Ένα από τα συχνότερα προβλήματα υγείας στις μέρες μας είναι το αυξημένο βάρος σώματος. Για τις γυναίκες με αυξημένο σωματικό βάρος, δεν απασχολεί μόνο το θέμα της εικόνας σώματος αλλά και οι κίνδυνοι για προβλήματα υγείας στο μέλλον. Γνωρίζουμε πια ότι πολλές υπέρβαρες γυναίκες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα ορμονικού τύπου, διαμέσου μηχανισμών που συνδέουν τις βασικές μεταβολικές λειτουργίες του οργανισμού με την κατανομή των ανδρικών και των γυναικείων ορμονών – ανδρογόνων και οιστρογόνων αντίστοιχα – μέσα στο γυναικείο σώμα.
Είναι επιστημονικά εξακριβωμένο ότι η περίσσεια κιλών επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία της ινσουλίνης, μιας σημαντικής ουσίας που σχετίζεται στενά με το σάκχαρο του αίματος. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα όργανα του σώματος δεν απορροφούν καλά την ινσουλίνη, ένα φαινόμενο που καλείται αντίσταση στην ινσουλίνη. Αποτέλεσμα της αντίστασης αυτής είναι η υπέρμετρη αύξηση της ποσότητας της ινσουλίνης στο αίμα, ιδιαίτερα μετά τα γεύματα.
Η ινσουλίνη, ως φυσικό «αναβολικό», ευοδώνει την αύξηση των μυικής μάζας, καθώς και την εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς, ενισχύοντας παραπάνω το πρόβλημα της αντίστασης. Στις γυναίκες με αντίσταση στην ινσουλίνη, τα επίπεδα του σακχάρου παραμένουν αρχικά στα φυσιολογικά επίπεδα, αν και με την πάροδο του χρόνου η επιδείνωση της αντίστασης θα οδηγήσει αναπόφευκτα και σε αυξημένο σάκχαρο, ακόμη και σε επίσημο σακχαρώδη διαβήτη. Επίσης, αρκετά συχνά η αντίσταση στην ινσουλίνη συνοδεύεται από διαταραχή της λειτουργίας άλλων μεταβολικών παραμέτρων. Χαρακτηριστικά, μπορεί να διαταραχθεί ο μεταβολισμός των λιπιδίων (αυξημένα τριγλυκερίδια, χαμηλή «καλή» χοληστερίνη, αυξημένη «κακή» χοληστερίνη) και η αρτηριακή πίεση (υπέρταση). Η συνύπαρξη των προαναφερθέντων μεταβολικών διαταραχών καλείται και μεταβολικό σύνδρομο. Αν και η αντίσταση στην ινσουλίνη από μόνη της μπορεί να προδιαθέτει σε σοβαρές παθήσεις της καρδιάς και των αγγείων, οι γυναίκες με το μεταβολικό σύνδρομο διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο.
Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης διαπιστωθεί ότι η ορμονική λειτουργία της γυναίκας επηρεάζεται άμεσα από το μεταβολισμό της ινσουλίνης. Οι υπέρβαρες γυναίκες – οι οποίες έχουν και συχνότερα αντίσταση στην ινσουλίνη – μπορεί να υποφέρουν από ορμονικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, το ανδρογονικό περιβάλλον επικρατεί σε πολλά επίπεδα και ευθύνεται για μια ποικιλία συμπτωμάτων από διάφορα όργανα-στόχους.
Στο επίπεδο του δέρματος, τα αυξημένα ανδρογόνα προκαλούν ακμή και υπερτρίχωση, ενώ αντίθετα στα μαλλιά μπορεί να διαπιστωθεί τριχόπτωση και αραίωση. Στο επίπεδο των ωοθηκών, τα ανδρογόνα δρουν αρνητικά στην ωορρηξία, ενδεχομένως και στην ποιότητα του ωαρίου που ενίοτε ελευθερώνεται. Αποτέλεσμα της έλλειψης τακτικής ωορρηξίας είναι και οι μεγάλες καθυστερήσεις της περιόδου ή ακόμη και παντελής έλλειψη αυτής. Δεν είναι, επομένως, παράξενο που πολλές από τις γυναίκες αυτές αντιμετωπίζουν και πρόβλημα γονιμότητας.
Επίσης, στις ίδιες γυναίκες είναι συχνότερες και οι πολυκυστικές ωοθήκες. Βεβαίως, ακόμη δεν είναι ξεκαθαρισμένο αν το ανδρογονικό προφίλ προκαλεί τις πολυκυστικές ωοθήκες ή το αντίθετο. Είναι όμως πια αδιαμφισβήτητο ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ αντίστασης στην ινσουλίνη, πολυκυστικών ωοθηκών και περίσσειας ανδρογόνων.
Η παραδοσιακή προσέγγιση των γυναικών με αυξημένο σωματικό βάρος και ορμονικού τύπου ενοχλήματα (ακμή, υπερτρίχωση, καθυστέρηση ή ακόμη και έλλειψη περιόδου) εστιάζει στη φαρμακευτική διόρθωση της ορμονικής ανισορροπίας. Το αντισυλληπτικό χάπι αποτελεί την πρώτη και συχνά τη μοναδική θεραπευτική επιλογή, με βάση την εμπειρία πολλών γιατρών. Είναι γεγονός ότι το αντισυλληπτικό χάπι θα «τακτοποιήσει» την περίοδο και θα ελαττώσει την ένταση της ακμής και της τριχοφυϊας για όσο διάστημα χρησιμοποιείται.
Μια τέτοια προσέγγιση φαίνεται ότι στις μέρες μας δεν είναι πάντα ικανοποιητική. Αρχικά, η περίοδος που φέρνει το χάπι δεν είναι αληθινή περίοδος μετά από ωορρηξία, αλλά πλαστή περίοδος λόγω διακοπής των ορμονικών φαρμάκων. Επίσης, το αντισυλληπτικό χάπι δεν είναι ιδανική θεραπεία για τις υπέρβαρες γυναίκες, οι οποίες κινδυνεύουν περισσότερο από θρομβώσεις. Μια άλλη συχνή παρενέργεια των αντισυλληπτικών χαπιών είναι η μικρή αύξηση βάρους, που επιβαρύνει επιπλέον τη γυναίκα που έχει ήδη κάποια παραπάνω κιλά. Εξάλλου, οι περισσότερες γυναίκες προτιμούν να μη χρησιμοποιούν ορμόνες αν μπορούν με κάποιο τρόπο να το αποφύγουν.
Επειδή κεντρικό ρόλο στις γυναίκες αυτές παίζει η ινσουλίνη, είναι σημαντικό οι παρεμβάσεις να συντελούν στη βελτίωση ή ακόμη και την εξάλειψη της αντίστασης στην ινσουλίνη. Η απώλεια βάρους – με όποιο τρόπο κι αν κατορθώνεται – ελαττώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Ιδιαίτερη βοήθεια στο θέμα του αδυνατίσματος μπορεί να παρέχουν οι τροφές που είναι φιλικές απέναντι στην ινσουλίνη.
Η τακτική αερόβια άσκηση έχει κι αυτή ευεργετική επίδραση στο μεταβολισμό της ινσουλίνης. Υπάρχουν, επίσης, φάρμακα που ελαττώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι παραπάνω χειρισμοί, πέρα από τα γενικότερα οφέλη τους κατά του μεταβολικού συνδρόμου (βελτίωση επιπέδων χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, πίεσης και σακχάρου), επιδρούν ευνοϊκά και στις ωοθήκες και την αναλογία ανδρογόνων-οιστρογόνων. Συνεπώς, έχουν ευεργετική δράση κατά της ακμής και της υπερτρίχωσης, ενώ μπορούν να αποκαταστήσουν με πιο φυσικό και ολιστικό τρόπο την ωορρηξία και την περίοδο.
ΘΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ MD(London) MRCOG FHEA
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου
