Η καισαρική τομή αποτελεί στην Ελλάδα τον πλέον δημοφιλή τρόπο γέννησης ενός παιδιού. Αν και δεν υπάρχουν στατιστικές σε εθνική κλίμακα, εκτιμάται ότι περίπου 1 στους 2 τοκετούς διεκπεραιώνεται με καισαρική τομή. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τόσο η μητέρα όσο και το μωρό είναι καλά έπειτα από την καισαρική, αν και υπάρχουν μεμονωμένα περιστατικά όπου η υγεία της μητέρας – επί το πλείστον – μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο. Βέβαια, αυτό δεν είναι αξιοπερίεργο, αφού η καισαρική τομή παραμένει μια μεγάλη χειρουργική επέμβαση, με πιθανές επιπλοκές.
Προκειμένου να ελαττωθούν οι καισαρικές τομές, χρειάζεται το θέμα να προσεγγιστεί από πολλές κατευθύνσεις. Ακόμη κι αν αλλάξουν ορισμένες πρακτικές, είναι σημαντικό να αλλάξει επίσης και η κουλτούρα των γιατρών και του κόσμου, ώστε να γνωρίζουμε όλοι πια τα δεδομένα της τεκμηριωμένης ιατρικής και να τα υιοθετούμε στην κλινική πράξη.
Οι περισσότερες προγραμματισμένες καισαρικές τομές γίνονται για δύο λόγους: α) υπάρχει προηγούμενη καισαρική τομή και β) το μωρό έρχεται ανάποδα (ισχιακή προβολή). Για τον πρώτο λόγο, υπάρχει η δυνατότητα για μια γυναίκα που έχει γεννήσει μια φορά με καισαρική, να δοκιμάσει να γεννήσει φυσιολογικά. Η πρακτική του τοκετού έπειτα από καισαρική είναι μια καθιερωμένη και ασφαλής πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες γυναίκες πληρούν τις προϋποθέσεις για έναν τέτοιο τοκετό. Σχετικά με την ισχιακή προβολή, οι περισσότερες χώρες ακολουθούν πια την πρακτική της καισαρικής τομής. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει η δυνατότητα να δοκιμάσει ο γιατρός να γυρίσει το μωρό με εξωτερικούς χειρισμούς, μια πρακτική που επίσης έχει καθιερωθεί σε άλλες χώρες και έχει πιθανότητα επιτυχίας, σε έμπειρα χέρια, της τάξεως του 50-80%.
Οι περισσότερες επείγουσες καισαρικές τομές -δηλαδή κατά τη διάρκεια του τοκετού- γίνονται για δύο λόγους: α) υπάρχει καθυστέρηση ή και αναστολή στην εξέλιξη του τοκετού (με βάση στην εξέλιξη της διαστολής του τραχήλου) ή β) συμβαίνουν αλλοιώσεις παλμών του εμβρύου. Η αναστολή της εξέλιξης του τοκετού είναι πάντα πιθανή, αν και τυπικά συμβαίνει σε λιγότερο από 15% των τοκετών. Για τη χώρα μας, αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι γιατροί θέτουν νωρίς τη διάγνωση αυτή χωρίς να δοκιμάζουν μεθόδους βελτίωσης της διαδικασίας. Για παράδειγμα, το αρχικό στάδιο του τοκετού – έως τα 3-4 εκατοστά διαστολή- είναι γνωστό ότι μπορεί να καθυστερεί αρκετά, χωρίς να υπάρχει ουσιαστική δυσαναλογία.
Συνεπώς, μια γυναίκα που δεν έχει ικανοποιητική πρόοδο της διαστολής στην αρχή της διαδικασίας δεν έχει συνήθως πρόβλημα αναστολής του τοκετού. Επίσης, δεν βοηθά ότι οι περισσότερες γυναίκες μπαίνουν στο μαιευτήριο προγραμματισμένα για να γεννήσουν, αφού σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει με φάρμακα να ξεπεράσουν την αργή, πρώτη φάση του τοκετού (αντί να το κάνουν στο σπίτι, όταν ο τοκετός ξεκινά από μόνος του). Επιπλέον, κατά τον ενεργό τοκετό -μετά τα 3-4 εκατοστά- τυχόν καθυστέρηση της εξέλιξης μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε καισαρική τομή, ενώ θα μπορούσαν να δοκιμαστούν φάρμακα ενίσχυσης των συσπάσεων της μήτρας. Τέλος, η επισκληρίδιος αναλγησία, αν και δεν επηρεάζει την πρόοδο του τοκετού, μπορεί να επιβραδύνει τη διαδικασία, αν γίνει πολύ νωρίς.
Οι αλλοιώσεις των παλμών του εμβρύου εντοπίζονται με τη χρήση ειδικού μηχανήματος συνεχούς καταγραφής, το λεγόμενο καρδιοτοκογράφημα. Παρ’ όλα αυτά, δεν σημαίνουν όλες οι αλλοιώσεις ότι το μωρό έχει κουραστεί. Περίπου σε 50% των επίμονων αλλοιώσεων, το μωρό είναι καλά. Υπάρχει η δυνατότητα λήψης μερικών σταγόνων αίματος από το δέρμα της κεφαλής του εμβρύου, εφόσον υπάρχει ικανοποιητική διαστολή του τραχήλου. Το δείγμα αίματος δίνει αξιόπιστες πληροφορίες για την κατάσταση του εμβρύου τη δεδομένη στιγμή και είναι απολύτως ασφαλές. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να αποφευχθεί μια επείγουσα καισαρική τομή για αλλοιώσεις των παλμών. Δυστυχώς, η πρακτική της λήψης αίματος από το έμβρυο κατά τον τοκετό δεν γίνεται στην Ελλάδα και, για πολλούς λόγους, ποτέ δεν έγινε δημοφιλής ως διαδικασία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω ρυθμίσεις δεν είναι οι μόνες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ελάττωση των καισαρικών τομών. Όπως προαναφέρθηκε, είναι βασικό να αλλάξει σιγά σιγά και η μαιευτική κουλτούρα, ώστε να υποστηρίζεται ενεργά ο κολπικός τοκετός και η καισαρική τομή να γίνεται μόνο με σωστές και ισχυρές ενδείξεις, ακολουθώντας τα πρότυπα της διεθνούς ιατρικής κοινότητας.
Το άρθρο επιμελήθηκε και υπογράφει
ο Θάνος Παπαθανασίου MD (London) MRCOG FHEA
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου
www.gynaikologos.net
