Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο πολύ να πούμε απλά και ξεκάθαρα «Όχι, ευχαριστώ»; Γιατί δεν έχουμε την ίδια ευκολία να αρνηθούμε το σεξ, όπως ένα ποτό ή ένα τσιγάρο; Δεν είναι τόσο εύκολο να γίνεται λόγος για το σεξ. Όσο περισσότερο μιλάμε γι’ αυτό, βλέπουμε γι’ αυτό και απελευθερωνόμαστε από αυτό, τόσο μειώνεται η αξία του στην επιθυμία και στην πράξη. Μία πρόσφατη μελέτη στη γειτονική Ιταλία κατέδειξε ότι μία γυναίκα στις τρεις δεν έχει ερωτική επιθυμία. Το ίδιο πρόβλημα παρουσιάζει και ο ένας άνδρας στους έξι. Το 45% των νέων ηλικίας 18-25 ετών θεωρεί την παρθενιά σημαντική αξία. Το 60% των γυναικών δεν νιώθει οργασμό και πολλές από αυτές προτιμούν να αποφύγουν τη σεξουαλική συνεύρεση.

Αντίστοιχα στη χώρα μας, πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Σεξουαλικής Υγείας της Γυναίκας αποκάλυψε πως ούτε καν η μία στις δύο Ελληνίδες είχε υψηλή ερωτική επιθυμία το τελευταίο εξάμηνο – το 41% των γυναικών ηλικίας 18 έως 54 ετών που συμμετείχαν δήλωσε πως είχε μέτρια σεξουαλική επιθυμία, το 10% χαμηλή και το 3% καθόλου. Επιπλέον, οι δύο στις τρεις δήλωσαν πως δεν νιώθουν πάντοτε ερωτική διέγερση, όταν κάνουν σεξ, ενώ μόλις το 23,3% είπε πως έχει οργασμό κάθε φορά που κάνει σεξ. Μοιραία, λοιπόν, οι μισές δήλωσαν πως απέχουν από τη σεξουαλική ζωή για χρονικό διάστημα που κυμαίνεται από 6 μήνες έως 2 χρόνια ή περισσότερο.

Συνεπώς, κάνουμε ολοένα λιγότερο σεξ – και πολλοί άνθρωποι βρίσκονται συστηματικά στη δυσάρεστη θέση να θέλουν να πουν «Όχι, ευχαριστώ». Με ποια λόγια, όμως; Γιατί δυσκολεύονται τόσο πολύ να βρουν τα σωστά; Τι συνδέει τελικά την προσφορά και την άρνηση στο μυαλό και την ψυχή μας; Είναι γεγονός πως για πολλούς ανθρώπους το «όχι» αποτελεί κάτι πολύ δύσκολο – σε σημείο που να τους δημιουργεί μία κατάσταση έντονου άγχους με ταχυπαλμία, εφίδρωση, ακόμη και με στιγμιαία δυσχέρεια άρθρωσης του λόγου. Η δυσκολία έγκειται στο να αρνηθούμε κάτι σε έναν άνθρωπο που μας αποδέχεται, μας φλερτάρει, μας θέλει, μας «αγαπάει», σε έναν άνθρωπο που δεν θα θέλαμε να απογοητεύσουμε. Από την άλλη πλευρά, μαζί με την άρνηση γεννιέται και ο ενδόμυχος φόβος μήπως το «όχι» που θα πούμε μας οδηγήσει στη μοναξιά.

Από την πλευρά της ψυχολογίας, πρέπει να μιλήσουμε για «φραγμούς» ή «προσωπικά όρια». Οι ψυχολόγοι λένε πως τα όριά μας είναι ο χώρος που μας διαχωρίζει από τους άλλους, που μας δίνει ταυτότητα και μας οριοθετεί. Επηρεάζουν αυτό που πιστεύουμε εμείς για τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο ερχόμαστε σε επαφή με τους άλλους. Αντιπροσωπεύουν τις ψυχολογικές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους και είναι σημαντικά, γιατί μας επιτρέπουν να διατηρήσουμε μία υγιή αίσθηση του εαυτού μας, μια αυτοπεποίθηση, σαν ξεχωριστές οντότητες από το σύνολο.

Με τα όριά μας ορίζουμε την ταυτότητά μας και την αίσθηση αυτής. Την αίσθηση της ταυτότητας μαθαίνουν πολύ γρήγορα τα παιδιά, όταν ζουν μέσα σε μία λειτουργική οικογένεια. Χωρίς την αίσθηση αυτή δεν είναι δυνατόν ούτε να φθάσει κανείς στην ισορροπία αλλά ούτε και να τη διατηρήσει, διότι δεν μπορεί να διατηρήσει τις αξίες και τους στόχους το,υ όταν έρχεται αντιμέτωπος με τις επιρροές και τα συναισθήματα των άλλων. Σε πολλές οικογένειες όμως τα όρια δεν υπάρχουν, λείπουν η ιδιωτική σφαίρα και η ατομικότητα, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι συχνά να μην ξέρουν καν τίνος είναι τα συναισθήματα που νιώθουν.

Υπάρχουν φορές που δεν καταφέρνουμε να πούμε «όχι», γιατί ενδόμυχα θα θέλαμε να πούμε «ναι», αλλά κάτι μας εμποδίζει. Ηθικές αξίες που μας επέβαλε η αγωγή μας και τις οποίες κατά βάθος δεν συμμεριζόμαστε, αλλά ανήκουν σε αυτούς που μας τις μετέδωσαν, δημιουργούν εσωτερικές συγκρούσεις που δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε.

Η αποδοχή αξιών, που ορίζουν μεν την συμπεριφορά μας αλλά δεν μας αντιπροσωπεύουν, είναι μια εφησυχαστική ασύνειδη πράξη, η οποία μας δίνει την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου – σε μία οικογένεια, σε μία ομάδα ή κοινωνία – και μας κάνει να νιώθουμε προστατευμένοι. Η ανυπακοή ή η απομάκρυνση από τους κανόνες αυτούς θα γεννούσαν μέσα μας ενοχές και θα μας έκαναν να νιώθουμε μόνοι και απροστάτευτοι.

Στο σεξουαλικό πεδίο, λοιπόν, μπορεί να συμβεί να μην κατορθώσουμε να πούμε «όχι» σε μία κατάσταση την οποία ενδόμυχα θέλουμε, αλλά οι αξίες μας μάς εμποδίζουν να δεχτούμε. Όπως, επί παραδείγματι, αν μας προσέγγιζαν ερωτικά ένας συγγενής, ένας φίλος/η του/της συντρόφου μας, ένα παντρεμένο άτομο, ένα πολύ πιο ηλικιωμένο ή νεότερο άτομο ή ακόμα και ένας ιερέας.

Η άρνηση δεν είναι δύσκολη μόνο στο σεξουαλικό πεδίο. Σε πολλούς ανθρώπους είναι δύσκολο να πουν «όχι» στον προϊστάμενό τους, σε έναν φίλο που τους ζητά δανεικά ή κάποια εξυπηρέτηση. Νιώθουμε κατά κάποιο τρόπο ένοχοι, σαν να οφείλουμε την συναίνεση σε αυτόν που μας ζητά κάτι. Η αίσθηση της ενοχής είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν κατορθώνουμε να αρνηθούμε και έτσι η αποδοχή μάς φαίνεται ο καλύτερος τρόπος για να «ξεπληρώσουμε» το «χρέος» που νιώθουμε πως έχουμε απέναντι σε αυτό το άτομο.

Και μετά, είναι ο φόβος μιας επιθετικής αντίδρασης από τον δέκτη της άρνησής μας – ένας φόβος ο οποίος συχνά μας οδηγεί να δεχτούμε την κάθε επιβολή. Ο δέκτης της άρνησης θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ακόμη και ο/η σύντροφος ή ο/η σύζυγος του ατόμου που δεν μπορεί να πει «όχι» χωρίς να φοβάται μία ενδεχόμενη επίθεση.