήμερα, η παρακαθήκη του Αλεξάντρ Γκρότεντικ τοποθετήθηκε στο τμήμα χειρογράφων της πτέρυγας Ρισελιέ, την ιστορική κοιτίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο πλευρό των έργων των Πιερ και Μαρί Κιουρί και του Λουί Παστέρ. Τα χειρόγραφα δεν θα είναι διαθέσιμα παρά στους ερευνητές.
«Πρόκειται για μοναδική μαρτυρία της ιστορίας των επιστημών του 20ού αιώνα, μείζονος σημασίας για την έρευνα», λέει η Ζοσλίν Μονσάν.
Κατά τη διάρκεια της σημερινής τελετής, ένας από τους τόμους τοποθετήθηκε δίπλα σε χειρόγραφο του μαθηματικού της Αρχαίας Ελλάδας Ευκλείδη.
