Καλή Εβδομάδα σε όλους τους αναγνώστες της στήλης! Όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται στο σημείο να σκέφτεται να τερματίσει τη ζωή του, το διακύβευμα είναι μεγάλο. Ακόμα και έμπειροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορεί να νιώσουν αμήχανοι ή αβέβαιοι. Και επειδή το έχω δει στην πράξη, τα πρωτόκολλα ασφαλείας (τα τυπικά “safety plans”) που συχνά χρησιμοποιούνται είναι περισσότερο για την επαγγελματική κάλυψη παρά για την ουσιαστική προστασία του ανθρώπου που υποφέρει.
Και όμως – υπάρχει κάτι που πραγματικά μπορεί να κάνει τη διαφορά. Κάτι που μπορεί να προσφέρει ο καθένας μας, χωρίς εκπαίδευση, χωρίς τεχνικές. Και αυτό το κάτι είναι η ελπίδα.
Όταν κάποιος σκέφτεται να βάλει τέλος στη ζωή του, δεν χρειάζεται ούτε διαγνώσεις ούτε μεγάλα λόγια. Αυτό που χρειάζεται, είναι ελπίδα. Όχι θεωρητικά – αλλά υπαρξιακά. Μια πραγματική αίσθηση ότι “δεν θα είναι πάντα έτσι”, ότι “υπάρχει κάτι πέρα από αυτό που ζω τώρα”, ότι “δεν είμαι μόνος”.
Η αλήθεια είναι ότι η αυτοκτονία δεν γεννιέται από την κατάθλιψη – αλλά από την απελπισία. Το συναίσθημα ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, ότι το σκοτάδι είναι μόνιμο, ότι δεν υπάρχει έξοδος. Όταν κάποιος έχει χάσει την πίστη του στον εαυτό του, στους ανθρώπους και στον Θεό, τότε κινδυνεύει πραγματικά. Η απελπισία είναι το σκοτάδι που σβήνει κάθε φλόγα, κάθε επιθυμία για ζωή.
Στην Ιαπωνία, στα βράχια Tojinbo, τα οποία έχουν γίνει γνωστά ως σημείο υψηλού κινδύνου για αυτοκτονίες, ένας πρώην αστυνομικός, ο Yukio Shige, ξεκίνησε από το 2004 να περιπολεί την περιοχή εθελοντικά. Μιλά σε ανθρώπους που φαίνονται να είναι σε απόγνωση και τους προσφέρει καφέ, φαγητό και ελπίδα. Ο άνθρωπος αυτός έχει σώσει εκατοντάδες ζωές με την προσωπική του παρέμβαση. Όχι γιατί τους δίνει λύσεις, αλλά γιατί τους δίνει αυτό που είχαν ξεχάσει ότι υπάρχει: παρουσία, ακρόαση, ανθρώπινη σύνδεση. Κι αν έχεις ταξιδέψει στην Ιαπωνία (ιδιαιτέρως στο Τόκυο!), τότε θα ξέρεις ότι το να σταματήσει κάποιος και να σου μιλήσει είναι σπανιότατο και φυσικά καλοδεχούμενο (γιατί δε συμβαίνει ποτέ!)
Υπάρχει επίσης μια ιστορία από το Μεξικό, σε μια (πανέμορφη) περιοχή με απόκρημνους γκρεμούς και γέφυρες όπου δυστυχώς καταγράφονται συχνά αυτοκτονίες. Η κυβέρνηση τοποθέτησε εκεί ένα απλό τηλέφωνο με μία λέξη επάνω του: “Ελπίδα”. Κάποιοι, λίγο πριν κάνουν το απονενοημένο βήμα, συχνά σηκώνουν το ακουστικό. Στην άλλη άκρη της γραμμής υπάρχει ένας άνθρωπος, ένας εθελοντής, που δεν προσφέρει θεραπεία, αλλά κάτι πολύ πιο απλό: παρηγοριά, σύνδεση, ελπίδα. Και αυτό είναι αρκετό για να σωθεί μια ζωή.
Αν θέλουμε να αλλάξουμε πραγματικά τη συζήτηση γύρω από την αυτοκτονία, πρέπει να αποδεχτούμε ότι η πιο μεγάλη θεραπεία δεν είναι η φαρμακευτική ούτε η ψυχολογική – είναι η κοινωνική. Είναι η συνάντηση, η σύνδεση, η πίστη ότι δεν είμαστε μόνοι. Είναι η καθημερινή πράξη καλοσύνης, το αυθεντικό ενδιαφέρον, το “είμαι εδώ για σένα”.
Αν γνωρίζεις κάποιον που παλεύει, μην τον αφήσεις μόνο. Ρώτα πώς είναι, κάνε χώρο για να μιλήσει, μείνε κοντά του. Μπορεί να μην ξέρεις τι να πεις – και δεν πειράζει. Μην υποτιμάς ποτέ την παρουσία σου. Μπορείς να γίνεις εσύ το “τηλέφωνο της ελπίδας” για κάποιον.
Κι αν εσύ ο ίδιος περνάς μια δύσκολη φάση να ξέρεις ότι η ζωή μπορεί να αλλάξει. Υπάρχουν τρόποι να αισθανθείς καλύτερα – και κάποιοι από αυτούς λειτουργούν άμεσα.
Μπορείς να κάνεις μικρές επιλογές, να στραφείς σε κάτι που δίνει νόημα. Όχι, δεν θα λυθούν όλα μονομιάς, αλλά αυτή η μικρή πράξη αυτοφροντίδας μπορεί να φέρει πίσω κάτι που φαινόταν χαμένο: την ελπίδα.
Η ελπίδα δεν είναι πολυτέλεια. Δεν είναι μια έννοια αφηρημένη. Είναι πρακτική. Είναι σωσίβιο. Είναι το μήνυμα ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Δεν θα είναι πάντα έτσι. Μπορεί να πονάς τώρα, αλλά αυτός ο πόνος δεν είναι αιώνιος. Θα περάσει.
Υπάρχει ζωή μετά τον πόνο. Και αν υπάρχει κάτι που πρέπει να κρατήσουμε όλοι, είναι αυτό: η ελπίδα σώζει ζωές. Επομένως μην υποτιμάς ποτέ την επίδρασή σου. Μπορείς να σώσεις μια ζωή.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF)
