Σε μια φυσιολογική γέννα, πρώτα βγαίνει το κεφάλι του μωρού και πολύ σύντομα εξέρχονται οι ώμοι καθώς και το υπόλοιπο σώμα του, συνήθως έπειτα από ελαφριά έλξη του βρέφους από τον μαιευτήρα.
Στη δυστοκία των ώμων παρατηρείται αντίσταση στη γέννηση των ώμων του μωρού, παρότι το κεφάλι έχει ήδη γεννηθεί. Αυτό αποτελεί μια ευτυχώς όχι συχνή επιπλοκή – περίπου 1 στις 150 φυσιολογικές γέννες – αλλά μπορεί να συνοδεύεται από σοβαρές επιπλοκές τόσο για το μωρό όσο και για τη μητέρα.
Για το μωρό, δύο συχνές επιπλοκές μπορεί να ακολουθήσουν. Η πρώτη είναι η κάκωση των νεύρων που «κατεβαίνουν» στο χέρι του μωρού – συνήθως το χέρι που έρχεται πρώτο. Αυτή η κάκωση μπορεί να είναι ελαφριά και τότε συνήθως αποκαθίσταται με φυσιοθεραπεία. Μπορεί όμως, σε λίγες περιπτώσεις, να οδηγήσει και σε μόνιμη παράλυση των μυών του χεριού. Η δεύτερη επιπλοκή είναι η υποξία του βρέφους, δηλαδή η ελλιπής οξυγόνωση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της δυστοκίας. Βέβαια, έχει βρεθεί ότι στα πρώτα 5 λεπτά της επιπλοκής δεν παρατηρείται σημαντική υποξία σε ένα υγιές βρέφος. Αν όμως καθυστερήσει να γεννηθεί ο ώμος, τότε ο εγκέφαλος μπορεί να υποστεί σοβαρές και μόνιμες βλάβες από ελλιπή οξυγόνωση.
Για τη μητέρα, η δυστοκία των ώμων μπορεί να συνοδεύεται από σημαντικές κακώσεις της περιοχής του περινέου ή και αιμορραγία μετά τη διεκπεραίωση του τοκετού.
Αν και θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι τα μεγάλα μωρά έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα δυστοκίας του ώμου, αυτό στην πράξη δεν ισχύει απόλυτα, αφού οι μισές δυστοκίες συμβαίνουν σε μωρά κάτω από 4 κιλά. Συνεπώς, είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς αυτήν τη σπάνια επιπλοκή, προβαίνοντας σε προγραμματισμένη καισαρική τομή. Επίσης, σε ιατρικές έρευνες έχει βρεθεί ότι η παράλυση των νεύρων του χεριού μπορεί να συμβεί και έπειτα από καισαρική τομή.
Επειδή η επιπλοκή της δυστοκίας ώμων είναι γενικά απρόβλεπτη, είναι σημαντικό οι μαίες και οι γιατροί να είναι καλά εξοικειωμένοι με τους τρόπους άμεσης αντιμετώπισής της. Βέβαια, καθότι η επιπλοκή αυτή παραμένει γενικά σπάνια, είναι δύσκολο να αποκτήσει κανείς ικανοποιητική εμπειρία στο κομμάτι αυτό, παρά μόνο αν έχει στο ενεργητικό του χιλιάδες τοκετούς. Ακόμη και οι έμπειροι μαιευτήρες μπορεί να μην έχουν αντιμετωπίσει πρόσφατα μια σοβαρή δυστοκία ώμων.
Για τους παραπάνω λόγους είναι σημαντική η πρακτική εκπαίδευση των μαιών και των γιατρών σε περιβάλλον εξομοίωσης. Υπάρχουν ειδικά προπλάσματα πάνω στα οποία μπορεί κανείς να εξασκήσει τις μανούβρες για την αντιμετώπιση της δυστοκίας. Συστήνεται όσοι ασχολούνται με τον τοκετό να κάνουν κάποιου τύπου πρακτική εξάσκηση κατά της δυστοκίας ώμου τουλάχιστον μία φορά κάθε χρόνο. Επίσης, έχει σημασία και η επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας που αντιμετωπίζει τη δυστοκία – γιατροί, μαίες, παιδίατρος, αναισθησιολόγος – έτσι ώστε να γίνονται συντονισμένες και αποτελεσματικές κινήσεις.
Τέτοιου τύπου συνεχιζόμενη εκπαίδευση δεν λαμβάνει χώρα στα περισσότερα μαιευτήρια της χώρας επί του παρόντος. Συνεπώς, είναι αναγκαία η εγκατάσταση ανάλογων μηχανισμών, προκειμένου να εξασφαλίζεται η καλή υγεία των βρεφών και των εγκύων.
ΘΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ MD (London) MRCOG FHEA
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου
www.gynaikologos.net
